اقتصاد۲۴- از ابتدای آبان‌ماه، دلار توانست به عنوان اهرمی قدرتمند تمامی بازار‌ها را مجددا فعال کند. به نحوی که نه تنها خرید و فروش اسکناس آمریکایی در میان سرمایه‌گذاران خرد دوباره رونق گرفت بلکه بازار‌های طلا و سکه هم با ورود خریداران روبرو شد. در همین حال تحرکاتی در بازار مسکن نیز رخ داد و همزمان با رشد قیمت‌ها در این بازار، تعداد معاملات قطعی نیز افزایش یافت.
جهش دلار همچنین موتور معاملات بازار سرمایه را نیز روشن کرد؛ به نحوی که به تدریج ارزش و حجم معاملات از محدوده رکودی به سمت رونق حرکت کرد و توانست پاییز امیدبخشی را برای سهامداران رقم بزند.
رشد بدون توقف قیمت دلار طی دو ماه آبان و آذر منجر به رشد انتظارات تورمی شد تا این اهرم در کنار تورم عمومی اقتصاد کشور، بازار‌های کالایی را نیز داغ کند. در این میان، اما به نظر می‌رسد تنها بازار پول بود که از هجوم نقدینگی سرگردان بی‌نصیب ماند. اگرچه بازار بدهی در این مدت مشتریان حقوقی و دستوری خود را حفظ کرد، اما بانک‌ها از جذب پول مردم بی‌نصیب مانده بودند.
عقب‌ماندگی بازار پول از تحولات اقتصادی
عقب‌ماندگی بانک‌ها از جذب پول، اما به دلیل سود رسمی سالانه ۱۸ درصدی و غیررسمی سالانه ۲۳ درصدی بود که جذابیتی برای ورود سرمایه‌گذاران ایجاد نمی‌کرد. این در حالی بود که هر یک از بازار‌های سفته‌بازانه مانند ارز و طلا و سکه طی یک ماه سود‌های کلانی نصیب سرمایه‌گذاران کرده بودند و بازار سرمایه نیز نوید بازدهی بالایی را به سرمایه‌گذاران صبور می‌داد.
قیمت دلار توانسته بود تنها طی پاییز ۲۴.۹ درصد رشد کند! طلای ۱۸ عیار هم توانست در پاییز، ۳۵.۱ درصد رشد کند و سکه هم توانست در پایان سه ماهه سوم سال، به بازدهی ۳۰.۴ درصدی دست یابد! شاخص کل بورس هم توانسته بود طی این مدت دست کم ۱۰.۴ درصد رشد کند که این میزان بیش از رشد ۹ ماهه بازار سهام بوده است. این ارقام نشان می‌داد تا چه میزان بازار پول جذابیت خود را برای سپرده‌گذاری از دست داده است!
شارژ بانک‌ها در برابر بازار‌های موازی
حالا، اما یک هفته است که رئیس کل بانک مرکزی تغییر کرده و متولی تازه‌وارد بازار پول، از تثبیت قیمت دلار خبر داده است؛ به این ترتیب بانک مرکزی رسما کمر به سرکوب بازار ارز بسته است. از سوی دیگر نیز در یک حرکت از پیش اعلام شده، بانک‌ها به عرضه گواهی سپرده با سود ۲۳ درصدی اقدام کرده‌اند؛ دو روز قبل نیز اعلام شد بانک‌های دولتی سود سپرده را به ۲۵ درصد افزایش داده‌اند.
بانک مرکزی البته اعلام کرده است که هنوز با این رقم موافقت نکرده و با متخلفان برخورد خواهد کرد، اما از آنجا که پیشتر نیز این بانک با پرداخت سود‌های غیرقانونی از سوی بانک‌ها برخوردی نکرده بود، به نظر می‌رسد این بار نیز سود سپرده عملا افزایش یافته و با مجوز غیررسمی بانک مرکزی صورت گرفته است.
به این ترتیب بازار پول به طور همه‌جانبه در حال تقویت است. در مقابل نیز دیگر بازار‌ها به صورت دستوری سرکوب می‌شوند؛ به نحوی که قیمت دلار آزاد طی یک هفته گذشته دست کم ۴ کانال پایین آمده و قیمت دلار نیما نیز به طور دستوری ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان تعیین شده است.
بیشتر بخوانید: صاحبان ناشناس سود عرضه خودرو در بورس
قیمت دلار توافقی هم که باید اصولا با مکانیزم کشف قیمت تعیین شود، به طور کنترلی پایین نگاه داشته شده است. با کنترل بازار ارز، بازار طلا و سکه نیز تحت تاثیر قرار گرفته و با خروج خریداران روبرو شده‌اند.
در این میان بازار سرمایه نیز به دلیل شوک تثبیت قیمت دلار در سطح ۲۸ هزار تومانی، طی هفته جاری با ریزش مواجه شده و روند ورود پول به آن معکوس شده است. اما آیا تمامی این تحرکات منجر به جذابیت سپرده بانکی خواهد شد؟
باخت سپرده بانکی به تورم
بررسی صورت‌های مالی بانک‌ها نشان می‌دهد اغلب آن‌ها عموما همواره از ناترازی رنج می‌برند. از آنجا که بانک‌ها در ایران بهره‌وری کافی ندارند، افزایش سود سپرده به معنای افزایش ناترازی آن‌ها خواهد بود و به تدریج بانک مرکزی را برای کنترل بازار پول و خلق نقدینگی با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد. در همین حال باید سود تضمینی گواهی سپرده را نیز بر هزینه‌تراشی‌های جدید برای بانک مرکزی افزود و در انتظار انفجار تورمی بود.
در این میان کارشناسان اقتصادی عنوان می‌کنند دولت برای مدت طولانی نمی‌تواند بازار ارز را سرکوب کند و در نهایت فنر دلار هم رها می‌شود. در این صورت موتور تمامی بازار‌ها مجددا روشن خواهد شد. در این میان به دلیل سیاست‌های دولت و بانک مرکزی که به خلق پول و رشد نقدینگی منجر شده است، تورم به طور فزاینده‌ای رشد خواهد کرد. به این ترتیب رشد نرخ تورم نیز نه تنها رشد قیمت دلار را تقویت می‌کند بلکه بازار‌های دیگر را نیز حرکت خواهد داد.
حتی در حال حاضر هم که بانک‌ها از سود سالانه ۲۵ درصدی دم می‌زنند و اوراق گواهی سپرده ۲۳ درصدی را حراج کرده‌اند، همچنان از نرخ تورم سالانه عقب مانده‌اند! نرخ تورم آذرماه با ثبت رشد نسبت به ماه قبل، ۴۸.۵ درصد بوده است؛ یعنی دو برابر سود وعده داده شده از سوی بانک‌ها!
به عبارت دیگر در صورتی که فردی پول خود را در بانک سپرده‌گذاری کند، در پایان یک سال ۲۳ تا ۲۵ درصد سود دریافت می‌کند؛ این در حالی است که نرخ تورم در این مدت به طرز فزاینده‌ای بالا رفته و به دلیل سیاست‌های غلط بانک مرکزی در حلق پول همچنان فاصله خود را با این نرخ ثابت، حفظ خواهد کرد.
واکنش بازار سرمایه به تغییرات کلان اقتصادی
مهم ترین بازاری که حرکت خود را در چنین شرایطی آغاز خواهد کرد، بازار سرمایه است. موتور تورم به عنوان محرک بازار سهام شناخته می‌شود؛ به نحوی که بازار سرمایه می‌تواند بازدهی سرمایه‌گذاری را با تحرکات شاخص تورم تطبیق دهد. به این ترتیب سرمایه‌گذاری در این بازار، ارزش دارایی افراد را در مقابل تورم حفظ خواهد کرد.
در کنار تورم، بازار سرمایه از اهرم ارزندگی شرکت‌ها نیز برخوردار است و می‌تواند در سایه صبوری سرمایه‌گذاران، بازدهی مناسبی را نصیب آن‌ها کند. در این میان بازار سرمایه برای پوشش ریسک معاملات، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در این بازار یا سپردن فرمان سرمایه‌گذاری به سبدگردان‌ها را به صاحبان سرمایه پیشنهاد می‌کند.
به ویژه در صورتی که سرمایه‌گذار با استفاده از تحلیل و پرهیز از هیجانات، نماد‌های با ارزش ذاتی بالا و مستعد رشد و بهره‌وری را انتخاب کند، بازدهی سرمایه تضمین خواهد شد. بررسی صورت‌های مالی برخی شرکت‌های بورسی و وضعیت آن‌ها در بازار سهام حاکی از بازدهی‌های دو رقمی برای سهامداران طی ماه‌های اخیر است.