اقتصاد۲۴- به دلیل اهمیت قیمت دلار، تعیین آن همواره یکی از مهم‌ترین چالش‌های سیاست ارزی کشور بوده است. این اسکناس آمریکایی در سال ۱۴۰۱ روز‌های پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشت.
قیمت دلار در ابتدای اسفندماه سال جاری رکورد تاریخی ۶۰ هزار تومانی را برای ساعاتی شکست. در یک سال گذشته (از ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ تا ۲۸ اسفند ۱۴۰۱) بازدهی بازار این اسکناس آمریکایی به ۸۷/۸۱ درصد رسید؛ این یعنی ۲۱ هزار و ۴۵۰ تومان افزایش قیمت.
حذف ارز ترجیحی ۶ قلم کالای باقی مانده، معافیت مالیاتی ورود ارز به کشور، سفر رئیسی به عمان، حذف دلار از معاملات ایران و روسیه، افزایش ۵۰ درصدی سقف دریافت اسکناس صرافی‌ها و انتشار اوراق ارزی، تغییر و تحولات مدیریتی در بانک مرکزی و بگیر و ببند‌های انتظامی در بازار ارز و ناآرامی‌های اجتماعی خلاصه‌ای از رویداد‌هایی بودند که در سال ۱۴۰۱ قیمت دلار را تحت تاثیر قرار داد.
با تاکید بر تاثیر آنچه به اختصار اشاره شد، اما اثر اخبار سیاسی و بین‌المللی بر اقتصاد ایران، تا کنون مهم‌ترین عاملی بوده که در هر مقطع تاریخی، توانسته قیمت دلار را در کف و سقف‌های قابل تاملی قرار دهد.
در گفت‌و گویی که می‌خوانید هومن مقراضی، تحلیلگر ارشد بازار‌های مالی لندن و مشاور مالی و مدیر سرمایه‌گذاری به بررسی عوامل تاثیر‌گذار بر قیمت دلار و روند این اسکناس آمریکایی در سال ۱۴۰۲ پرداخته است.
عملکرد موتور‌های محرک دلار در سال ۱۴۰۲
با توجه به افزایش حساسیت قیمت دلار نسبت به اخبار و رویداد‌ها چه روندی را برای سال آینده پیش‌بینی می‌کنید؟
قیمت دلار سه موتور محرک دارد و باید ببینیم هر کدام از این‌ها چطور کار می‌کنند. قیمت واقعی دلار برآیند عملکرد این موتورهاست.
مهم‌ترین موتوری که بر قیمت دلار تاثیر می‌گذارد، موتور اقتصادی است. ما از نظر فرمول‌های اقتصادی باید سعی کنیم که قیمت واقعی دلار را در مقابل ریال ایران محاسبه کنیم. اگر بیاییم و دلار ۲۵ هزار تومانی را_ که برای مدت طولانی این اسکناس آمریکایی در این رِنج نوسان داشت_، مقیاس محاسبات خودمان قرار دهیم، در این سال با فرض تورم ۵۰ درصدی ارزش دلار به حدود ۳۵ هزار تومان رسید. منظور ارزش ذاتی دلار است و با قیمت واقعی دلار در بازار فرق می‌کند.
بانک مرکزی تورم را در سال ۱۴۰۱، ۴۳ درصد اعلام کرد. من معتقدم عدد بانک مرکزی آنطور که باید و شاید بیانگر واقعیت تورم کشور نیست. برای همین منظور تورم ۴۳ درصدی بانک مرکزی را مقداری افزایش می‌دهیم و در حدود ۵۰ تا ۶۰ در نظر می‌گیریم.
اگر تورم را ۵۰ درصد در نظر بگیریم دلار در سال ۱۴۰۱ باید حدود ۳۷ هزار تومان می‌بود. با تورم ۶۰ درصدی این اسکناس آمریکایی تا قیمت حدود ۴۰ هزار تومان می‌رسید. با همین فرمول اگر قیمت دلار را برای سال آینده در نظر بگیریم. دلار سال ۱۴۰۲ با تورم ۵۰ درصدی افزایش قابل توجهی خواهد داشت؛ بنابراین قیمت دلار را در سال آینده با توجه به مولفه‌های اقتصادی به‌ویژه تورم صعودی پیش‌بینی می‌کنید؟
بله؛ پیش‌بینی روند دلار با توجه به تورم صعودی است، البته این تحلیل اقتصادی است. موضوعات اقتصادی متاثر از تصمیمات سیاسی تغییر می‌کنند.
موتور دوم مولفه سیاسی است؛ این موتور مربوط به سیاست کلان کشور و تصمیمات سایر نهاد‌هاست. این بخش را می‌توان با سه رویکرد مختلف بررسی کرد.
تفاهم با اروپا و آمریکا و احیای برجام: این شرایط باعث می‌شود مقدار قابل توجهی دلار وارد کشور شود و قیمت دلار کاهش پیدا کند.
ثبات در شرایط فعلی بدون توافق: رویکرد دوم نرسیدن به تفاهم خاصی با اروپا و آمریکاست. اینکه شرایط فعلی ثبات داشته باشد و از آنچه هست پیچیده‌تر نشود و منجر به صدور قطعنامه خاصی نشود.
این در شرایطی است که با کشور‌های منطقه مانند امارات، عربستان و سایر کشور‌ها روابط خوبی برقرار شود؛ بنابراین دلار و درهم نیز از کانال این کشور‌ها تامین می‌شود. این اتفاقی است که در هفته‌های اخیر و به تازگی شروع شده است. اگر ایران با همین رویکرد ادامه دهد، می‌تواند خیالش از تامین ارز راحت باشد و این موضوع به ثبات قیمت دلار کمک می‌کند.
رویکرد سوم در حوزه سیاست به روابط نامساعد سیاسی ایران با سایر کشور‌های منطقه و غربی مربوط می‌شود: این موضوع ایران را در فشار سیاسی و اقتصادی شدیدی قرار می‌دهد. در واقع باعث سخت‌تر شدن ورود ارز به کشور، افزایش قیمت‌دلار و درهم خواهد شد.
روند آتی ارز با رصد سیاست خارجی
شما اشاره کردید که گاهی اوقات دولت‌ها قیمت دلار را دستوری پایین نگه می‌دارند، در این سیاست نقش این نهاد چگونه ایفا می‌شود؟
این کار زمانی اتفاق می‌افتد که دست دولت در تامین دلار باز باشد تا بتواند به بازار، دلار تزریق کند؛ بنابراین رصد سیاست خارجی در پیش‌بینی قیمت دلار از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا کمک می‌کند که روند آتی قیمت و سیاست‌های دولت را پیش‌بینی کنیم.
اگر از این سه موردی که اشاره شد، دولت در تنگنای سیاسی و ارزی قرار بگیرد به سختی می‌تواند قیمت را پایین نگه دارد و دلار سریع‌تر به پله‌های بالاتر می‌رود.
دلار در سالی که پشت‌سر گذاشتیم از روند تقاضای مردم هم متاثر شد. در بعضی روز‌ها مردم از ترس از دست رفتن ارزش دارایی ریالی‌شان اقدام به خرید ارز می‌کردند. این موضوع چه تاثیری در بازار می‌گذارد؟
بله موتور سوم حال و هوای مردم یا سِنتیمِنت* بازار است. اینکه بازار از نظر روانی آماده چه چیزی است؟
برخی مواقع بازار آماده ریزش است. شما می‌بینید با کوچکترین خبر خوبی به سرعت دلار چند پله در یک روز پایین می‌آید و برخی مواقع برعکس است. کوچکترین خبر منفی به‌مثابه جرقه‌ای عمل می‌کند و قیمت را بالا می‌برد؛ بنابراین فشار تقاضا می‌تواند سیاست‌های کلان اقتصادی را دستخوش تغییر کند؟
بله می‌تواند قیمت را بالا ببرد. سِنتیمِنت بازار مدام در حال تغییر است. گشایش‌های اقتصادی و اخبار مثبت درباره بهبود روابط سیاسی ایران باعث آرامش بازار می‌شود.
به طور مثال در یک ماه اخیر ایران، چین و عربستان با یکدیگر تفاهم‌نامه همکاری بستند. این اخبار مساعد باعث آرامش سنتیمنت بازار شده است.
آتش دلار زیر خاکستر
پس معتقدید روابط مساعد سیاسی بر دو عامل دیگر از موتور محرکه دلار تاثیر می‌گذارد؟
بله، اما حواستان باشد که یک آتشی زیر خاکستر است. الان بسیاری از مردم معتقدند دلار در سال جدید وارد کانال‌های قیمتی بالاتر از پیش‌بینی‌های صورت گرفته می‌شود. این در واقع یک آتش زیر خاکستر است.
بسیاری از افراد احساس می‌کنند وضعیت ثبات فعلی خیلی عمیق نیست و پایه‌های سستی دارد. ممکن است با کوچکترین خبر منفی این ثبات نسبی از بین برود و به سرعت موج صعودی شکل بگیرد.
اما آیا دولت قابلیت تغییر این طرز تفکر و ایجاد آرامش روانی در بازار را دارد؟ اینکه این ثبات عمیق است یا اینکه برعکس توافقات با کشور‌های خارجی خیلی با ثبات نیست، می‌تواند سنتیمنت بازار را دستخوش تغییر کند. به محض تغییر حالت، دلار می‌تواند به کانال‌های بالاتر راه پیدا کند.
* سنتیمنت بازار یک عنصر روانشناختی است که تأثیر قابل‌توجهی بر معاملات بازار ارز دارد. سنتیمنت بازار به اندازه رویداد‌های مهم ژئوپولتیک و اقتصادی، بر حرکات آتی قیمت و همچنین نوسانات (Volatility) یک جفت‌ارز تأثیرگذار است. احساسات و عواطف مردم در بازار‌های مالی باعث حرکت بازار می‌شود.