اقتصاد۲۴- خرید ۵۰۰۰ هزار یورو سهمیه ارز تحت عنوان تامین نیاز‌های ضروری در شعب منتخب پنج بانک دولتی از شنبه هشتم بهمن امکان‌پذیر می‌شود. افزایش سقف فروش ارز سهمیه‌ای به پنج هزار یورو و حذف سامانه نوبت‌دهی اینترنتی بازار متشکل هم دو استراتژی مکمل هستند که بانک مرکزی انتظار دارد با کمک آنها، دلار را اندکی سرعقل بیاورد.
در تمام این سیاست‌های ارزی، نشانه‌ای از زور و تهدید به‌چشم نمی‌خورد، کسی برای دلار خط و نشان نکشیده و احتمالا این‌بار خبری از بگیر و ببند نخواهد بود. در عوض تصمیم گرفته‌اند از همان سطح قیمت که بازار آزاد در آن استحکامات خود را تشکیل داده، دلار را تحت فشار قرار دهند و با افزایش عرضه دلار و تقسیم‌بندی خریداران براساس سطح نیازشان به اسکناس، روی بازار و قیمت دلار تاثیر بگذارند. خوشبینانه به‌نظر می‌رسد نه؟
افزایش سهمیه ارز از به پنج هزار دلار
خرید پنج هزار یورو به‌عنوان فرصتی برای متقاضیان ارز سهمیه‌ای، مهمترین عامل اقتصادی تاثیرگذار بر بازار در هفته پیش‌رو، خواهد بود. طبق بخشنامه جدید بانک مرکزی مردم به جای سهمیه دو هزار یورویی می‌توانند تا سقف پنج هزار یورو یا معادل آن، به‌قیمت بازار متشکل ارز، از صرافی‌ها اسکناس خریداری کنند.
سهمیه ارز، سالی یک‌بار به هر ایرانی تعلق می‌گیرد. پیش از این متقاضیان خرید ارز سهمیه‌ای برای دریافت اسکناس باید در سامانه اینترنتی ثبت‌نام می‌کردند و قبل از مراجعه به صرافی نوبت اینترنتی می‌گرفتند. اما این قید هم حذف شده، چون تجربه نشان داد، در هفت ماه گذشته سامانه دریافت نوبت اینترنتی بازار متشکل ارز، برخلاف انتظاری که از آن می‌رفت، کند و سنگین و آهسته عمل می‌کند.
بیشتر بخوانید: فروش ۵۰۰۰ یورو در شعب منتخب بانکی آغاز شد
سهمیه سالانه خرید ارز، تا قبل ابلاغ بخشنامه جدید، به‌ازای هر نفر دو هزار یورو (معادل دو هزار و ۲۰۰ یورو) بود. گروهی که در ماه‌های گذشته نسبت به دریافت سهمیه سالانه خود اقدام کرده بودند، مشمول بخشنامه جدید نمی‌شوند و برای دریافت سقف پنج هزار دلاری جدید، حداقل باید تا شروع سال ۱۴۰۲ منتظر بمانند. طبق اعلام بانک مرکزی هر فرد بالای ۱۸ سال با کارت ملی و شماره تلفن همراهی که به نام خودش باشد، می‌تواند به صرافی مراجعه کند و تا سقف پنج هزار یورو اسکناس دریافت کند.
اگر کسی دلار بخواهد، می‌تواند معادل دلاری این سهمیه را سفارش دهد یا هر ارزی که به آن نیاز دارد را تحویل بگیرد. سهمیه سالانه پنج هزار دلاری، با قیمت سامانه بازار متشکل ارزی به فروش می‌رسد. قیمت دلار و یورو پایان هفته منتهی به هفتم بهمن، در سامانه بازار متشکل ارزی، به‌ترتیب ۴۲ هزار و ۶۱۰ تومان و ۴۸ هزار و ۷۷۵ تومان بود. صرافی‌ها برای فروش ارز سهمیه‌ای نهایتا مجاز هستند به آخرین قیمت بازار متشکل ارز، نیم‌درصد سود اضافه کنند.
حذف سامانه نوبت‌دهی بازار متشکل ارز
سامانه نوبت‌دهی آنلاین خرید ارز سهمیه‌ای حدود هفت ماه پیش متولد شد. در آن زمان قرار بود با استفاده از این سامانه شر صف‌های طولانی و زمان انتظار زیاد از سر متقاضیان خرید ارز کم شود با این حال تجربه نشان داد سامانه نوبت‌دهی آنلاین نمی‌تواند از پس وظایف خود بربیاید. گزارش‌های اخیر نشان داد، به‌خاطر نبود هماهنگی در عملکرد نیرو‌هایی که باید نظم و ترتیب سامانه را رقم می‌زدند، بازدهی آن به‌شدت افت کرد.
متقاضیان خرید ارز سهمیه‌ای پیش از بخشنامه جدید بانک مرکزی باید اول در سامانه برخط بازار متشکل ارز ایران به آدرس my.ice.ir نوبت می‌گرفتند. صرافی با بررسی درخواست و محاسبه تعداد خریداران، سفارش خرید خود از بازار متشکل را ثبت می‌کرد و موفق می‌شد با ثبت سفارش، به‌درخواست مشتریان پاسخ دهد. چون همه این فعل و انفعالات در سامانه انجام می‌گیرفت، قیمت و سهمیه خرید ارز به‌طور شفاف مشخص می‌شد، اما این سیاست شیک و اتوکشیده در عمل شکست خورد و سامانه در طول هفت‌ماه حیات خود یا با اختلال مدام روبرو بود یا پیامک‌ها دیر می‌رسید یا صرافی‌ها با فشار دادن دکه ریجکت، به‌سادگی آب خوردن متقاضیان را ناامید به خانه برمی‌گرداندند.
بانک مرکزی به همین دلیل تصمیمی شجاعانه گرفت و اعلام کرد برای جلوگیری از تشکیل صف‌های طولانی مقابل صرافی‌ها، سامانه برخط بازار متشکل ارزی را بازنشسته می‌کند. در عوض متقاضیان می‌توانند همچنان با مراجعه به صرافی‌های مجاز، درخواست خرید سهمیه ارزی خود را تنها با ارائه کارت ملی مطرح کنند. صرافی‌ها به این درخواست‌ها باید مانند پاسخ دهد و با ثبت اطلاعات شخصی متقاضیان در سامانه به متقاضی در قالب سهمیه سالانه خرید ارز، اسکناس بفروشند.
دیگر گزینه‌هایی مثل دسترسی به نزدیک‌ترین صرافی نزدکی محل سکونت فرد، مشخص بودن زمان مراجعه به صرافی و زمان تقریبا نیم‌ساعته انجام معامله پیش روی متقاضیان نیست؛ در عوض بانک مرکزی انتظار دارد افزایش سهمیه سالانه خرید ارز و لغو بخشی از پروسه بوروکراسی به رشد سرعت انجام معاملات کمک کند به‌منظور ایجاد پلن B برای پیروزی این سیاست، دست صرافی‌ها باز گذاشته شده تا در سراسر کشور در بازار‌های مختلف نسبت به خرید اسکناس و فروش آن به متقاضیان اقدام کنند.
افزایش سهمیه و حذف سامانه دریافت نوبت اینترنتی، ممکن است دوباره به تشکیل صف جلوی صرافی‌ها منجر شود، به‌همین دلیل بانک مرکزی به پنج بانک دولتی اجازه داده به‌منظور رشد سرعت عرضه اسکناس و توزیع ارز بین مردم به گروه دیگری از متقاضیان آماده شوند.
امکان خرید ۵۰۰۰ یورو در پنج بانک دولتی
خرید ۵۰۰۰ هزار یورو سهمیه سالانه ارز، از روز شنبه هشتم بهمن، در شعب منتخب بانک‌های ملی، ملت، تجارت، سپه و صادرات ایران امکان‌پذیر است، اما در بخشنامه به‌طور واضح تاکید شده این بانک‌ها تنها نسبت به فروش ارز در سرفصل «تامین نیاز‌های ضروری (کد ۵۶)» انجام می‌گیرد. این یعنی همه نمی‌توانند به بانک بروند و خوشحال خندان با کلی اسکناس یورو بیرون بیایند.
خرید ۵۰۰۰ یورو طبق قوانین بانک مرکزی در سرفصل تامین نیاز‌های ضروری امکان‌پذیر است که هنوز درباره آن اطلاع‌رسانی دقیق نشده است. پیش از این با سرفصل تامین نیاز‌های خدماتی روبرو بودیم که درباره تخصیص ارز به مسافران، بیماران متقاضی درمان بیرون مرز، دانشجویان و دانش‌آموزان مشغول به‌تحصیل در خارج، شرکت‌های هواپیمایی ایرانی، شرکت‌های بیمه ایرانی، شرکت در نمایشگاه‌های خارجی، هزینه حقوق و مزایای کارکنان خارجی شاغل در ایران، رانندگان ترانزیت، برگزاری همایش‌های بین‌المللی و اعطای جوایز جشنواره‌ها، آزمایش‌های علمی و گواهینامه‌های بین‌المللی، خرید امتیاز پخش فیلم، فرصت مطالعاتی، حق عضویت و ثبت‌نام در سازمان‌های بین المللی و چاپ مقالات علمی، شرکت‌های اعزام‌کننده زائران به عتبات عالیات و عمره مفرده، ثبت‌نام در آزمون‌های بین المللی، حق‌الوکاله دعاوی خارجی، هزینه اشتراک شبکه‌های اطلاعاتی، شرکت در دوره‌های آموزشی و پژوهشی خارج از کشور، شرکت در امتحانات علمی و تخصصی خارج از کشور، خدمات کنسولی سفارتخانه‌های خارجی، هزینه‌های ارزی شرکت‌های مسافرتی و گردشگری، هزینه‌های حمل و ترانزیت و توزیع محموله‌های پستی و تبدیل مانده ریالی ناشی از خرید ارز اتباع خارجی و ارز ماموریتی حکایت داشت.
خرید ۵۰۰۰ یورو از این طریق احتمالا با راه‌اندازی سامانه ناخدا که محمدرضا فرزین، رییس بانک مرکزی وعده آن را داده بود، بی‌ارتباط نیست. پس حداقل تا ظهر امروز باید منتظر اعلام جزییات این خبر باشیم.