اقتصاد۲۴- ترکمن صحرا سرزمینی با دشت‌های سبز مخملی، کوه‌های بلند، رود‌های پرآب و جنگل‌های سرسبز با مردمی اصیل و فرهنگی غنی است. مردم خون گرم ترکمن با فرهنگی اصیل در این دشت سرسبز زندگی میکنند، ترکمن صحرا برخلاف نامش هیچ نشانی از صحرا ندارد و طبیعت زیبایش پر از کوه، جنگل، مرتع و سواحل جلگه‌ای است.
ترکمن صحرا کجاست؟
ترکمن صحرا در گذشته سرزمین وسیعی بوده است که در طول تاریخ بار‌ها تجزیه شده است و امروزه بیشتر بخش‌های آن در کشور ترکمنستان قرار دارد. این جلگه وسیع در کشور‌های ایران، ترکمنستان، افغانستان، ازبکستان، قزاقستان و تاجیکستان قرار دارد.
ترکمن صحرا در ایران در بخش شمال شرقی قرار گرفته است و قسمت وسیعی از استان خراسان شمالی و استان گلستان را در بر میگیرد. از غرب به دریای خزر و بندر گز، از شمال به جمهوری ترکمنستان، از شرق به خراسان شمالی و بجنورد و از جنوب به کوه پایه‌های البرز شمالی می‌رسد.
شیب منطقه ترکمنستان از جنوب به شمال و از شرق به غرب در امتداد شبکه آب رود‌های منتهی به دریای خزر کاهش پیدا میکند. طول این دشت حدود ۴۰۰ کیلومتر و عرض آن متفاوت است. مهم‌ترین شهر‌های ترکمن صحرا عبارتند از: بندر ترکمن، آق قلا، گنبد کاووس، سیمین شهر، داشلی برون، نگین شهر، مراوه تپه، کلاله و گرگان.
بهترین زمان سفر به ترکمن صحرا
بهترین زمان سفر به ترکمن صحرا فروردین و اردبیشهش است که فرشی زمردین بر پهنه دشت‌ها گسترده شده است، جویبار‌ها و چشمه‌ها پر آب هستند و گل‌ها همه شکوفا شده اند و مراتع پر از گل‌های شقایق و گل‌های زرد هستند.
بهترین غذا‌های سنتی ترکمن صحرا
پایه اصلی غذا‌های این منطقه را سبزیجات محلی و گوشت گوسفند تشکیل میدهد، بهترین غذا‌های سنتی ترکمن صحرا عبارتند از:
- چکدرمه که شبیه استانبولی است
- اکمک، یک غذای شیرین محلی
- انوع بورک و غذا‌های خمیری
- قایش که با سبزیجات، سیر، خمیر و سس گوجه طبخ می‌شود.
ترکمن صحرا سرزمینی با دشت‌های مخملی
سوغات و صنایع دستی ترکمن صحرا
قالی بافی برجسته‌ترین صنایع دستی ترکمن صحرا است، قالی‌های ترکمنی با نقوش هندسی خاص بافته میشوند. قارچین یا پشتی یکی دیگر از بافته‌های زنان ترکمن است که به پشتی ترکمنی معروف است.
گلیم بافی، نمد مالی، ابریشم بافی، سوزن دوزی، زیور آلات دستی و انواع لباس‌های محلی و صنایع چوبی از دیگر سوغات‌های این سرزمین محسوب میشوند.
روسری‌های ترکمنی و تلپک یا کلاه معروف پشمی سفید مردان ترکمن هم از سوغاتی‌های زیبای ترکمن صحرا هستند. انواع لبنیات محلی از دام‌های مختلف را هم میتوانید از بازار‌های محلی تهیه نمایید.
مسیر دسترسی به ترکمن صحرا
اگر از تهران یا مرکز ایران به سمت ترکمن صحرا می‌روید بهترین مسیر، جاده فیروز کوه به سمت ساری است. میتوانید یک شب در ساری اقامت کنید و روز بعد به سمت شمال شرق حرکت کنید و با عبور از شهر‌های نکا، بهشهر، گلوگاه و نوکنده به بندرگز وارد شوید.
نصف روز از این شهر دیدن کنید و سپس به بندر ترکمن در فاصله ۲۰ کیلومتری بندرگز بروید.
اگر از مسیر شمال غرب و شمال به ترکمن صحرا می‌روید باید از جاده اصلی گیلان و مازندران حرکت کرده از شهر‌های رامسر، تنکابن، نوشهر، محمود آباد، قائم شهر، شاری، نکا و بهشهر عبور کنید تا وارد استان گلستان شده و به بندر ترکمن بروید.
اگر از مسیر استان خراسان به ترکمن صحرا می‌روید باید از مشهد به سمت قوچان و سپس کلاله بروید یا این که از نیشابور به سبزوار و میامی بروید و بعد از رسیدن به شاهرود از دورازه ورودی آزاد شهر و گرگان به ترکمن صحرا وارد شوید.
مسیر شهمیرزاد در شمال سمنان به ساری یکی از زیباترین جاده‌های ایران برای سفر به ترکمن صحرا است.
مسیر ریلی تهران – گرگان هم زیبایی زیادی دارد و گزینه مناسبی برای سفر به ترکمن صحرا محسوب می‌شود. برای سفر هوای میتوانید از فرودگاه‌های گرگان و نکا استفاده کنید که فاصله کمی تا بندر ترکمن دارند.
جاذبه‌های گردشگری ترکمن صحرا
ترکمن صحرا از زیباترین مناطق دیدنی استان گلستان به حساب می‌آید که تاریخی کهن دارد. کشف سفال‌های قدیمی و تپه‌های باستانی، گور‌های خاص با شکل‌های عجیب، بقایای دیوار تاریخی و شهر‌های قدیمی در این منطقه نشان دهنده قدمت ۷ هزار ساله زندگی انسان است.
دیوار تاریخی قزل آلان که به نام دیوار بزرگ جرجان، دیوار سرخ، مار سرخ، دیوار اسکندر، سد انوشیروان و سد فیروز هم معروف است، بزرگترین دیوار دفاعی مسلمانان است که از شرق دریای خزر در منطقه گمیشان شروع شده و با عبور از شهر‌های ترکمن صحرا تا کوه‌های شمالی شهر کلاته ادامه پیدا میکند. البته امروزه فقط خرابه‌ای از این دیوار تاریخی به جای مانده است. تالاب‌های ترکمن صحرا زیستگاه پرندگان کمیاب مهاجر و بومی است.
بندر ترکمن
بندر ترکمن در استان گلستان و غرب ترکمن صحرا قرار گرفته است. راه آهنی به طول ۱۴۰۰ کیلومتر بندر ترکمن را به بندر امام خمینی در جنوب ایران وصل میکند.
بندر ترکمن دوشنبه بازار پر رونقی دارد. شما میتوانید از طریق اسکله بندر ترکمن به تنها جزیره ایرانی دریای خزر، آشوراده، دسترسی داشته باشید.
پارک گلستان در نزدیکی بندر ترکمن، منطقه‌ای زیبا و سرسبز است که برای کمپینگ بسیار مناسب است. روستای قره قاشلی از توابع بندر ترکمن یکی از معروف‌ترین مراکز پرورش و نگهداری اسب‌های ترکمن است که باشگاه سوارکاری هم دارد.
در منطقه شکار ممنوع صوفیکن میتواند پرندگان مهاجر کمیاب و پرندگان متنوع بومی را از نزدیک مشاهده نمایید.
بازدید تالاب اینگه برون و گل افشار زیبای نزدیک تالاب هم جذابیت خاصی دارد.
شهر آق قلا
شهر آق قلا در ۴۰ استان گلستان در کیلومتری شرق بندر ترکمن و شمال گرگان در دو طرف رودخانه گرگان رود قرار گرفته است. این شهر از شمال به رود اترک، از غرب به بندر ترکمن و گمیشان، از جنوب به بخش مرکزی گرگان و از شرق به دهستان کتول و گنبد قابوس می‌رسد. این شهر آثار تاریخی و صنایع دستی برجسته‌ای دارد.
بیشتر بخوانید: آبشار ۱۲ متری گنجنامه منجمد شد+ عکس
پنج شنبه بازار آق قلا بسیار معروف و پر رونق است.
بلندترین پل آجری دنیا، پل آجری آق قلعه است که روی رودخانه گرگان رود ساخته شده و در ۱۸ کیلومتری شمال گرگان واقع شده است. این پل تاریخی بازمانده از دوران صفویه با ۷۰ متر طول و ۳۰ متر عرض از چهار دالان با طاق جناغی تشکیل شده است که از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی این شهر به حساب می‌آید.
دیوار قزل آلان، که توسط اسکندر بنا شده و انوشیروان ساسانی تعمیرش کرده است از ۳ کیلومتری آق قلا می‌گذرد. دیوار قزل آلان از دریای خزر شروع شده و تا کو‌های گلی داغ به طول ۷۰ کیلومتر ادامه دارد. با این که بیشتر قسمت‌های این دیوار فروریخته است، ولی ارتفاع بعضی قسمت‌های دیواره بین ۲ – ۴ متر بوده است.
سد وشمگیر در نزدیکی آق قلا و ۵۰ کیلومتری شمال شرق گرگان در محدود سنگر سوار قرار رگفته است. این سد روی رودخانه گرگان رود و در ۲۴ کیلومتری مرز ترکمنستان ساخته شده است و ایستگاه سرشماری پرندگان محسوب می‌شود.
تالاب اینچه برون که از چند تالاب کوچک (تالاب گمیشان، آجی گل، آلما گل و آلا گل و غیره) بوجود آمده در جنوب رودخانه اترک قارر دارد و زیستگاه گونه‌هایی نایاب از پرندگان بومی و مهماجر است و یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های آق قلا به حساب می‌اید.
گل فشان قارنی یاریق در ۱۸ کیلومتری شمال غرب آق قلا در حاشیه شرقی روستای سقر تپه قرار گرفته است. گل فشان‌ها مخروط‌های خاکی هستند که مانند آتشفشان دهانه دارند، ولی به جای مواد مذاب، گل سرد از آن‌ها فوران میکند. معروف‌ترین گل فشان‌ها استان گلستان که نزدیک به آق قلا قرار گرفته اند عبارتند از: قارنی یاریق، نفتیجه، گمیشان، اینچه برون.
شهر گمیش تپه
شهر گمیش تپه در شرق دریای خزر و نزدیک به مرز ترکمنستان قرار گرفته است. گمیش تپه به معنی تپه نقره‌ای است علت این نامگذاری دو داستان متفاوت دارد.
گفته می‌شود به دلیل کشف سکه‌های نقره فراوان در زمان قاجاریه در تپه‌های این شهر، نام تپه نقره‌ای گرفته است و دیگری علت نامگذاری شهر را به دلیل انعکاس نور خورشید از تپه‌های نمک زار آن به رنگ نقره‌ای می‌دانند.
موزه مردم شناسی گمیش تپه در ساختمانی تاریخی معروف به خانه گوکلانی باقیمانده از دوران پهلوی، نشان دهنده فرهنگ و سبک زندگی مردم ترکمن است.
خانه‌های تاریخی و قدمیی با معماری خاص در این شهر جلب توجه میکند، معماران قدیمی برای ساخت این خانه‌ها نقشه‌ای نمی‌کشیدند و در ساخت آن‌ها از الوار و چوب استفاده می‌کردند.
سیمین شهر
سیمین شهر در بخش گلدشت گمیشان قرار دارد و از مجموع ۳ روستا ساخته شده است. ساختمان‌های این شهر قدمیت ۱۰۰ ساله دارند و مراتع اطرافش سرسبز و دیدنی است. رودخانه گرگان رود که از رشته کوه آلا داغ سرچشمه میگیرد و بعد از طی کردن ۲۰۰ کیلومتر وارد دشت گرگان می‌شود و به دریای خزر می‌ریزد از وسط این شهر عبور میکند.
تفرجگاه بسیار زیبای قارقی کنار در کنار رود از جاذبه‌های گردشگری منطقه محسوب می‌شود. شنبه بازار سیمین شهر رونق بالایی دارد. زیارتگاه نقشبندی در ۸ کیلومتری جنوب شهر، یکی از اماکن مقدس برای ترکمنان محسوب می‌شود که در روز‌های جشن و اعیاد محلی برای ادای نذر و برپایی مراسم به این نقطه می‌روند.
دیگر جاذبه‌های گردشگری ترکمن صحرا
- آرامگاه مختومقلی در ۳۰ کیلومتری غرب مراوه تپه
- تپه باستانی مراوه تپه
- غار قیز قلعه در کنار روستای یکه چنار در ۱۰ کیلومتری مرکز مراوه تگه
- چشمه ساوه در ۲ کیلومتری جنوب شرقی مراوه تپه
- آبشار بالی قایه
- جنگل آق امام
- مقبره خالد نبی در ۹۰ کیلومتری شمال گنبد کاووس که در بالای کوه گوگجه داغ ساخته شده.
- آرامگاه باستانی با سنگ قبر‌های عجیب و تیره در قسمت شرقی آرامگاه خالد نبی که به دوران پارینه سنگی مربوط می‌شود.
- چشمه خضر دندان که به عقیده محلیان آب شفا بخشی دارد.
- مقبره عالم بالا و مقبره چوپان اتا
- هزار دره با تکه ماهور‌های تخم مرغی شکل که در مسیر قبرستان خالد نبی قرار گرفته و زیبایی شگفت انگیزی دارد.
- جنگل‌های هیرکانی
- آبشار کبود وال که تنها آبشار تمام خزه‌ای ایران در جنول شرقی علی آباد کتول است.
- برج گنبد کاووس که قدمتش به قرن چهارم می‌رسد و بلندترین برج تمام آجری جهان است.
- تپه‌های باستانی شیروان.