اقتصاد۲۴ با توجه به صورت‌های مالی موردنظر، زیان انباشته سه خودروساز بزرگ کشور در پایان آذر امسال در مجموع به بیش از ۸۲هزار میلیارد تومان رسیده است. در مقایسه با زیان انباشته (حسابرسی‌نشده) ۹ ماه مشابه سال گذشته، خودروسازان حدودا ۱۳هزار و ۶۰۰میلیارد تومان به زیان انباشته خود اضافه کرده‌اند؛ بنابراین زیان انباشته سه خودروساز بزرگ کشور در مقایسه با ۹ ماه مشابه سال گذشته حدودا ۲۰درصد رشد را نشان می‌دهد.
این زیان البته تنها متعلق به خود ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو است و با اضافه شدن شرکت‌های زیرمجموعه، زیان انباشته تلفیقی عددی غیر از این و احتمالا بالاتر خواهد بود. طبق آخرین آماری که از سوی فعالان خودروسازی کشور اعلام شده، مجموع زیان انباشته تلفیقی خودروسازان تا پایان آذر امسال به بالای ۱۵۰هزار میلیارد تومان رسیده است.
با وجود رشد زیان انباشته همه خودروسازان بزرگ، اما سود و زیان آن‌ها در دوره ۹ماهه امسال متفاوت از یکدیگر است. طبق آمار، زیان دوره ۹ماهه امسال سایپا و پارس‌خودرو در مجموع به بالای هشت‌هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسیده و این در حالی است که ایران‌خودرو در صورت‌های مالی خود برای ۹ ماه امسال سود اعلام کرده است. به نظر می‌رسد سوددهی ایران‌خودرو به اقدام اخیر این شرکت مبنی بر جبران زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری توسط دولت مربوط می‌شود.
در این مورد اتفاقا ایران‌خودرو چندی پیش در اطلاعیه‌ای پاسخ پرسش سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر دلایل تغییر سودآوری نسبت به دوره مشابه سال قبل و جبران زیان ناشی از اعمال قیمت‌های دستوری را اعلام کرد. طبق قانون، دولت در صورت تعیین قیمت دستوری برای کالا‌های مختلف از جمله خودرو، باید مابهالتفاوت آن را با قیمت عادله، برای تولیدکننده جبران کند.
در این مورد البته دو تفسیر وجود دارد؛ یکی اینکه مابهالتفاوت موردنظر از اختلاف قیمت تمام‌شده تولید خودرو با قیمت دستوری به دست می‌آید و دیگری آن‌که منظور از این مابهالتفاوت، اختلاف بین قیمت دستوری و قیمت بازار است. اتفاقی که در صورت‌های مالی ۹ ماه نخست ایران خودرو رخ داده، این است که این شرکت مابهالتفاوت قیمت دستوری و هزینه تولید محصولات را محاسبه و از زیان خود جدا کرده و به پای دولت نوشته است.
به همین دلیل است که ایران‌خودرویی‌ها با وجود زیان انباشته هنگفتشان، از سوددهی در ۹ ماه امسال گفته‌اند. این موضوع البته فعلا روی کاغذ اتفاق افتاده و طبعا تا وقتی عملیاتی نشود، نمی‌توان گفت ایران‌خودرو به سود رسیده است.
به عبارت بهتر، اتفاقی که در حال حاضر رخ داده، محاسبه سهم دولت از زیاندهی خودروسازان است؛ اما اینکه دولت حاضر به جبران آن به هر نحوی شود یا نه، مساله دیگری است. به اعتقاد کارشناسان، دولت می‌تواند سهم خود را از طریق تزریق مبلغ زیان به خودروسازان جبران کند یا به‌نوعی تهاتر کرده و تخفیف‌ها و معافیت‌های مالی برای آن‌ها در نظر بگیرد.
اما نکته دیگر در مورد صورت‌های مالی خودروسازان این است که به نظر می‌رسد عرضه خودرو در بورس کالا نتوانسته نقش قابل‌ذکری در کاهش زیاندهی آن‌ها داشته باشد. از میانه‌های تابستان امسال به بعد، خودروسازان برخی از محصولات خود را در بورس کالا عرضه کردند و اتفاقا از محل فروش آن‌ها سود خوبی به دست آوردند.
با‌این‌حال به دلایل مختلف، این اتفاق نتوانسته بر کاهش زیاندهی خودروسازان اثر قابل‌ذکری داشته باشد. یک دلیل این ماجرا این است که تا به امروز تعداد بسیار اندکی از خودرو‌های داخلی روانه بورس کالا شده‌اند و گفته می‌شود تعداد کل خودرو‌های رفته به بورس تنها دودرصد ظرفیت فروش خودروسازان بوده است. از طرفی، طبق تکالیف مجلس شورای اسلامی، ۷۰ درصد ظرفیت فروش خودروسازان خارج از بورس کالا و با قیمت‌های دستوری به فروش می‌رود. در نهایت اینکه به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه، اثرات هرچند اندک فروش خودرو در بورس کالا احتمالا خود را در صورت‌های مالی سه‌ماهه چهارم خودروسازان نشان خواهد داد.
جزئیات سود و زیان خودروسازان
نگاهی به جزئیات فروش و به تبع آن، سود و زیان خودروسازان در ۹ ماه امسال بیندازیم تا مشخص شود آن‌ها چه کارنامه‌ای از در این بخش از خود به جا گذاشته‌اند. طبق آنچه در صورت‌های مالی غول‌های جاده‌مخصوص آمده، آن‌ها عملکرد متفاوتی را از خود به جا گذاشته‌اند که البته این موضوع بیش از هر مساله دیگری ناشی از تغییر رویکرد در صورت‌های مالی ایران‌خودرو است.
در صورت‌های مالی ایران‌خودرو، نه‌تن‌ها برای ۹ ماه امسال این شرکت زیانی به ثبت نرسیده، بلکه حتی سودی اندک نیز برآورد شده است. این خودروساز در بازه زمانی ۹ ماهه امسال، در مجموع بیش از ۱۱۴ میلیارد تومان سود را در صورت‌های مالی خود به ثبت رسانده است. این در حالی است که سود موردنظر در واقع با فرض اینکه دولت طبق قانون زیان ناشی از اعمال سیاست قیمت‌گذاری دستوری را برای این خودروساز جبران کند، محاسبه شده است.
بیشتر بخوانید: افزایش عرضه سبب کاهش قیمت خودرو شد؟
طبق قانون، دولت باید زیان ناشی از اعمال قیمت‌گذاری دستوری برای کالا‌های مختلف را جبران کند و این موضوع از سال‌ها پیش مطالبه خودروسازان بوده است. با‌این‌حال، این مطالبه هنوز محقق نشده و خودروسازان همواره در این سال‌ها، زیانی هنگفت را در صورت‌های مالی خود منعکس کرده‌اند. در‌حال‌حاضر نیز دولت این زیان را جبران نکرده و تنها اتفاق رخ‌داده این است که ایران‌خودرو سهم هزینه‌های ناشی از قیمت‌گذاری دستوری (زیانی که دولت باید جبران کند) را در صورت‌های مالی خود تفکیک کرده است. به عبارت بهتر، سود بیش از ۱۱۴ میلیاردتومانی ایران‌خودرو، روی کاغذ حاصل شده و زمانی عملی خواهد شد که زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری توسط دولت جبران شود.
به هر حال، ایران‌خودرو در ۹ ماه امسال و با پیش‌فرضی که شرح آن رفت، به سوددهی رسیده است. این در حالی است که زیان انباشته این شرکت تا پایان آذر امسال به حدود ۴۱ هزار میلیارد تومان رسیده است. این زیان البته تنها به خود ایران‌خودرو مربوط می‌شود و شرکت‌های زیرمجموعه گروه صنعتی را در بر نمی‌گیرد. آبی‌های جاده‌مخصوص در ۹ ماه سال جاری بیش از ۴۲۱ هزار و ۵۰ دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده و در مقابل، ۴۴۰ هزار و ۳۷۹ دستگاه خودرو را به فروش رسانده است.
طبق صورت‌های مالی، بزرگ‌ترین خودروسازان ایران برای تولید ۹ ماهه خود بالغ بر ۱۳۸ هزار میلیارد تومان هزینه کرده‌است. با‌این‌حال، مبلغ فروش کل این شرکت در همین بازه زمانی کمی بیش از ۱۲۸ هزار میلیارد تومان بوده است. با این حساب، سود (زیان) ناخالص ایران خودرو در ۹ ماه امسال بالغ بر ۹ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است.
طبق اعلام ایران‌خودرو، این شرکت در بازه زمانی تحت بررسی، از محل فروش بیشتر محصولات دچار زیان شده است، هرچند البته اطلاعات مربوط به هایما (که طی چند ماه گذشته بیشتر در بورس کالا عرضه شده) انشار نیافته است. اما این شرکت به واسطه فروش برخی از محصولات خود سود نیز حاصل کرده است. ایران‌خودرویی‌ها از ناحیه فروش بیش از ۲۷۳ هزار دستگاه از خانواده پژو، بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان زیان دیده‌اند. آبی‌های جاده مخصوص تا پایان آذر سال جاری در مجموع بالغ بر ۵۲ هزار دستگاه از اعضای خانواده سمند را به فروش رسانده‌اند و از محل فروش این تعداد دستگاه خودرو حدود هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان ضرر کرده‌اند.
در بازه زمانی تحت بررسی همچنین بیش از ۵۷ هزار دستگاه دنا نیز به فروش رفته که از این ناحیه زیانی ۷۷۰ میلیاردتومانی نصیب بزرگ‌ترین خودروساز ایران شده است. دیگر محصول ایران‌خودرو یعنی رانا نیز که بیش از ۲۹ هزار دستگاه فروش تا پایان آذر امسال داشته، زیانی تقریبا ۲۴۹ میلیارد تومانی روی دست این شرکت گذاشته است. در صورت‌های مالی ایران‌خودرو دو مورد به نام‌های «سایر محصولات» و «فروش قطعات و لوازم» نیز به چشم می‌آید که هر دوی آن‌ها سودآور بوده و به ترتیب سودی حدودا هزار و ۳۰۰ میلیارد تومانی و دوهزار و ۵۰۰ میلیارد تومانی برای این خودروساز به ارمغان آورده‌اند.
از ایران‌خودرو بگذریم و سری هم به سایپا به عنوان دومین خودروساز بزرگ کشور بزنیم. طبق آنچه در صورت‌های مالی سایپا آمده، زیان ۹ ماهه این شرکت تا پایان آذر امسال بیش از سه‌هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است. به نظر می‌رسد سایپایی‌ها از تاکتیک ایران‌خودرو مبنی بر غربالگری زیان خود استفاده نکرده‌اند و به همین دلیل به عکس رقیب آبی پوش‌شان، ضرری هنگفت در کارنامه ۹ ماهه آن‌ها به ثبت رسیده است. این شرکت همچنین کماکان با زیان انباشته‌ای کلان دست‌وپنجه نرم می‌کند. بنابر آمار ارائه‌شده در صورت‌های مالی، سایپا بیش از ۲۸ هزار میلیارد تومان زیان انباشته را تا پایان آذر امسال ثبت کرده است که البته تنها به خود این شرکت مربوط می‌شود و زیرمجموعه‌ها را در بر نمی‌گیرد.
سری هم به جزئیات افت و خیز سود و زیان سایپا بزنیم و ببینیم این شرکت چه کارنامه‌ای تا پایان آذر امسال از خود به جا گذاشته است. نارنجی‌های جاده مخصوص در ۹ ماه امسال ۲۵۷ هزار و ۴۵۳ دستگاه محصول را به تولید رسانده‌اند و این در حالی است که در همین دوره ۲۹۱ هزار و ۴۸۳ دستگاه خودرو توسط سایپا به فروش رفته است.
مبلغ بهای تمام‌شده محصولات تولیدی این شرکت در ۹ ماه امسال بالغ بر ۴۲ هزار میلیارد تومان بوده است، حال آن‌که مبلغ فروش به بالای ۴۳ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان رسیده است؛ بنابراین سایپایی‌ها بیش از ۹۱۵ میلیارد تومان سود ناخالص در بازه زمانی تحت بررسی به دست آورده‌اند. به جز گروه ایکس ۲۰۰ شامل تیبا، کوئیک و ساینا، دومین خودروساز بزرگ ایران در فروش دیگر محصولات خود سود کسب کرده است. بر این اساس، از ناحیه فروش حدودا ۲۳۵ هزار دستگاه تیبا، کوئیک و ساینا بیش از هزار و ۱۲۹ میلیارد تومان زیان در صورت‌های مالی سایپا به ثبت رسیده است.
از محل فروش حدود ۳۳ هزار و ۳۶۲ دستگاه وانت پراید (پراید۱۵۱)، اما بالغ بر ۹۸۰ میلیارد تومان سود متوجه دومین خودروساز بزرگ کشور شده است. سایپایی‌ها همچنین بیش از ۲۴ هزار دستگاه شاهین را در ۹ ماه امسال به فروش رسانده‌اند تا از این ناحیه بالغ بر ۹۰۰ میلیارد تومان سود به دست بیاورند. در نهایت پارس‌خودرویی‌ها نیز مانند سایپا هزینه مربوط به سهم دولت در جبران زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری را تفکیک نکرده‌اند، بنابراین زیانی هنگفت در صورت‌های مالی ۹ ماهه آن‌ها به ثبت رسیده است. بر این اساس، سومین خودروساز بزرگ ایران در ۹ ماه امسال بالغ بر چهارهزار و ۸۰۰ میلیارد تومان زیان به ثبت رسانده است.
همچنین زیان انباشته پارس‌خودرو تا پایان آذرماه امسال بیش از ۱۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بوده است. پارس‌خودرو در ۹ ماه امسال بالغ بر ۱۰۰ هزار دستگاه محصول را به تولید رسانده و نزدیک به ۱۰۵ هزار دستگاه خودرو نیز فروخته است. جمع مبلغ فروش این شرکت در پایان آذر امسال عددی بالغ بر ۱۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است.