اقتصاد۲۴- بررسی شاخص‌کل بازار سهام در ۱۶ ماه نشان می‌دهد یک الگو در دو بازه زمانی کاملا تکرار شده و در ابتدای سومین تکرار خود قرار دارد. در الگو‌های قبلی یک رشد ۴۰۰ هزار‌واحدی مشاهده شده و پس از آن، بازار وارد روند اصلاحی خود شده‌است. به‌نظر می‌رسد در صورتی‌که سایه عوامل سیاسی و اقتصادی همچنان بر سر بازار سنگینی کند، نمی‌توان امیدی به خروج از این الگوی تکرارشونده داشت و سرمایه‌گذاران در سیکل بیمار بازار گرفتار خواهند ماند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران که از روزهای پایانی اسفند ماه ۱۳۹۷، روند صعودی نسبتا کم نوسانی را تجربه کرده بود؛ در مرداد ماه سال۱۳۹۹ به بالاترین سطوح تاریخی خود رسید و از ۲میلیون و ۱۰۰هزار واحد نیز عبور کرد، بنابراین می‌توان گفت روزهای پایانی بهمن‌ماه ۱۴۰۱، نماگر بازار سهام از قله تاریخی که در مرداد ۹۹ رخ‌داد، حدود ۲۶درصد کاهش دارد. «دنیای‌اقتصاد» با نگاه تکنیکالی به شاخص بورس، روند دماسنج بورس تهران از شهریور سال۱۴۰۰ تا نیمه بهمن سال‌جاری را بررسی کرده‌است.
رکورد تاریخی شاخص‌کل
با توجه به رشد بسیار خوبی که بورس در ابتدای سال۹۹ داشت، توجه مردم برای سرمایه‌گذاری به بازار سهام جلب شد. دولت نیز به‌منظور حفظ روند صعودی و جلوگیری از ریزش آن تلاش کرد با عرضه صندوق‌های ETF دولتی و نیز آزادسازی سهام عدالت از بورس حمایت کند.
در پی منتفی‌شدن عرضه صندوق دارا دوم، روزهای بد بورس آغاز شد. شاخص‌کل بورس بعد از برخورد به سقف تاریخی خود، تنها در طول دو هفته، با بیش از ۲۴درصد افت، تا مرز یک‌میلیون و ۶۰۰هزار واحد سقوط کرد. این در حالی بود که سهامداران در بسیاری از سهم‌ها تا ۵۰درصد افت ارزش سهم را تجربه کردند. در روز ۲۶مرداد ۱۳۹۹ شاخص‌کل بورس نزدیک به ۵درصد (۸۹هزار واحد) و در ۲ شهریور با خروج ۳۰۰هزار میلیارد‌تومان سرمایه، دو رکورد تاریخی در بازار سهام ثبت شد. در همین زمان سرمایه مردم در سهم‌های شاخص‌سازی مثل خساپا، خودرو و شستا قفل شده بود و قادر به‌فروش نبودند.
خیلی از کارشناسان دلیل اصلی دعوت گسترده از مردم به بازار سهام از سمت دولت و بعد از آن دخالت در هسته معاملات و برهم زدن نظم بازار را کسری‌بودجه دولت می‌دانستند. می‌توان ایجاد نااطمینانی و عدم‌اعتماد را از مهم‌ترین دلایل سقوط بازار سهام در ماه‌های ابتدایی سال۹۹ دانست.
مجاز و متوقف‌کردن معامله‌های سهم‌های مختلف در طول ساعات بازار، ایجاد قطعی شدید در سفارش گیری ها، آزادسازی غیر‌کارشناسانه سهام عدالت که منجر به فشار فروش شد و عدم‌انسجام کافی بین مسوولان و تایید و تکذیب‌های پی درپی را می‌توان از مهم‌ترین عوامل ایجاد نااطمینانی و عدم‌اعتماد به تالار شیشه‌ای دانست.
تابستان قرمز دماسنج بورس
شاخص‌کل بورس تهران بعد از رسیدن به بالاترین مقدار تاریخی خود در مرداد ماه ۱۳۹۹، با شروع روند اصلاحی در شهریور ماه برای اولین‌بار به حمایت یک‌میلیون و ۶۰۰هزار واحدی برخورد کرد. در روزهای پایانی تابستان ۹۹ بازار تلاش کرد تا جلوی شروع روند نزولی را بگیرد که از مهر رسما وارد روند نزولی شد و تا دهه سوم آبان به یک میلیون و ۲۰۰هزار واحد رسید. از آن زمان تاکنون، نماگر بازار سهام روند نسبتا ثابتی بین یک میلیون و ۲۳۵هزار تا یک میلیون و ۶۰۰هزار واحد را سپری کرده‌است.
اگر هم در این مدت از این دو مقدار عبور کرده باشد، خیلی زود به کانال بلندمدت خود بازگشته است. این شاخص در طولانی‌ترین خروج خود در این بازه زمانی، در بهار ۱۴۰۰ بین مقادیر یک‌میلیون و ۲۳۵هزار تا یک میلیون و ۱۰۰هزار واحد نوسان کرده و از ابتدای تابستان به همان کانال بازگشته است.
نماگر اصلی بورس اوراق‌بهادار تهران که در طول ۱۶ ماه گذشته بین دو حمایت و مقاومت مهم یک میلیون و ۲۳۵هزار و یک میلیون و ۶۰۰هزار واحد مانده بود و کانال بلندمدت خود را ترک نکرده بود، در هفته اول دی ماه از این مقاومت عبور کرد. این شاخص در روز ۵ دی ماه سال‌جاری با رشد بیش از ۵/ ۳درصد (۵۷ هزار واحد) به مرز یک میلیون و ۶۵۰هزار واحد رسید. شاخص‌کل بورس، همچنین در ۲۷ دی ۱۴۰۱ با رسیدن به مرز یک میلیون و ۶۹۵هزار واحد، به بالاترین مقدار خود از ۲۹ شهریور ۱۳۹۹ تا امروز رسید و رکورد سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ را شکست.
این روند صعودی با اصلاح در هفته اول بهمن خنثی شد و مجددا به سطوح پایین‌تر از یک میلیون و ۶۰۰هزار واحد قدم گذاشت به‌طوری‌که در ۹ بهمن تا یک میلیون و ۵۳۰هزار واحد سقوط کرد. نهایتا شاخص‌کل در آخرین روز هفته در سطح یک میلیون و ۵۵۸هزار بسته شد.
بیشتر بخوانید: فروش نفت خام به مردم با گواهی سپرده در بورس
۳ ماه پیشرفت و ۴ ماه اصلاح در ۱۶ ماه
روند کلی شاخص بورس در ۱۶ ماه گذشته رفتاری نسبتا ثابت و قابل پیش‌بینی از خود به‌نمایش گذاشته است. در مدت زمان مشابه پیش از این، شاخص‌کل در روندی پر افت و خیز، گاهی اوقات تا ۱۰۰درصد نوسان (یک میلیون واحد) را تجربه کرده‌است. این ثبات رفتار در کنار تکرارشوندگی نسبتا مرتب آن، شایان توجه است.
نماگر بازار سرمایه در مسیر حرکت خود از یک میلیون و ۲۳۵هزار واحد تا یک‌میلیون و ۶۰۰هزار در ۱۶ ماه گذشته به‌طور متوسط ۳ ماه پیشرفت و ۴ ماه اصلاح را تجربه کرده‌است. در بازه‌های زمانی تیر تا شهریور ۱۴۰۰، اسفند ۱۴۰۰ تا اردیبهشت ۱۴۰۱ و آبان تا دی ۱۴۰۱ شاخص‌کل بورس با شیب نسبتا زیاد (نزدیک به ۵/ ۲) خط روند‌های صعودی را تجربه کرده و از یک میلیون و ۲۳۵هزار واحد به یک میلیون و ۶۰۰هزار واحد رسیده است.
همین‌طور در بازه‌های میانی این ماه‌ها نیز از شهریور تا بهمن ۱۴۰۰ و اردیبهشت تا آبان ۱۴۰۱ با شیب ملایم‌تر (در حدود ۴/ ۱) اصلاح‌شده و مجددا تا یک میلیون و ۲۳۵هزار واحد بازگشته است. در بررسی افت شاخص در بازه‌های زمانی‌که پیش از این ذکر شد، می‌توان فضای کلی اقتصاد کشور را بررسی کرد. نااطمینانی فضای اقتصاد کلان، ریسک‌های زیاد سرمایه‌گذاری، مشکلات در روابط بین‌الملل و نبود ثبات سیاسی می‌تواند از عوامل خروج پول حقیقی از بازار سرمایه و عدم‌جذب سرمایه خارجی باشد.
در تابستان ۱۴۰۰ انتظار می‌رفت که توافق‌نامه برجام ۲۰۱۵ احیا شود. مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا، جوزپ بورل، پاسخ ایران به پیش نویس اروپا را معقول ارزیابی کرد و معتقد بود این پاسخ قابل‌ارائه به طرف آمریکایی است. اخبار مثبت درخصوص احیای برجام و احتمال شروع روابط اقتصادی ایران با سایر کشور، ضمن بازگشایی حساب‌های بین‌المللی ایران و ورود سرمایه به کشور باعث ایجاد انتظارات مثبت از آینده اقتصاد و رشد تولید ملی در ایران می‌شد.
همین موضوع می‌توانست سطح سرمایه‌گذاری در بازار سهام ایران را بالا ببرد و باعث رشد شاخص تا مرز بلندمدت آن شود که البته با به نتیجه نرسیدن مذاکرات و کسری شدید بودجه در ابتدای پاییز ۱۴۰۰ با شکست مواجه شد و آغاز روند اصلاحی تا یک میلیون و ۲۳۵هزار واحد را رقم زد.
با توجه به‌شدت‌گرفتن فضای نااطمینانی سیاسی در کشور، در بازه زمانی مشابه بازدهی بازار‌های ارز، مسکن و خودرو به‌مراتب بالاتر بود. این موضوع می‌توانست تمرکز سرمایه را از بازار سهام به سمت سایر بازار‌ها ببرد. مردم با فکر به اینکه ارزش دارایی آن‌ها در سایر بازار‌ها حفظ می‌شود، سرمایه‌گذاری در بازار‌های مبتنی بر دلار و طلا را افزایش دادند تا سرمایه خود را در‌برابر سقوط ارزش ریال حفظ کنند.
در بهار ۱۴۰۰ نیز شاخص‌ها در بورس و فرابورس با تاثیر از عملکرد سهامداران و سیگنال‌های مذاکرات احیای برجام روند صعودی گرفت. شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران طی روند صعودی کم نوسان از بهمن ماه ۱۴۰۰ اوج گرفت، در ۸ فروردین ۱۴۰۱ از یک میلیون و ۴۰۰هزار واحد و در ۲۹ فروردین از یک میلیون و ۵۰۰هزار واحد عبور کرد و نهایتا در ۲۷ اردیبهشت، در سطح یک میلیون و ۶۰۰هزار واحد قرار گرفت.
در ۷ روز کاری آغازین اردیبهشت نماد‌های کوچک بازار رشد بیش تری داشتند و در‌برابر خروج سرمایه حقیقی از نماد‌های بزرگ و شاخص ساز با ورود پول حقیقی مواجه بودند. خیلی از تحلیلگران و فعالان بازار سرمایه، فعال‌شدن حقیقی‌ها در معاملات و برتری آشکار خریداران در‌برابر فروشندگان را حائزاهمیت و نویدبخش پایان روزهای تیره بورس می‌دانستند. نهایتا این پرواز شاخص نیز تا آبان ماه اصلاح شد و در ۳ آبان در مرز یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد به کم‌ترین میزان خود بعد از بهمن ۱۴۰۰ رسید.
۳ سناریو پیش‌روی بورس
در حال‌حاضر می‌توان ۳ حالت را برای آینده بورس در کوتاه مدت متصور بود. با توجه به اینکه رفتار شاخص در گذشته پیش از این تکرارشونده بوده‌است، یکی از مهم‌ترین سناریو‌های قابل‌پیش‌بینی، سناریوی ماندن در کانال بلندمدت بین دو مرز یک میلیون و ۲۰۰هزار واحد و یک میلیون و ۶۰۰هزار واحد است.
مطابق این سناریو می‌توان انتظار داشت حالا که شاخص‌کل بازار سهام از یک میلیون و ۶۰۰هزار واحد عبور کرده‌است، مجددا تا مرز یک میلیون و ۲۰۰هزار واحد رفته و در آینده دو سه ماهه، روند نزولی را متصور بود. اگر دولت نتواند با امنیت‌خاطر بخشیدن به فضای اقتصادی کشور و بازگرداندن اعتماد مردم به سرمایه‌گذاری، باعث جذب و حفظ سرمایه در بازار سهام شود، این سناریو محتمل‌ترین سناریوی پیش‌رو خواهد بود.
در حالت دیگر، اگر سیاست‌های درست اتخاذ شود و حمایت‌های درست، بدون دخالت‌های تخریب گر از بازار سهام انجام شود، شاید بازار بتواند تا زمانی‌که جان دوباره‌ای می‌گیرد، روی مرز یک میلیون و ۶۰۰هزار واحد نوسان‌های کوچکی داشته باشد تا بدون افت‌های درازمدت به روند صعودی خود ادامه دهد و به سمت مقاومت بعدی، نزدیک به یک میلیون و ۷۰۰هزار واحد حرکت کند. همان‌طور که در روزهای انتهایی دی ماه امسال، شاخص تا نزدیک این مقدار پیش رفته‌بود و در ۲۷ دی، به یک میلیون و ۶۹۳هزار واحد برخورد کرده بود.