اقتصاد۲۴ با مصوبه قانونی شورای عالی بورس و اوراق بهادار پیرامون عرضه خودرو در بورس کالا در تیرماه امسال، نخستین گام در راستای کمرنگ شدن نظام قیمت‌گذاری دستوری در دستور کار قرار گرفت. اکنون با گذشت حدود ۵ ماه از عرضه خودرو در بورس کالا، ۲۵ هزار و ٧٤٢ دستگاه خودرو فروخته شده است که بررسی میانگین قیمت کشف شده در بورس کالا با قیمت‌های بازار آزاد نشان می‌دهد ۷۵۰۰ میلیارد تومان رانت به جای دلالان به خودروسازان، خریداران خودرو و دولت رسیده است، اما عده‌ای در تلاش هستند تا این اتفاق بزرگ را نادیده بگیرند و مجددا سیستم معیوب قرعه‌کشی و پرابهام بازگردد.
اکنون کارشناسان و طیف زیادی از افکار عمومی به این نتیجه رسیده‌اند که سازوکار بورس کالا می‌تواند با شفافیت در بازار خودرو، هم نفع تولیدکننده (خودروساز) و هم نفع مصرف‌کننده واقعی و نهایی (مردم) را در نظر گیرد. تداوم و افزایش عرضه خودرو در بورس کالا که بستر شفاف معاملات شناخته می‌شود، می‌تواند در همان گام نخست، حذف رانت‌بازان و نفع تولیدکننده و مصرف‌کننده را به دنبال داشته باشد.
سازوکار شفاف بورس کالا در زمینه عرضه خودرو می‌تواند تصویر شفاف و روشنی در اختیار سیاست‌گذار قرار دهد که با افزایش توان سمت عرضه، بازار را به سمت تعادل بکشاند. با سود حاصل از فروش خودرو در بورس کالا، خودروساز می‌تواند اقدام به سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه و افزایش تولید از نظر کمی و کیفی کند. تداوم این وضعیت می‌تواند در نهایت بهبود کیفیت محصول خودروساز و تعادل بازار خودرو را در صورت سازوکار‌های افزایش عرضه و محیط رقابتی به دنبال داشته باشد.
شفافیت معاملات خودرو
علی یکه‌فلاح، عضو هیات مدیره انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو در این باره گفت: در شیوه عرضه خودرو در گذشته به‌صورت قرعه‌کشی و یا عرضه از طریق کارخانه عرضه خودرو به قیمت کارخانه‌ای، بخشی از این عرضه‌ها توسط دلالان و واسطه‌گران خریداری می‌شد؛ لذا واسطه‌های خودرو با قیمت کارخانه‌ای خودرو را خریداری و به قیمت بالا در بازار عرضه می‌کردند، اما در شیوه جدید عرضه خودرو در بورس کالا، واسطه‌ها حذف شده اند و به مرور شاهد رشد عرضه‌ها نیز هستیم.
وی افزود: نتیجه عرضه پرحجم خودرو‌ها در بورس، تعادل بازار در کوتاه مدت، حذف رانت قیمتی و شفافیت اطلاعات است تا مردم برنده اصلی باشند.
تابلوی ورود ممنوع در مقابل رانت
احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان هم در این باره اظهار کرد: با عرضه خودرو در بورس کالا مانع توزیع رانت می‌شویم. بدون شک استمرار عرضه خودرو و البته حمایت همه جانبه از این موضوع، علاوه بر کاهش زیان خودروسازان، حذف رانت و احیای تولید، به نفع مصرف کنندگان تمام می‌شود.
مخالفان بورس کالا، مدافعان رانت
محمدرضا نجفی‌منش، رئیس انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو نیز گفت: عرضه خودرو در بورس کالا نه تنها می‌تواند بخشی از زیان تولیدکنندگان را جبران کند، بلکه به نفع مصرف کنندگان واقعی تمام می‌شود. دلایل افزایش قیمت خودرو در بازار آزاد اساسا به عواملی همچون انتظارات تورمی، افزایش حجم نقدینگی و نوسان نرخ ارز مرتبط است و ارتباطی به مقوله عرضه خودرو در بورس کالا ندارد.
وی اظهار کرد: اکنون به سبب شفافیت، کاهش سوداگری و رانت و افزایش سوددهی خودروسازان و روند تعادل قیمت‌ها در بورس، عده‌ای که در سیستم غیرشفاف و رانتی گذشته سود می‌بردند بانگ مخالفت با شفافیت معاملات سر می‌دهند.
بیشتر بخوانید: تولید افزایش یافت و خودرو ارزان نشد
رضایت همگانی از عرضه خودرو در بورس
عیسی حسین‌پناه، عضو هیات مدیره بهمن موتور هم گفت: امروز و با گذشت چند مرحله از عرضه خودرو‌ها در بورس کالا، تمام عوامل فعال در بازار خودرو اعلام می‌کنند که عرضه خودرو در بورس کالا به نفع تولید، مصرف و بازار است، زیرا با عرضه این محصول در بورس کالا، رانت حاصل از تفاوت قیمت بین کارخانه و بازار آزاد به سمت تولید روانه شده و زمانی‌که پول وارد چرخه تولید شود، افزایش ظرفیت‌ها ایجاد می‌شود و در نتیجه بازار نیز به سمت تعادل می‌رود.
وی اضافه کرد: عرضه خودرو در بورس کالا از دو جنبه در تعادل بازار خودرو اثر مثبت داشته است، یکی از نظر امکان افزایش ظرفیت و افزایش تولید و دیگری از جهت شفافیت معاملات خودرو؛ به گونه‌ای که در معاملات بورس کالا، خودرو با قیمتی عادلانه کشف می‌شود و بدون دغدغه به دست مردم می‌رسد.
خروج خودروسازان از زیان انباشته
عباس کریم زاده، مدیر سرمایه‌گذاری شرکت سرمایه‌گذاری آریان پارس گفت: در مجموعه ایران‌خودرو و سایپا تنها نقطه‌ای که می‌تواند در آینده وضعیت سودآوری این دو شرکت را متحول کند و بسیار به نظر من تاثیر گذار است، عرضه خودرو در تعداد قابل توجه در بورس کالا است. همین موضوع باعث می‌شود قیمت‌های عرضه و قیمت‌هایی که در فصل‌ها و سال‌های قبل انجام شده تفاوت چشمگیری داشته باشد و منجر به رشدسودآوری این دو شرکت شود.
روز‌های بهتری برای بازار خودرو در راه است
اکبر حامدی میخوش، مدیرعامل کارگزاری بورسیران نیز در این باره گفت: قیمت گذاری دستوری، معضل بزرگی برای شرکت‌های تولیدی بوده و به نظر می‌رسد با عرضه محصول‌ها در بورس کالا، بازار سرمایه کم‌کم از قیمت‌گذاری دستوری هم فاصله خواهد گرفت و این هم اتفاق مثبتی برای بازار است.
او افزود: صنعت خودرو بیش از هر صنعت دیگری از عرضه محصول‌ها در بورس کالا منتفع شده و اگر روند عرضه خودرو در بورس کالا با عرضه کل تولیدات ادامه داشته باشد، روز‌های بسیار بهتری در این صنعت را خواهیم بود. انتظار می‌رود حذف سازوکار قیمت‌گذاری دستوری به سود مصرف کنندگان نیز با رشد تولید و عرضه حاصل شود.
سرازیری سود به نفع تولیدکننده و مصرف کننده
محمدرضا شهیدی‌تبار، کارشناس بازار سرمایه گفت: عرضه خودرو در بورس کالا باعث حذف رانت و دلالی و تعادل قیمت در بازار خواهد شد. اقدام دولت برای عرضه خودرو در بورس کالا، تصمیم مثبت در صنعت خودرو تلقی می‌شود و سود این اقدام به جیب تولیدکننده و مصرف کننده می‌رود.
او گفت: خودروسازان محصولی را که در بازار آزاد ۴۰۰ میلیون تومان قیمت دارد، با شیوه دستوری ۲۰۰ میلیون تومان می‌فروختند که مابه‌التفاوت ۲۰۰ میلیون تومان نصیب دلالان می‌شد، اما خودرو در بورس کالا حدود ۳۰۰ میلیون تومان ثبت شد و ۱۰۰ میلیون تومان به چرخه تولید باز می‌گردد و ۱۰۰ میلیون تومان دیگر نیز به سود مصرف‌کننده واقعی تمام شود.