اقتصاد۲۴- نزدیک به یک هفته از «کندی» و «محدودیت‌های مقطعی» اینترنت در ایران می‌گذرد. شرایط ویژه‌ای که به گفته برخی وب‌سایت‌های رصد اینترنت، در تاریخ نوین ارتباطات کشور بی‌سابقه است. پلتفرم‌های مختلف در بستر اینترنت امروز دیگر با زندگی حتی عامه مردم گره خورده و به همین دلیل، اگرچه قطع اینترنت به بهانه کاهش هزینه‌های امنیتی انجام می‌شود؛ اما نباید فراموش کرد که بخش بزرگی از هزینه‌ها، در حوزه اقتصادی است که درنهایت دود آن به چشم کسب و کار‌های خرد خواهد رفت. آمار‌های موجود نشان می‌دهد سهم تجارت آنلاین از ۱.۳درصد کل تجارت کشور در سال ۱۳۹۶ به ۵درصد در سال ۱۴۰۰ رسید. این تحولی است که فاصله زیادی با میانگین جهانی (بیش از ۲۰ درصد) دارد؛ اما در شرایط تحریم و محدودیت‌های مختلف رخ داده است. ۷۱ میلیون نفر در ایران از اینترنت استفاده می‌کنند و مرکز آمار ایران می‌گوید: «زندگی ۱۱ میلیون ایرانی، کاملا به اینستاگرام وابسته شده است.» در اینستاگرام، پلتفرم آنلاین اشتراک‌گذاری عکس و ویدیو، ۱.۷ میلیون کسب و کار کوچک در حال فعالیتند. این عدد را مقایسه کنید با نزدیک به ۲۰۰ هزار شغل مستقیم که توسط صنعت خودرو در ایران ایجاد شده است.
کسب و کار‌های اینترنتی با حداقل سرمایه کاری کرده‌اند که دیگر نیازی به بودجه‌های کلان برای ایجاد شغل نیست. فقط با ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان می‌شود یک کسب و کار در پلتفرم‌های آنلاین ایجاد کرد؛ در حالی که این رقم برای یک شغل صنعتی نزدیک به ۱.۴ میلیارد تومان است! اقتصاد دیجیتال امروز حرف اول را در دنیا می‌زند. هر چند کسی مخالف صنعتی‌سازی یا رشد اقتصادی از طریق ساخت صنایع بالادستی نیست، اما آیا هنگام قطع دسترسی کاربران این پلتفرم‌ها (که زندگی خود را از این راه می‌گذرانند) به هزینه‌های چنین اقدامی به صورت خرد و کلان توجهی می‌شود؟ تجربه پیشین نشان می‌دهد که حتی پس از وصل مجدد اینترنت نیز، بسیاری از کسب و کار‌های خرد حاضر در این پلتفرم‌ها نتوانستند جایگاه پیشین خود را پس بگیرند. به طور مثال، پس از قطع اینترنت در سال ۹۸، نزدیک به ۱۸ هزار کسب و کار در اینستاگرام، به وضعیت سابق بازنگشتند. فقط هم اینستاگرام نیست. پیام‌رسان واتساپ، امروز به قدری محبوب و فراگیر شده که حتی دستگاه فکس را از ادارات و سازمان‌ها و شرکت‌ها حذف کرده است. واتساپ به تاروپود تمام فعالیت‌های اقتصادی رخنه کرده و آیا کسی محاسبه کرده که فیلترینگ آن، چقدر هزینه به بار می‌آورد؟
زمزمه فیلترینگ دایمی
از طرف دیگر، روز گذشته خبرگزاری فارس در یک «پویش» از مردم خواست تا نظر دهند که آیا بهتر است اینستاگرام برای همیشه فیلتر شود یا نه! اخیرا دیده شده که طرح ضد اینترنتی مجلس موسوم به «صیانت» به شکلی دیگر توسط «شورای عالی فضای مجازی» بدون سپری کردن الزامات قانونی و تصویب در مجلس ابلاغ شده است. اما تلاش‌هایی که برای فیلترینگ دایمی پلتفرم‌هایی، چون اینستاگرام یا واتساپ می‌شود در نوع خود جالب توجه است. رضا الفت نسب، عضو اصلی هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب و کار‌های اینترنتی در این باره معتقد است؛ اینکه مسوولان پس از بحران کنونی این موضوع را روشن نمی‌کنند که روند قطعی پلتفرم‌ها ادامه‌دار خواهد بود یا خیر، وضعیت را برای کسب و کار‌های اینترنتی نگران‌کننده کرده است.
بیشتر بخوانید: اعتراضات مردمی در ایران چه تاثیری بر مذاکرات برجام خواهد گذاشت؟
او در ادامه به «اعتماد» گفت: با توجه به اینکه امروزه کسب و کار‌های زیادی بر بستر شبکه اجتماعی اینستاگرام شکل گرفته است فیلتر شدن و قطعی آن افراد شاغل در این بخش را از حیزانتفاع ساقط کرده و درآمد‌های این افراد را قطع خواهد کرد. الفت نسب ادامه داد: حتی شاهد آن بودیم افرادی هم که دارای وب‌سایت هستند و در کسب و کار‌های بزرگ‌تری مشغول فعالیتند باز هم از اینستاگرام برای بخش‌های مختلف و مارکتینگ خود استفاده می‌کردند که ممکن است با قطعی این شبکه اجتماعی این کسب و کار‌ها با مشکلات بیشتری نیز مواجه شده باشند.
وزیر ارتباطات برنامه‌ای دارد؟
این فعال بخش کسب و کار‌های اینترنتی تصریح کرد: موضوع مهمی که وجود دارد، ادامه وضع موجود است و اینکه عده‌ای هم در این شرایط در حال تحریک وزیر ارتباطات و سایر مسوولان این حوزه برای ادامه قطعی اینستاگرام و واتساپ حتی پس از فروکش کردن این بحران هستند. الفت نسب گفت: اقدام این عده به اعتقاد من کار بسیار خطرناکی است، چراکه بر‌اساس اعلام آمار‌ها از سوی دبیر شورای عالی فضای مجازی حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار کسب و کار در ایران روی این بستر مشغول فعالیت هستند و تبلیغات و فروش دارند.
کسب و کار‌های خرد و خانگی در اینستاگرام فعالند
عضو اصلی هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب و کار‌های اینترنتی با بیان اینکه اکثر فعالیت‌ها در اینستاگرام مربوط به کسب و کار‌های خرد و خانگی می‌شود، افزود: گردانندگان این کسب و کار‌ها در اینستاگرام همگی به دنبال معاش هستند و اغلب تعدادشان بین یک تا ۳ نفر است و بیشتر در بخش‌های خوراکی و صنایع دستی و... مشغولند و این‌گونه نیست که این افراد دارای کسب و کار‌های بزرگی باشند. الفت نسب با اشاره به مهم بودن این شبکه اجتماعی گفت: به علت اینکه تجمع مردم در اینستاگرام بالاست این اندازه مهم شده است و مردم به این شبکه اجتماعی اعتماد دارند. عضو اصلی هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب و کار‌های اینترنتی خاطرنشان کرد: تجمع افراد در این اپلیکیشن باعث شده تا تبلیغات کسب و کار‌ها دیده شود و میزان عرضه محصولات هم بالا باشد. اینکه مسوولان پس از بحران واکنشی نشان نمی‌دهند که آیا این روند قطعی برای اینستاگرام ادامه‌دار خواهد بود یا خیر، وضعیت را برای کسب و کار‌های اینترنتی نگران‌کننده کرده است. او با بیان اینکه اصلا جایگزینی شبیه به اینستاگرام در کشور نداریم، ادامه داد: هر چند گفته می‌شود شبکه‌های اجتماعی داخلی هم برای این تبلیغات هستند، اما باید گفت واقعیت این است که تجمعی که در اینستاگرام وجود دارد در هیچ کدام از این شبکه‌های اجتماعی وجود ندارد.
شبکه اجتماعی وسیله برقی نیست
الفت نسب ادامه داد: برخی بر این باورند که می‌توانند مردم را یک شبه از اینستاگرام به شبکه‌های اجتماعی دیگر (داخلی) مهاجرت دهند، اما اصلا این‌گونه نیست، چراکه اصلا ماهیت شبکه‌های اجتماعی را متوجه نشده‌اند، زیرا شبکه اجتماعی مانند وسیله برقی نیست که در چین ساخته شود و در ایران هم کار کند، چراکه به حضور و اعتماد مردم نیاز دارد. ضمن آنکه به زمانبندی نیاز دارد و بخش خصوصی واقعی که وابستگی به ارگانی نداشته باشد باید آن را راه‌اندازی کند.
شرایط برای راه‌اندازی اینستاگرام داخلی فراهم نیست
عضو اصلی هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب و کار‌های اینترنتی تصریح کرد: ضمن آنکه شرایط برای راه‌اندازی چنین شبکه اجتماعی هم مهیا نیست، چراکه جز بحث‌های زیرساختی نیازمند بحث‌های حقوقی هم هستیم. در ایران قانون به این صورت است که مالک محتوایی که در فضای مجازی منتشر می‌شود باید فرد منتشر‌کننده آن محتوا باشد و حتی ممکن است دستگاه قضایی هم بابت این محتوا فرد منتشر‌کننده را بازخواست کند. الفت نسب تصریح کرد: پلتفرم قالب در کشور اینستاگرام است و نمی‌توان روی این قشر چشم‌های‌شان را ببندند و امیدوارم یک صحبتی از آینده هم بکنند و اعلام کنند که برنامه‌شان برای آینده این شبکه‌های اجتماعی چیست.
۱۰ میلیون نفر از شبکه اجتماعی اینستاگرام ارتزاق می‌کنند
عضو اصلی هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب و کار‌های اینترنتی خاطرنشان کرد: مرکز آمار چند ماه پیش اعلام کرد که حدود ۱۱ میلیون نفر از اینستاگرام ارتزاق می‌کنند که اصلا عدد کوچکی هم نیست، به خصوص پس از اتمام همه‌گیری کرونا بسیاری از کسب و کار‌های آفلاین هم به شبکه اجتماعی اینستاگرام ورود کردند و خیلی نسبت به سال‌های گذشته هم مهم‌تر شده است و به نظر می‌رسد امنیت اقتصادی در صورتی که این وضعیت ادامه‌دار شود دچار خدشه خواهد شد.
نگرانی‌ها را برطرف کنید
او افزود: ضرر‌های هنگفتی در این چند روز تعطیلی به کسب و کار‌های اینستاگرام وارد شده است و این زیان به افرادی وارد شده که درگیر معیشت هستند هر چند کسب و کار‌های بزرگ در این چند وقت در حال فعالیت هستند و سرمایه‌گذاری داشته‌اند، اما باید در نظر داشت که نگرانی‌ها را باید از بین برد. الفت نسب گفت: جا دارد تا وزیر ارتباطات افرادی را که در این مدت از این بخش زیان دیده‌اند، آرام و اعلام کند در صورتی که بحران پیش آمده برطرف شود وضعیت اینستاگرام و واتساپ هم به شرایط سابق برخواهد گشت.