اقتصاد۲۴- الهام عندلیب‌مقدم: سینوزیت یکی از بیماری‌هایی است که افراد زیادی در سراسر جهان، به آن مبتلا هستند و گاه و بی‌گاه باعث آزارشان در روند زندگی می‌شود.
سینوس چیست؟
در جمجمه و صورت انسان حفره‌هایی برای کاهش وزن جمجمه، تبادل هوا و ایجاد رطوبت وجود دارد. این حفره‌ها را سینوس می‌گویند. سینوس‌ها در حالت طبیعی پر از هوا هستند و به‌صورت همیشگی مایعی به نام موکوس ترشح می‌کنند. این ترشحات بسیار رقیق بوده و به‌راحتی از سینوس‌ها به بینی و ته حلق راه پیدا می‌کنند.. این مایع کمک می‌کند محیط سینوس مرطوب بوده و مجرای بینی تمیز و عاری از باکتری باشد. چهار سینوس در ناحیه صورت وجود دارد، دو سینوس در پیشانی و دو سینوس در اطراف بینی و پشت استخوان گونه.
سینوزیت چیست؟
سینوزیت یا عفونت سینوس، التهاب یا تورم بافت پوشاننده داخل سینوس‌هاست. در این حالت سینوس‌ها مسدود شده و پر از ترشح می‌شوند. این شرایط محیط را برای رشد باکتری‌ها مناسب کرده و در نتیجه باعث عفونت باکتریال می‌شود.
علت سینوزیت
هر عاملی که باعث انسداد سینوس‌ها شود می‌تواند باعث سینوزیت شود. سینوزیت می‌تواند ناشی از عفونت باشد یا می‌تواند در نتیجه آلرژی و تحریک سینوس‌ها بر اثر مواد شیمیایی یا ذرات بسیار ریز ایجاد شود. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که یک ویروس، باکتریوم و یا قارچ در داخل سینوس رشد کند.
عواملی که احتمال ابتلا به سینوزیت را افزایش می‌دهد
هر فردی می‌تواند به عفونت سینوس‌ها مبتلا شود، اما یکسری عوامل و یا بیماری‌ها می‌تواند احتمال ابتلا به سینوزیت را افزایش دهد، مانند:
• سرماخوردگی
• آسم
• پولیپ بینی
• انحراف تیغه میانی بینی
• اختلالات آلرژی مثل رینیت آلرژیک
• حساسیت به آسپیرین
• عفونت دندان
• عفونت قارچی
• اختلالات سیستم ایمنی مثل ایدز و بیماری سیستیک فیبروزیس
• تومور‌هایی که باعث انسداد سینوس شده‌اند
• قرار گرفتن مداوم در معرض آلاینده‌ها، مانند دود سیگار
• استفاده از شیشه شیر به صورت دراز کشیده در شیرخواران
انواع سینوزیت
انواع متفاوتی از سینوزیت وجود دارد. این تفاوت ناشی از عامل ایجاد کننده، مدت زمان بیماری و شدت علائم می‌باشد.
سینوزیت حاد
در صورتی که عامل افزایش ترشحات سینوسی موقتی باشد، سینوزیت حاد اتفاق می‌افتد. سینوزیت حاد غالبا بر اثر عفونت‌های ویروسی مثل سرماخوردگی ایجاد می‌شود. اما ممکن است گاهی آلرژی و عفونت با باکتری هم باعث ایجاد سینوزیت حاد شود.
سینوزیت حاد کوتاه‌ترین دوره را در بین انواع سینوزیت دارد و معمولا کمتر از ۴ هفته طول می‌کشد. اثرات این نوع از سینوزیت فورا بهبود پیدا می‌کند.
سینوزیت تحت حاد
عامل سینوزیت تحت حاد معمولا عفونت‌های باکتریایی و آلرژی فصلی است. این نوع سینوزیت حدود ۱۲ هفته طول می‌کشد.
سینوزیت حاد عود کننده
در سینوزیت حاد عود کننده، بیمار حداقل ۴ دوره سینوزیت حاد را در یک سال تجربه می‌کند و هر دوره حداقل ۷ روز طول می‌کشد.
سینوزیت مزمن
رایج‌ترین نوع سینوزیت، سینوریت مزمن است. شایع‌ترین علل این نوع سینوزیت عبارتند از:
• پولیپ بینی
• انحراف تیغه میانی بینی
• بیماری‌های تنفسی مادرزادی
• عفونت‌های دستگاه تنفسی
• ابتلا به آلرژی مثل تب یونجه
سینوزیت مزمن حداقل ۱۲ هفته طول می‌کشد و علائم آن معمولا خفیف‌تر از نوع حاد است و احتمال تب در آن کم است.
علائم و نشانه های سینوزیت
اغلب بیماران به طور همزمان دچار چند نشانه سینوزیت می‌شوند. در برخی افراد هم ممکن است علائم به صورت تناوبی ظاهر شود نه همزمان و به یک باره. هر کدام از انواع حاد و مزمن سینوزیت با علایم و نشانه‌هایی همراه است که عبارتند از:
علائم سینوزیت حاد
• ترشحات غلیظ زرد یا سبز رنگ از بینی همراه با تخلیه ترشحات به پشت حلق
• انسداد بینی درحدیکه تنفس از راه بینی را دشوار می‌کند
• درد و تورم اطراف بینی، چشم‌ها و پیشانی که با خم شدن شدیدتر می‌شود
سایر علائم که کمتر شایع هستند عبارتند از:
• سردرد
• احساس فشار در گوش
• دندان درد ناشی از فشار وارد بر اعصاب و بافت‌های اطراف
• حساس شدن و گاهی تورم صورت
• اختلال در حس بویایی
• سرفه
• بوی بد دهان
• خستگی
• تب
• خارش و عطسه
علائم سینوزیت مزمن
• ترشحات غلیظ بی‌رنگ از بینی همراه با تخلیه ترشحات به پشت حلق
• التهاب بینی
• انسداد بینی درحدیکه تنفس از راه بینی را دشوار می‌کند
• کاهش حس بویایی و چشایی
• درد و تورم اطراف بینی، چشم‌ها و پیشانی
سایر علائم که کمتر شایع هستند عبارتند از:
• سردرد
• درد گوش
• درد دندان در فک بالایی
• سرفه یا صاف کردن گلو
• خستگی
• بوی بد دهان
بیشتر بخوانید: این نوشیدنی سلامت روده را تضمین می‌کند
عوارض سینوزیت حاد و مزمن
بروز عوارض شدید در سینوزیت حاد و مزمن نادر است، ولی این امکان وجود دارد که سینوزیت همراه با عوارض دیگری باشد مانند:
• مننژیت (گسترش عفونت به پرده‌ها و مایع اطراف مغز و نخاع) و یا آبسه مغزی
• انتشار عفونت به پوست و یا استخوان‌های مجاور
• اختلالات بینایی (اگر عفونت سینوس‌ها به کاسه چشم برسد، ممکن است باعث کاهش بینایی و یا حتی نابینایی دائمی شود)
آیا سینوزیت مسری است؟
سینوزیت باکتریال قابل سرایت نیست. اما ویروس‌هایی که منجر به سینوزیت می‌شوند می‌توانند قابل سرایت باشند.
آیا سینوزیت قابل پیشگیری است؟
تاکنون واکسنی که به طور خاص برای مقابله با عفونت سینوسی باشد ساخته نشده است. اما واکسن‌هایی برای مقابله با ویروس‌ها (آنفلوانزا) و باکتری‌هایی که ممکن است سبب سینوزیت شوند، ساخته شده است. واکسیناسیون در برابر پاتوژن‌هایی که عامل سینوزیت هستند ممکن است بتواند به طور غیرمستقیم، احتمال ابتلا به عفونت سینوس‌ها را کاهش دهد، اما مطالعه به‌خصوصی که این فرضیه را ثابت کند انجام نشده است.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان سینوزیت
چنانچه بیمار به طور مکرر دچار سینوزیت می‌شود و یا حداقل یکی از موارد زیر را داشته باشد بهتر است به پزشک مراجعه کند، حتی اگر علائم بیماری کمتر از ۷ روز طول کشیده باشد:
• تب بالایی که قطع نمی‌شود
• درد شدید و ناگهانی در صورت و پیشانی
• دوبینی یا اختلال بینایی
• احساس گیجی و ناتوانی در تشخیص درست زمان و مکان
• تورم و قرمزی اطراف یک یا هر دو چشم
• سفتی گردن
تشخیص سینوزیت به چه صورت است؟
در تشخیص سینوزیت، پزشک با لمس سینوس‌ها در نقاط مختلف صورت و بینی، میزان تورم و دردناکی آن را بررسی می‌کند. درد در ناحیه سینوس‌ها یکی از علامت‌های سینوزیت مزمن است.
علاوه بر معاینه، در صورت مشکوک بودن بیمار به سینوزیت مزمن، از سایر روش‌های تشخیصی به شرح زیر استفاده می‌شود.
• تصویر‌برداری پزشکی
در این روش، برای تشخیص عامل انسداد و مکان دقیق التهاب سینوس‌ها و بینی، از سی تی اسکن یا ام آرآی استفاده می‌شود.
• مشاهده مستقیم داخل بینی
در این روش با استفاده از یک لوله باریک و قابل انعطاف (دستگاه آندوسکوپی) از راه بینی، می‌توان به‌طور مستقیم داخل سینوس‌ها را مشاهده کرد.
• تست پوستی آلرژی
در صورت تشخیص پزشک به آلرژی به عنوان عامل بروز سینوزیت مزمن، تست پوستی حساسیت از بیمار گرفته می‌شود.
• آزمایش خون
چنانچه بیمار مشکوک به اختلال در سیستم ایمنی باشد، برای بررسی وضعیت سیستم ایمنی مثل بیماری ایدز، از بیمار آزمایش خون گرفته می‌شود.
درمان سینوزیت چگونه است؟
سینوزیت بسته به علت ایجاد آن قابل کنترل است و با توجه به شدت آن به روش‌های متفاوتی درمان می‌شود.
درمان دارویی
در صورت عدم بهبودی بیمار طی مدت ۱۰ روز، پزشک دارو‌های زیر را تجویز می‌کند:
• ضد انسداد موضعی یا خوراکی
• آنتی بیوتیک
• اسپری‌های بینی استروئیدی
سینوزیت مزمن با تمرکز بر عامل ایجاد کننده آن که معمولا آلرژی است درمان می‌شود. درمان به صورت زیر است:
• اسپری‌های بینی استروئیدی
• آنتی هیستامین خوراکی یا موضعی
• شستشوی بینی با محلول سالین
درمان سینوزیت از طریق جراحی
در صورت عدم درمان سینوزیت با روش‌های دارویی مذکور، جراحی آندوسکوپی سینوس گزینه دیگری است که با توجه به وضعیت بیمار، توسط پزشک انجام می‌گیرد.
درمان خانگی سینوزیت
هرچند درمان خانگی سینوزیت تنها جهت کنترل بیماری باید انجام شود و اصلی‌ترین اقدام برای درمان سینوزیت، بایستی توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی صورت گیرد، اما اطلاع از این روش‌ها کمک می‌کند بیماری قابل تحمل‌تر باشد. برخی از روش‌های خانگی عبارتند از:
*استفاده از کیسه آب گرم در نواحی پیشانی و جلوی سر
*شست و شوی بینی با سرم شستشو و یا آب نمک
*ماساژ پیشانی و نواحی سینوسی با استفاده از روغن سیاه دانه
*استنشاق بخور اکالیپتوس