اقتصاد۲۴- سال ۱۴۰۱ قرار بود سال عافیت سینمای ایران پس از دو سال رکود و انزوا باشد. سالی که دوباره سالن‌های سینما، ازدحامِ شیرینِ مخاطبان را پس از اپیدمی کرونا به تماشا بنشینند و مخاطبان، آثار با کیفیت فیلمسازان محبوبشان را!
با این حال سال ۱۴۰۱، در سایه سیاست‌های اشتباه مدیران، محدودیت و انسداد اکران برخی آثار و ناآرامی‌های سیاسی و اجتماعی در مجموع، سال خوشی برای سینمای ایران نبود.
به گزارش اقتصاد ۲۴ ، امروز، اما در سالی تازه، نوشتن از بحران جدی سینمای ایران اجتناب‌ناپذیر است، بحرانی که همزمان با فاصله گرفتن بخش بزرگی از جامعه از فضا‌های تفریحی، چون سینما از یک سو و از سوی دیگر، اعلام قاطعانه مواضع سیاسی از جانب درصد بالایی از هنرمندان، هشداردهنده به نظر می‌رسد.
این در واقع باز کردن دفتر تازه‌ای از تکانه‌های مالی و روانی بر پیکر نحیف سینمای این مرز و بوم است. با این حال، قاب آماری سینمای ایران در سال ۱۴۰۱، داده‌هایی اعجاب‌انگیز دارد، داده‌هایی که به صورت رسمی و جامع، تنها می‌توان در سامانه سمفا آن‌ها را جست‌و‌جو کرد، سامانه‌ای که پیشتر شائبه انحصارگری و پرفروش‌نمایی، در حوالی آن موج می‌زد.
پاییز سخت سینما و تحریمی که سهمش شد
شاید کمتر سینماگری تصور می‌کرد پس از دو سال سخت کرونا و همزمان با افزایش رکود اقتصادی در کشور، در حالی که امید به رونق سالن‌های سینما می‌رفت، به ناگاه شعله اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی و اعتراضات شهروندان بار دیگر گریبان‌گیر سینمای ایران شود و یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های ممکن را برای سینمای ایران پس از تعطیلی‌های پیاپی سالن‌های سینما پدیدار سازد.
نکته مهم، اما در این میان نیز نباید فراموش شود که بحران ترک عادت سینما رفتن، پس از شیوع کرونا یک بحران جهانی بود و آنقدر این بحران بزرگ و جدی شد که بسیاری از سینماگران به سراغ فضا‌های نمایش آنلاین رفتند و همین روند نیز سهام شرکت‌هایی همچون نتفلیکس را در فاصله سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ با افزایش چشمگیر مواجه کرد.
حال تصور کنید از دست دادن عادت سینما رفتن در شهروندان یک کشور با بحران اقتصادی نیز همراه شود و دیگر عجیب نیست اگر سالن‌های سینما دوران بی رونقی را بگذرانند.
حال در همین شرایط که اعتراضات اجتماعی کشور را فرا گرفته بود و همراهی بخشی از سینماگران با مطالبات شهروندان، سینمای ایران تحت فشار دو جانبه از سوی وزارت ارشاد و تحریم توسط بخشی از شهروندان نیز قرار گرفت. فشار دو لبه‌ای که سینمای ایران را بیش از پیش با بحران جدی در درون و بیرون خود رو به رو کرد و بر روی فروش فیلم‌ها نیز تاثیر مستقیمی بر جای گذاشت.
آمار فروش سینما، در ظاهر و در باطن
در نگاهی اجمالی به کارنامه سینمای ایران در سال ۱۴۰۱، در می‌یابیم که تا این لحظه، ۴۸ فیلم در سالن‌های سینمایی کشور اکران شدند و در بیش از ۶۲۳ هزار سانس، مجموعا ۴۱۲ میلیارد تومان نیز فروش داشتند. در این بازه زمانی سینمای ایران، میزبان ۱۳ میلیون نفر مخاطب در سالن‌های خود بود.
همچنین آمار گیشه حکایت از آن دارد که تا این لحظه فیلم سینمایی «انفرادی» به کارگردانی مسعود اطیابی با فروشی معادل ۷۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان پرفروش‌ترین و فیلم سینمایی «هیچ‌کس منتظرت نیست» ساخته محسن اسلام‌زاده با فروشی معادل ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان کم‌فروش‌ترین فیلم در سال ۱۴۰۱ بودند.
پس از «انفرادی»، «بخارست» با ۴۳ میلیارد تومان، «سگ‌بند» با ۴۲ میلیارد تومان، انیمیشن «پسر دلفینی» با ۲۳ میلیارد تومان، «علفزار» با ۲۲ میلیارد تومان، «تی‌تی» با ۲۱ میلیارد تومان و «ابلق» با بیش از ۲۰ میلیارد تومان، پرفروش‌ترین فیلم‌های جدول اکران بودند.
مرد ۱۲۰ میلیارد تومانی سینمای ایران
به این ترتیب، مسعود اطیابی در ادامه رکوردشکنی‌های چند سال اخیر خود، به کارگردانی تبدیل می‌شود که دو فیلم ابتدایی جدول پرفروش‌ترین‌ها و پرمخاطب‌ترین‌های سینمای ۱۴۰۱ را در اختیار دارد و با گیشه ۱۲۰ میلیارد تومانی، سینماگری است که بیشترین فروش در سینمای ایران در سال ۱۴۰۱ را داشته است.
به گزارش اقتصاد ۲۴ ، برای سینمایی که اکران امسالش تا به اینجا، حدود ۴۱۲ میلیارد تومان بوده است، کسب ۱۲۰ میلیارد از ۲ فیلم یک کارگردان، اتفاق مبارکی است که نمونه آن، کمتر در سینمای ایران مشاهده شده است.
مسعود اطیابی که سال گذشته با کمدی دینامیت، گیشه ۶۰ میلیاردی را تجربه کرد و توانست کارگردان پرفروش‌ترین فیلم سال ۱۴۰۰ لقب بگیرد، برای امسال، کمدی انفرادی را از هفتم اردیبهشت به روی پرده فرستاد که این فیلم با نقش‌آفرینی رضا عطاران، مهدی هاشمی و احمد مهران‌فر، موفق شد با جذب حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار مخاطب، گیشه ۷۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومانی را به دست بیاورد.
البته باید در نظر گرفت که اکران بخارست، حداقل تا عید فطر سال ۱۴۰۲ ادامه خواهد داشت و هیچ بعید نیست که این فیلم، رکورد گیشه فیلم انفرادی را بشکند و به لحاظ ریالی، به پرفروش‌ترین فیلم تبدیل شود. البته در این آمار، باید به این نکته نیز توجه داشت که برخی فیلم‌ها در تاریخ سینمای ایران، تعداد مخاطبان بیشتری نسبت به انفرادی و بخارست داشته‌اند، اما آن فیلم‌ها در زمان نرمال به روی پرده رفتند و توانستند مخاطبان بسیاری را جذب کنند، اما انفرادی در روزگاری به روی پرده رفت که سینما، به‌واسطه بحران کرونا، وضعیت وخیم و بغرنجی را تجربه می‌کرد. بخارست هم در یک شرایط بحرانی به کمک سینما آمد و توانست به طلسم رکود پاییزی سینما‌های کشور خاتمه دهد.
البته اطیابی، با این شرایط عجیب و پیچیده نیز بیگانه نیست. او تیرماه سال گذشته و در روز‌هایی که تاخت و تاز کرونا به اوج رسیده بود، در شرایطی دینامیت را به روی پرده فرستاد که هیچ تهیه‌کننده و کارگردانی حاضر به نمایش فیلم خود نبود.
استقبالی که از دینامیت به عمل آمد، این شهامت را به صاحبان آثار سینمایی دیگر داد تا فیلم خود را نمایش دهند و به این ترتیب، بحران عمیق سینما‌ها که ناشی از شیوع کرونا بود، با این گره‌گشایی، تا حدودی بهبود یافت، تا بیش از ۷ میلیون نفر در یک سال سخت، به سینما بروند. ۷ میلیونی که حدود ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر آن متعلق به دینامیت بودند یعنی بیش از یک‌سوم مخاطبان سال.
در سال ۱۴۰۰ نیز بار دیگر چنین اتفاقی رخ داد و ۲ فیلم اطیابی تاکنون حدود ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار مخاطب داشته است که این آمار، حدود یک‌سوم ۱۳ میلیون و ۶۰۰ هزار نفری است که در سال جاری به سینما رفته‌اند.
شهریور بهترین ماه سینما و آبان بدون رونق
به گزارش اقتصاد ۲۴ ، از سوی دیگر شهریور ماه نیز با ۵۲ میلیارد تومان و حدود ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر مخاطب پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین ماه سینمایی و آبان با ۶۳۰ هزار مخاطب و ۱۶ میلیارد تومان، کم‌فروش‌ترین ماه سینمایی در سال ۱۴۰۱ بود.
در بازه زمانی مهر تا آذر که همزمان با اوج اعتراضات و التهابات در کشور بود، وضعیت مراجعه به سینما افت کرد و در مجموع ۳ ماه تنها دو میلیون نفر راهی سینما شدند، عددی که در شرایط عادی مخاطبان یک ماه سینما‌ها را تشکیل می‌دهد.
اما هرچند در نگاه اول، فروش ۴۱۲ میلیارد تومانی سینمای ایران در سال جاری و با وجود ناآرامی‌های کشور و همچنین روحیه جمعی مردم، کمی عجیب به نظر می‌رسد. به ویژه که این رقم طبق آمار سمفا در سال ۱۴۰۰ برای ۴۴ فیلم، حدود ۱۶۴ میلیارد تومان با مخاطب ۷ هزار نفری بود.
داده‌های آماری سامانه سمفا از سینمای ایران در سال ۱۳۹۹ و با چاشنی کرونا، از فروش کمتر از ۱۰ میلیارد تومان و جذب بیش از ۶۷۰ هزار مخاطب حکایت دارد. نکته اینجاست که فروش ۴۱۲ میلیارد تومانی سال جاری بی‌تاثیر از افزایش ۲۰۰ درصدی بهای بلیت سینما نسبت به سال ۹۸ و پیش از پاندمی نیست. بلیت ۴۵ هزار تومانی که احتمالا بهای آن در سال جاری به بیش از ۶۰ هزار تومان خواهد رسید.
آمار فروش تا پایان بهمن ماه به تفکیک استان‌ها
فروش سینما‌های کشور از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا پایان بهمن ماه همان سال رقمی حدود ۴۱۲ میلیارد تومان بوده که این رقم با تعداد حدود ۱۳ میلیون و پانصد هزار تماشاگر به دست آمده است.
همچنین در مجموع ۲۵۲ سینمای فعال در سال ۱۴۰۱ با ۶۳۵ سالن و حدود ۱۲۳ هزار صندلی وجود داشته است و ۷۵ سینمای غیرفعال با ۱۰۰ سالن و حدود ۲۸ هزار صندلی از دایره اکران خارج بوده‌اند. بنا بر آمار ارائه شده از سوی سازمان سینمایی کشور، سینما‌های در حال بازسازی کشور نیز ۱۸ سینما با ۱۱۳ سالن و حدود ۱۰ هزار صندلی به ناوگان نمایش در حال اضافه شدن است که در حال حاضر ۷۸ سالن به بهره برداری رسیده است و در بهار سال ۱۴۰۲ کل سالن‌های مذکور به بهره برداری خواهد رسید.
لازم به ذکر است که تا پایان بهمن ماه سال ۱۴۰۱ نیز از لحاظ مخاطب و فروش تهران در صدر بوده و پس از آن خراسان رضوی با ۱۲ سینما و ۶۷ سالن رتبه دوم را به خود اختصاص داد. استان اصفهان در رتبه سوم و استان فارس و استان البرز رتبه‌های بعدی را از آن خود کرده اند.
بیشتر بخوانید: گیشه‌های چشم به راه!
پنج استان دوم نیز استان‌های مازندران با ۲.۵۱ درصد فروش کل و آذربایجان شرقی با ۲.۱۴ درصد و خوزستان با ۱.۳۰ و قم با ۱.۲۹ درصد و گلستان با ۱.۰۷ درصد از فروش کل را صاحب شدند و این یعنی حدود ۹۰ درصد فروش در ۱۰ استان انجام شده و الباقی فروش سینمای ایران متعلق به ۲۱ استان کشور است.
دستکاری آماری در فروش فیلم ها
البته این عقیده مخالفانی نیز دارد و برای نمونه امیرحسین علم الهدی، کارشناس سینما و تحلیلگر مباحث فروش فیلم در این باره نظر متفاوتی دارد و اخیرا نیز به اعتماد گفته بود «به نظر من فروش ۴۰۰ میلیارد تومانی فیلم‌ها در سال ۱۴۰۱ کاملا واقعی است که اگر می‌خواهید راستی آزمایی در این مورد داشته باشید، میتوانید میانگین قیمت بلیت سینما‌ها (۳۳ هزار تومان) را در میزان مخاطب سینما (۱۳ میلیون نفر) ضرب کنید، حاصل می‌شود ۴۰۰ میلیارد تومان که نشان دهنده فروش واقعی سینما در سال ۱۴۰۱ است.»
از سوی دیگر باید توجه داشت که از ۴۹ فیلمی که در سال ۱۴۰۱ اکران شده سهم پنج فیلم ۲۰۰ میلیارد تومان است، ۲۰۰ میلیارد دیگر سهم ۴۴ فیلم اکران شده است؛ یعنی ۴۴ فیلم با قیمت بلیت ۴۵ هزار تومان به فروش ۲۰۰ میلیارد تومان رسیده اند. این رقم کجایش تعجب برانگیز است؟ یعنی تنها ۵ فیلم سودآوری بالایی داشتند. ۴۴ فیلم فروش شان فاجعه بوده است.
سینما نداریم یا کیفیت؟
غلبه خواص بر مجوز‌های صادر شده
این گزارش در واقع، خلاصه‌ای از سال آماری سینمای ایران در سال ۱۴۰۱ بود، سالی که سینمای ایران در آن، با امید به آینده‌ای نیک و پربار، وارد مسیر ارتقا و همچنین جبران مافات گذشته شد، چند‌ماهی را مست از حضور مخاطبان و فروش نسبی آثار به خوشی گذراند، در نیمه‌های راه از نفس افتاد، در نیمه پایانی راه با دوپینگ خواص بار دیگر اندکی قد راست کرد و حال در انتهای این راه پر پیچ و خم کماکان دورنمایی از آینده خود ندارد. ای کاش که بذر امید این سینمای نیمه جان را آفت یأس و بی‌فردایی نخشکانده باشد.