اقتصاد۲۴- با افزایش قیمت دلار در اواخر پاییز ۱۴۰۱ دولت تصمیم گرفت در مهم‌ترین نهاد پولی و مالی کشور تغییراتی ایجاد کند تا جلوی نوسانات ارزی در تهران را بگیرد.
شوک جابه‌جایی رئیس کل به بازار ارز
در هفتمین روز دی ماه دولت خبر داد که صالح آبادی از ریاست بانک مرکزی عزل شد و محمد رضا فرزین بر صندلی ریاست نشست. نوسان گیران دلار با شوک جابجایی رئیس کل و رونمایی از سیاست‌های ارزی فرزین از بازار خارج شدند. قیمت دلار در تهران دنده معکوس زد و چند هزار تومان عقب نشینی کرد. فعالان بازار می‌گفتند آرامش به بازار ارز برگشت.
جوسازی معامله گران دلار حول محور پارلمان اروپا.
اما مدت زیادی از ریاست فرزین و هضم سیاست‌های ارزی وی در بین معامله گران دلار نگذشته بود که خبر آمد پارلمان اروپا تصمیم گرفته سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار دهد. این خبر کار فرزین را دشوار کرد و ورق در بازار ارز تهران به نفع معامله گران افزایشی برگشت. برخی از بازیگران ارزی در روز‌های ابتدایی بهمن ماه با جوسازی در رابطه با این خبر در موقعیت خرید قرار گرفتند و مدعی بودند دلار به زمان انتصاب فرزین برگشته بود.
آمریکا روی دلار سایه انداخت
در روز‌های یاد شده علاوه بر سیگنال‌های اروپایی، آمریکا نیز بر سر قیمت دلار در عراق سایه انداخت. وال استریت ژورنال گزارش داده بود که آمریکا در حال بستن مسیر دلار به ایران و عراق است. آن طور که در این گزارش آمده بود تشدید فشار بر ایران موجب کاهش ارزش پول عراق شده بود. گفته می‌شود تقویت ارزش دلار در بازار سلیمانیه موجب شده تقاضا برای این ارز در بازار همسایه بیشتر شود.
به عبارت دیگر با توجه به شکاف قیمتی در دو بازار تهران و سلیمانیه قاچاق دلار از تهران به بازار مذکور بیشتر می‌شود. به گزارش این روزنامه، از زمانی که بانک فدرال نیویورک در نوامبر برای مقابله با قاچاق دلار به ایران نظارت سختگیرانه‌ای اعمال کرده، بیش از ۸۰ درصد نقل و انتقالات بانکی عراق مسدود شده، عاملی که زمینه ساز ضعف اقتصاد این کشور و کاهش ورود ارز به ایران شده بود. از سوی دیگر افزایش قیمت دلار در هرات ونرخ حواله درهم باعث رشد نرخ دلار شده بود.
دلار از سقف پایین نیامد
قیمت دلار در دومین روز بهمن هم پایین نیامد و در سقف تاریخی خود به فروش رسید و بازار شاهد تداوم جوسازی معامله گران دلار درباره تصمیم اروپا بود.
ارز سهمیه‌ای افرایش یافت/ناخدا آمد
در سومین روز بهمن ماه بازار تحت تاثیر دومین گفتگوی خبری فرزین قرار گرفت. فرزین گفته بود سامانه ناخدا به زودی راه اندازی می‌شود و ارز سهمیه‌ای از ۲۰۰۰ هزار تا سقف ۵ هزار یورو یا معادل آن به سایر ارز‌ها افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر بانک مرکزی اعلام کرد شرایط خرید و فروش ارز صادراتی تغییر کرده و دیگر صرافی‌ها امکان خرید ارز صادرکنندگان را ندارند.
بورل، بازار دلار را آرام کرد
در روز مذکور دلار ۸۰۰ تومان کاهش را ثبت کرد. البته یکی دیگر از دلایل عقبگرد قیمت دلار در روز مذکور اظهارات جوزپ بورل بود. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته بود نمی‌توان بدون حکم دادگاه سپاه پاسدرارن را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد. برخی از معامله گران می‌گفتند بورل تا حدودی تب وتاب احتمال تصویب تروریستی نامیدن سپاه را کاهش داد.
پیام مهم بانک مرکزی به بازار دلار
در چهارمین روز بهمن بازار تحت تاثیر توئیت‌های فرزین بود. رییس کل بانک مرکزی در توییتی اعلام کرده بود بانک مرکزی و صرافی‌ها اقدامات مشترکی در احیای ثبات اقتصادی در کشور انجام می‌دهند. او تاکید کرد که بانک مرکزی از این به بعد به بازار آزاد ورود پیدا خواهد کرد و نرخ‌ساز خواهد بود.
حذف ناگهانی قیمت دلار توافقی
از سوی دیگر عنوان «توافقی» از معاملات دلار و یوروی بازار متشکل ارزی که نیاز‌های مردم و صرافی‌ها بر اساس آن پوشش داده می‌شد، به طور ناگهانی و از پیش اعلام‌نشده حذف شد.
ترس بازیگران ارزی از ناخدا
بررسی‌های به عمل آمده از هسته مرکزی بازار در روز مذکور نشان می‌دهد با ورود ناخدا به بازار ارز عده‌ای از معامله گران ترسیده بودند و هیجانی در موقعیت فروش قرار گرفتند. عده‌ای از معامله گران مدعی بودند که تزریق هم صورت گرفته بود. نرخ دلار در این روز نسبت به اولین روز بهمن ۱ هزارو ۵۰۰ تومان پایین‌تر معامله شد.
سیگنال گروسی به بازار ارز/ خروج موقت معامله گران دلار
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز سه‌شنبه ۴ بهمن اعلام کرده بود که احتمالا در ماه فوریه به ایران سفر خواهد کرد. گروسی مدعی شده بود که از برجام چیزی غیر از یک «پوسته خالی» نمانده است. او گفته شاید بعد از این سفر، «پیشرفت‌هایی» در این زمینه حاصل شود. چراغ سبز گروسی به تهران در کنار اقدامات نهاد سیاستگذار موجب خروج موقت عده‌ای از معامله گران از بازار ارز شده بود.
فرزین دوباره توئیت زد
فرزین هم در توئیت جدید خود نوشته بود از این به بعد تمامی صرافی‌ها بدون انجام ثبت‌نام، ارز خود را دریافت کنید؛ به نرخ تابلو، بدون صف. قیمت دلار در پنجمین روز هفته در مقایسه با روز چهارم بهمن رنج بود.
یک قطعنامه، بازار دلار را صعودی کرد
روز پنجشنبه ۶ بهمن ماه بازار ارز با یک قعطنامه آغاز به کار کرد. درخبر‌ها آمده بود اعضای مجلس نمایندگان آمریکا با ۴۲۰ رأی موافق و ۱ رأی مخالف، قطعنامه‌ای علیه ایران تصویب کردند. برخی از معامله گران باور داشتند صدور قطعنامه در واقع نشان دهنده تداوم سطح تنش‌ها بین غرب و ایران است و این امر سطح انتظارات برای اسکناس آمریکایی در تهران را صعودی کرد.
نرخ دلار در هرات و سلیمانیه ترمز برید و نرخ حواله درهم لیدر بازار شد.
دلار نزدیک به ۱ هزار تومان بالا رفت
از طرفی هم رافائل گروسی هم مدعی شده بود ایران اکنون مواد کافی برای ساخت بمب هسته‌ای دارد. آن طور که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدعی شده ایران در حال حاضر ۷۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده و هزار کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصد دارد. همه این عوامل باعث شد قیمت دلار در ششمین روز بهمن وارد کانال جدید شود و نزدیک به ۱ هزار تومان رشد کند.
خلف وعده در موضوع ارز سهمیه‌ای
یکی از نکات مهم در این روز‌ها خلف وعده نهاد مرکزی بازار ساز در خصوص موضوع ارز سهمیه‌ای بود. متقاضیان ارز سهمیه‌ای می‌گفتند به علت اختلال در سامانه ارز سهمیه‌ای موفق به دریافت این ارز نشده بودند.
فرزین دوباره دست به دامان توئیتر شد
همزمان با افزایش قیمت دلار، فرزین بار دیگر توئیت زد. معامله گران می‌گفتند بانک مرکزی با کمک توئیتر می‌خواهد دلار را کنترل کند.
در پیام جدید فرزین آمده بود؛ ما یک روز خوب، یک روز معمولی و یک روز ناپایدار را در عملیات احیای ثبات قیمت ارز گذاراندیم. وی در ادامه عنوان کرد، در فرصت آخر هفته، تیم بانک مرکزی با بررسی عوامل و رفع اشکالات به مداخله و نرخ سازی خود ادامه خواهد داد.
مداخله جدی بازار ساز در بازار ارز/ دلار ۴۰۰ تومان پایین آمد
از نگاه برخی فعالان، رییس کل به برخی معامله گران ارزی چنین پیامی را مخابره کرده بود که بازارساز از ابتدای هفته یعنی ۸ بهمن با جدیت بیشتری در بازار آزاد مداخله خواهد کرد.
در هشتمین روز بهمن نرخ دلار ۴۰۰ تومان پایین آمد. اسکناس آمریکایی در هرات و سلیمانیه هم نزولی بود. نرخ حواله درهم نیز افت کرد.
بیشتر بخوانید: میان نرخ رسمی و آزاد دلار فاصله افتاد
کپی برداری فرزین از سیاست ارزی عبدالناصر همتی
یکی از نکات مهم هفته دوم بهمن ماه از نگاه برخی از تحلیلگران ارزی کپی برداری فرزین از سیاست ارزی عبدالناصر همتی، رئیس اسبق بانک مرکزی بود.
فرزین تصمیم گرفت نرخ دلار آزاد و رسمی را به هم نزدیک کند. عده‌ای از معامله گران معتقد بودند فرزین همان راه همتی را می‌رود. راهی که آن‌ها اسمش را گذاشته بودند مهار اسب سرکش. یعنی با سرعت به اسبی که افسارش در رفته است نزدیک شوی، بعد به آن افسار بزنی، در وقت مناسب مهارش کنی و برگردد. آن‌ها معتقد بودند این سیاستی است که دوباره اجرا شده و تا حدودی موفق بوده است، اما باید دید تکرار آن در یک وضعیت کاملا متفاوت با زمان اول، می‌تواند نتیجه‌بخش باشد. از نگاه فعالان بازار حرکت سپر به سپر در واقع رانت را از بین می‌برد و در نتیجه تقاضای آربیتراژی هم حذف خواهد شد.
دلار در یک محدوده خاص
از روز نهم تا دوازدهم بهمن نرخ دلار در یک محدوده خاص معامله شد. البته قیمت دلار در این روز‌ها ۵۰۰ تومان بالاتر از روز هشتم بهمن بود.
عوامل اصلی افزایش قیمت دلار
به عقیده فعالان بازار، فشار امریکا به ترکیه و امارات درباره ایران و برجام، تنش‌های آذربایجان و تهران در مورد حادثه سفارت آذربایجان در تهران، انفجار در یکی از مراکز مهمات سازی وزارت دفاع و ردپای اسرائیل در این انفجار و... عامل اصلی تقویت انتظارات صعودی برای نرخ دلار در تهران بود.
پیام قطر به بازار دلار ایران
در روز‌های پایانی هفته دوم بهمن امیر عبداللهیان با وزیر خارجه قطر دیدار و گفتگو کرد. «شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» گفته بود حامل پیام آمریکا برای تهران هستم. عده‌ای از معامله گران‌تا حدودی در خرید و فروش ارز احتیاط کردند.
دهه حساس در بازار دلار
همانطور که گفته شد یکی از نکات مهم هفته دوم بهمن نزدیک شدن نرخ دلار آزاد و رسمی بود. فعالان بازار می‌گفتند ک معامله‌گران تصور می‌کردند بازارساز در دوران دهه فجر اجازه رشد قیمت را نمی‌دهد و به همین دلیل ترجیح دادند در شرایط کنونی اقدام به خرید معناداری نکنند.
رشد قیمت دلار در ۱۳ بهمن
در روز پنجشنبه ۱۳ بهمن دلار تا حدودی رشد را ثبت کرد. یکی از دلایل رشد اسکناس آمریکایی در تهران ناشی از رشد قیمت درهم و دلار در هرات بود. البته سیگنال‌های منفی آمریکا در مورد برجام و... در رشد دلار بی تاثیر نبود.