اقتصاد۲۴- در دوره‌های گذشته رقابت‌های جام‌جهانی فوتبال، سینما‌ها یکی از مراکز اصلی پخش زنده بازی‌ها بودند. حضور در کشور‌های برگزارکننده برای بسیاری ممکن نبود و از این رو، سینما‌ها به عنوان بستری برای تماشای دسته‌جمعی بازی‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بودند.
امسال نیز علی‌رغم برگزاری رقابت‌ها در یکی از کشور‌های همسایه، حضور در قطر برای بسیاری از ایرانی‌ها از لحاظ اقتصادی دشوار بود. این‌بار اما، پخش جام جهانی فوتبال در سینما‌ها در هاله‌ای از ابهام فرو رفت و در نهایت پس از روزها اما و اگر، بالاخره این بازی سوم ایران در مقابل آمریکا بود که فرصتی برای تماشاگران ایرانی فراهم شد که بتوانند بازی‌ها را از طریق سینما‌ها تماشا کنند، فرصتی که در نهایت نیز آنقدر دیر اطلاع رسانی و اعلام شد که چندان فایده‌ای برای سینمای ایران که حالا در وضعیت نابه سامان و نیمه تعطیل است به همراه نداشت. هرچند که اعتراضات اخیر نیز خود مزید بر علت شده بود که عده‌ای که خواهان عدم توفیق تیم ملی فوتبال در رقابت‌های جام جهانی قطر ۲۰۲۲ بودند نیز سینما را تحریم کنند.
در هر حال به نظر می‌رسد که حالا دیگر پرونده نمایش بازی فوتبال ایران و آمریکا در چهارچوب بازی‌های جام جهانی قطر ۲۰۲۲ در سینما‌های ایران با فروش بلیت ۶۰۰ میلیونی بسته شد.
بر اساس گزارش سمفا که سامانه فروش آنلاین سینمای ایران است، پرونده نمایش بازی فوتبال ایران و آمریکا در چهارچوب بازی‌های جام جهانی قطر ۲۰۲۲ در سینما‌های ایران با فروش ۱۴ هزار و ۳۳۷ بلیت بسته شد.
این در حالی است که برای هر بلیت رقم ۴۵ هزار تومان تعیین شده بود و با احتساب بلیت‌های فروخته شده رقم فروش سینما‌های ایران برای تماشای بازی فوتبال ۶۴۵ میلیون تومان برآورده شده است، رقمی که با اطلاع رسانی به موقع و تصمیم گیری در زمان بهتر و البته شرایط مساعد جامعه می‌توانست بسیار بیش از این رقم نیز باشد.
ماجرای یک تلاش ناتمام برای جذب مخاطب
این شرایط در حالی است که بحث صدور مجوز برای پخش رقابت‌های جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر در سینما‌ها از اواخر مرداد ماه امسال مطرح بود، اما حالا که حدود ۲ ماه از آغاز اعتراضات مردمی در ایران می‌گذرد، تصمیم‌گیری در این مورد را با مشکلاتی مواجه کرده است. امکان بلیط‌فروشی پخش زنده در سالن‌های سینما پس از بحران مالی ۲ سال اخیر که به دلیل شیوع کرونا از سر سینماداران گذشته بود، فرصتی در جهت جبران خسارت‌های مالی است.
برآورد‌های ۳ ماهه نخست سال ۱۳۹۹، از ضرر ۱۱۴ میلیارد تومانی سینماداران کشور حکایت می‌کرد. «محمد قاصد اشرفی»، رییس انجمن سینماداران ایران در مهرماه ۱۴۰۰، در گفت‌وگویی اعلام کرده بود که ۹۸ درصد سینما‌های ایران کاملا ورشکسته‌اند. کمتر از یک‌سال از مهار نسبی شیوع کرونا در کشور می‌گذرد و مدت کوتاهی است که سینما‌ها در کشور دوباره نفس می‌کشند. صدور مجوز پخش بازی‌های جام‌جهانی در سینما‌ها می‌تواند تسکینی برای تحمل بیش از ۲ سال ضرر خالص باشد.
جهانگیر کوثری در گفتگو با ایسنا گفته که علاوه بر فضای ناآرام حاکم بر کشور، مشکلات مسوولیت حق پخش نیز روند صدور مجوز پخش در سینما‌ها را با کندی مواجه کرده است. او گفته: «طبق قوانین خریداری پخش مسابقات، باید مسوول نمایش آن‌ها در سینما هم مشخص باشد تا اگر اعتراضی شد و خسارتی وارد آمد معلوم باشد مسئولیت با چه کسی است.»
از دست رفتن فرصت جذب مخاطب برای سالن‌های سینما البته در شرایطی رخ می‌دهد که سینمای ایران بیش از هر زمان دیگری به دورنمای تاریک و نامعلوم خود خیره مانده است.
بیشتر بخوانید: این سفارت نوردی‌های نام و نان ساز!
هرچند بسیاری دوران کرونا را یکی از بدترین دوران‌ها برای سینماداران ایرانی ارزیابی می‌کنند، اما سینمای ایران دوره‌های رکود ناگوارتری نیز داشته است و دوران فعلی را برای سینما‌ها شاید بتوان حتی بدتر از برهه کرونا دانست. هر چند رکود سینمایی ایران با همه‌گیری کرونا اوج گرفت، اما حقیقت این است که پایه‌های این بنا، از زمستان سال ۱۳۹۶ بود که دچار تکانه‌های جدی شد.
لرز‌های بعدی نیز در پاییز و زمستان سال ۱۳۹۸ پس از اعتراضات به گرانی ناگهانی بنزین و حادثه تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی در کشور به اوج خود رسید. مساله‌ای که با تحریم جشنواره فیلم فجر در همان سال نیز همراه شد.
پس از آن کرونا بیش از دو سال در آتشی که از پیش سینمای ایران را به کام خود کشیده بود دمید و این رکود را تقریبا به ثبات رساند! شعله نهایی این آتش نیز از اواخر تابستان سال جاری آغاز شد و در هفته آخر شهریور به اوج خود رسید. به گونه‌ای که به گواه آمار، در طول همین یک هفته مخاطبان سینمای ایران از ۶۰۰ هزار نفر به حدود ۲۳۰ هزار نفر کاهش پیدا کردند. حال تصور کنید در شرایط عادی نیز آغاز مهر، بازگشایی مدارس و افزایش بار ترافیک در شهر عوامل کاهش مخاطب در فصل پاییز بودند که حال به بحران اجتماعی جامعه که بر سینما نیز سایه انداخته نیز بر عوامل قبلی علاوه شده‌اند.
این در حالی است که به گزارش فراز ، اگر بخواهیم میزان مخاطبان سینما در آبان‌ماه را با ماه‌های عادی امسال مقایسه کنیم، خواهیم دید که عمق خسارات، حتی از مهرماه نیز بیشتر بوده است. طبق گزارش ایرنا، طی این ماه، سینما‌ها با کسری ۱ میلیون و ۹۳۲ هزار نفری مخاطب مواجه بودند که اگر متوسط قیمت بلیت سینما‌ها برای امسال را ۳۳ هزار تومان در نظر بگیریم متوجه می‌شویم که خسارت ریالی به سینما‌ها در این ماه، ۶۳ میلیارد و ۷۵۶ میلیون تومان بوده است.
بحرانی که از آن حرف می‌زنیم، در آینه آمار و مقایسه میزان فروش طی سه سال اخیر کاملا پیدا است. فروش کل سینمای ایران در سینما‌های سراسر کشور طی یک هفته اخیر ۴ میلیارد و ۳۹۸ میلیون تومان بوده است. ۴ میلیارد برای ۲۱ فیلم که در سینما‌های سراسر کشور در جدول اکران قرار دارند!
تعداد مخاطبان در این بازه نیز ۱۶۵ هزار نفر برای حدود ۱۰ هزار سانس بوده است. حال همین بازه زمانی یک هفته‌ای یعنی از ۲۶ آبان تا ۲ آذر را در سال ۱۴۰۰ بررسی می‌کنیم. دوره‌ای که سینما هنوز متاثر از کرونا بود. فروش این بازه یک هفته‌ای ۷ میلیارد و ۵۹۵ میلیون تومان برای ۱۲ فیلم سینمایی بود. تعداد مخاطبان در این بازه ۳۱۸ هزار نفر برای بیش از ده هزار سانس بودند. حال این تقویم ۷ روزه را در سال ۱۳۹۹ باز می‌کنیم. یعنی در اوج بحران کرونا و تعطیلی مکرر سینما‌های کشور.
در بازه یک هفته‌ای ۲۶ آبان تا ۲ آذر، فروش سینمای ایران ۳۴ میلیارد و ۲۴۹ میلیون آن هم برای ۸ فیلم سینمایی بود. یعنی ۳۰ میلیارد تومان بیش از فروش فعلی سینما برای یک هفته. حال تصور کنید در چنین شرایطی که سینمای ایران، تقریبا فروش گیشه را از دست داده و در آستانه ورشکستگی قرار دارد هنوز پروانه ساخت داده می‌شود و خواص فیلم‌هایشان را تولید می‌کنند، برای سینمایی که هنوز برای اصلی‌ترین عنصر آن که حفظ مخاطب است فکری نشده است.
صاحبان آثار تن به اکران نمی‌دهند
در همین حال نیز باید توجه کرد که شرایط بی‌ثبات گیشه و عدم فروش فیلم‌ها در پی عدم استقبال تماشاگران سبب شده است که صاحبان آثار نیز تن به اکران فیلم‌هایشان در شرایط فعلی ندهند به خصوص که از تجربه همکاران نیز درس گرفته‌اند. برای مثال مسعود اطیابی که فیلم‌هایش رکورد فروش سینمای ایران را در اختیار دارند و یکی از آخرین آثارش «انفرادی»، حدود ۶۰ میلیارد تومان فروش داشت، تازه‌ترین ساخته‌اش «بخارست» را به اکران عمومی گذاشته، اما فروش آن نیز نتوانست رکود سینمای ایران را در هم بشکند.
بلیت نیم‌بها هم سینما را نجات نداد
البته شورای راهبردی اکران نیز در چنین شرایطی بیکار ننشست و سعی کرد با ابتکاراتی، دل مخاطبان را به دست آورد. هرچند طبق معمول این تصمیمات هرچند درست، اما در اشتباه‌ترین زمان ممکن گرفته شد و نه تنها آورده‌ای نداشت که ضرر هم رساند. فروش بلیت به صورت نیم‌بها به مدت دو هفته در نیمه پایانی ماه مهر یکی از این تصمیمات بود.
در این شرایط، احضار، بازداشت، ممنوع‌الکاری و ممنوع‌الخروجی اهالی سینما نیز دست متولیان اکران را از اتخاذ برخی راهبرد‌ها کوتاه می‌کند. کما‌اینکه پیشنهاد‌اتی، چون اکران فیلم‌های روز سینمای جهان یا پخش قسمت‌های جدید سریال‌های پرمخاطب شبکه نمایش خانگی در سالن‌های سینما و پخش بازی‌های جام‌جهانی در سالن‌های سینما که برای نجات موقت گیشه‌ها مطرح شده بود نیز همگی توسط سازمان سینمایی زد شدند.
از سوی دیگر این سازمان کماکان روی ادامه توقیف فیلم‌هایی چون «قاتل وحشی»، «کاناپه»، «صد سال به این سال‌ها» و «ارادتمند، نازنین، بهاره و تینا» که می‌توانستند شانس اکران باشند نیز مُصر بود. جدول اکران فعلی، آن هم در شرایط کنونی جامعه، طبیعتا برای مخاطب جذابیتی ندارد، مساله‌ای که ظاهرا از دغدغه‌ها و برآورد‌های فکری مدیران سینمای ملی جا‌مانده است.
در چنین شرایطی که سینماداران جملگی به شدت از وضعیت گیشه ناامید هستند و در شرایطی که مدیران سینمایی نیز تن به اکران فیلم‌های توقیفی نداده اند، امید‌ها به مسابقات ایران در رقابت‌های جام جهانی ۲۰۲۰ قطر بود که این فرصت نیز از دست رفت و این رقابت‌ها هم به داد سینماداران نرسید.
خبر پخش فوتبال ایران و آمریکا بسیار دیر منتشر شد و دو بازی قبل از آن ایران نیز بدون اینکه فرصت رفتن روی پرده سینما‌ها بیابد، تنها از طریق صداوسیما پخش شد.
در نهایت به نظر می‌رسد سینمای نیمه جان ایران حالا بار دیگر چشم به تصمیم مدیران دوخته است که شاید بتواند به ضرب و زور تنفس مصنوعی به حیات ادامه دهد.