اقتصاد۲۴- رضا نصری تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که عملکرد وزارت امور خارجه در سالی که گذشت را چگونه ارزیابی می‌کنید و به نظر شما نمره وزارت امور خارجه در سال ۱۴۰۱ چند بود، گفت: در ایران، مانند بعضی کشورها، «سیاست خارجی» عرصه پیچیده‌ای است؛ چرا‌که کانون‌های متعدد قدرت و جریان‌های سیاسی در آن دخل‌وتصرف دارند و بعضاً آن را بازیچه رقابت‌های سیاسی و جناحی خود قرار می‌دهند.
ضمن اینکه وزارت خارجه هم عمدتاً مجری سیاست‌هاست و انتقادات مربوط به سیاست‌گذاری را نمی‌شود به آن تسری داد. به همین خاطر، قضاوت منصفانه در مورد وزارت خارجه ایران، بسیار دشوار است. شاید بشود گفت وزارت خارجه یک نهاد تخصصی است که گاه مجبور می‌شود تصمیمات غیرتخصصی را به اجرا بگذارد.
نصری در پاسخ به این سوال که مهم‌ترین نقطه ضعف وزارت امور خارجه و مهم‌ترین نقطه قوت آن در سال قبل چه بود و وزارت امور خارجه برای سال جدید برای عدم تکرار ضعف‌ها و حل مشکلات موجود چه اقداماتی را باید در دستور کار قرار دهد، گفت: به نظرم مهم‌ترین ضعف وزارت خارجه در حوزه اجرا در سال گذشته عدم استفاده بهینه از ظرفیت‌های کارشناسی خود بود. در وزارت خارجه دیپلمات‌های مجرب و پرسابقه‌ای هستند که هزاران ساعت تجربه مذاکره در پرونده‌های مهمی مثل پرونده هسته‌ای را دارند و می‌توانند از دانش و تجربه و ارتباطات خود برای گشودن گره‌های کور مذاکره استفاده کنند.
وی افزود: در حوزه دیپلماسی عمومی، سازمان‌های بین‌المللی، آمریکا و سایر شاخه‌های تخصصی نیز همین جنس متخصصین و دیپلمات‌های مجرب حضور دارد. به نظرم عدم بهره‌برداری از ظرفیت این افراد هیچ توجیهی ندارد؛ یا اگر توجیهی هم دارد آن توجیه غالباً «سیاسی» و مربوط به حوزه سیاست داخلی است که قاعدتاً باید تاثیرش در سیاست خارجی - که یک عرصه «ملی» است - حداقل باشد. نقطه قوت وزارت خارجه هم نقشی بود که کارشناسان آن را در مذاکرات آشتی با عربستان سعودی ایفا کردند.
نصری در پاسخ به این سوال به نظر شما مهم‌ترین چالش دستگاه دیپلماسی کشورمان برای سال جاری چیست و راهکار عبور از آن باید چگونه باشد، گفت: به نظرم ایران دو چالش مهم پیش رو خواهد داشت؛ یکی خطر سرایت عواقب جنگ اوکراین به ایران و دیگری تحرکات اسرائیل است که به شدت مصمم است مانع از سرگیری «دیپلماسی» کشورها با ایران شود. در واقع، مشکل اسرائیل با ایران بیش از اینکه برجام باشد، نفسِ مذاکره و خروج ایران از انزوای سیاسی و دیپلماتیک است و از این رو تلاش خواهد کرد تا فضای امنیتی علیه ایران همچنان پابرجا باشد.
بیشتر بخوانید: جزئیات نامه پادشاه عربستان به رئیسی
این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که برخی معتقدند امروز در عرصه سیاست خارجی دستاورد چندانی نداشتیم. دولت تاکید داشت با همسایگان ارتباط خوب و عمیقی برقرار خواهیم کرد در حالی که مشاهده می‌کنیم جمهوری آذربایجان ارتباطش را با اسرائیل عمیق‌تر کرده، اشکال کار ما کجاست و آیا ایران در منطقه در جایگاه واقعی خود قرار دارد، گفت: چالش‌های منطقه‌ای زیاد است.
نفوذ اسرائیل هم تاکنون بیش از حد انتظار بوده. اما با انعقاد توافق اخیر با عربستان سعودی، این فرصت پیش آمده ک این صحنه به نفع ایران متحول خواهد شد. در این راستا، مهم است دستگاه سیاسی کشور از تمام ظرفیت‌های خود برای به بار نشاندن این توافق و مبادرت به اقدامات مشابه استفاده کند. اتخاذ سیاست تنش‌زدایی و مبادرت به «عادی‌سازی» روابط میان ایران و همسایگان، مهم‌ترین عاملی است که مانع دسیسه‌های اسرائیل خواهد شد.
نصری در پاسخ به این سوال که امروز مشاهده می‌کنیم کشور‌های اروپایی در کنفرانس‌ها و نشست‌های بین‌المللی به جای دعوت از مسئولین جمهوری اسلامی ایران از مخالفان نظام و اپوزیسیون دعوت می‌کنند این اقدام غرب، پیام خوبی را به افکار عمومی منتقل نمی‌کند. به نظر شما در چه صورتی این اقدامات خصمانه متوقف خواهد شد و آیا کم کاری از وزارت خارجه و دیپلماسی منفعلانه ماست، گفت: بحران داخلی در چند ماه اخیر به لابی اسرائیل و جریان‌های ایران‌ستیز در خارج از کشور این فرصت را داد تا افکار عمومی و فضای سیاسی در آن کشورها را علیه ایران سامان‌دهی کنند. ضعف دولت ایران در حوزه دیپلماسی عمومی و ارتباط عمومی نیز موجب شد در زمان کوتاهی در پیش‌برد اهداف خود تا حدود زیادی موفق شوند.
وی تصریح کرد: طبیعتا، فضای حاصل از این معادله نیز سیاستمداران و پارلمان‌های این کشورها را به سمت اتخاذ اقدامات کم‌سابقه علیه ایران سوق داد. حال، امروز که بحران کشور فرونشسته و موفقیت‌هایی نیز در زمینه توافق با آژانس و عربستان سعودی حاصل شده، جا دارد ایران از این فرصت کوتاه و پنجره کوچکی که باز شده برای حل‌وفصل معضلات جدی‌تر خود استفاده کند. پنجره‌ای که در این دیوار سنگی امروز باز شده، ممکن است سه ماه دیگر بسته شده باشد.
نصری در پاسخ به این سوال بعد از افتادن روسیه در تله آمریکا و غرب برای جنگ با اوکراین و تضعیف اقتصاد روس‌ها، شاهد پرداخت هزینه سیاسی این جنگ از سوی ایران هستیم. برخی دلسوزان ایران نگران، بازی روس‌ها با کارت ایران در ادامه این جنگ هستند. آیا دولت تدبیری برای پیشگیری از این مساله دارد، گفت: به نظر می‌رسد دولت تحلیل و درک بهتری از صحنه جنگ اوکراین و تبعات آن برای ایران بدست آورده است.
موضع رسمی وزارت خارجه در مورد جنگ اوکراین، موضع آن در مورد ارسال پهپاد‌های ایران به روسیه و همچنین حمایت دولت از طرح صلح چین نشان می‌دهد که در مسیر درستی‌تری قرار گرفته‌ایم. اما برای موفقیت دولت، لازم است سایر تریبون‌ها و کانون‌های قدرت نیز با این رویکر همراهی کنند و از اظهارات و اقداماتی که ممکن است اتهامات واهی غرب در مورد مشارکت ایران در جنگ اوکراین را تایید کند، پرهیز کنند.
این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که در ماه‌های اخیر شاهد تظاهرات بخشی از ایرانیان خارج از کشور بودیم به نظر شما چرا ما با این تعداد از هم وطنانمان در خارج از کشور مواجه هستیم؟ اگر سیاست و فرمایشات رهبری مبنی بر جذب حداکثری و دفع حداقلی اجرایی می‌شد به نظر شما باز هم با این تعداد افراد مواجه می‌شدیم، گفت: پر واضح است که تداوم برخی سیاست‌ها و اقدامات غیرضروری در کشور - که لابد اقتضاء دوران پر تنش انقلاب و جنگ بوده - بخش عمده‌ای از جامعه و نسل جوان را ناراضی کرده است.
وی تصریح کرد: پافشاری بر تداوم این سیاست‌ها هم حاصلی جز ایجاد بحران در جامعه، ایجاد شکاف میان قشر مهمی از مردم و دولت و همچنین بهره‌برداری جریان‌های ایران‌ستیز از این شکاف نخواهد داشت. در ماه‌های اخیر شاهد بودیم چگونه عده‌ای توانستند از این اعتراضات برای تعلیق مذاکرات، تشدید تحریم‌ها، قطع رابطه ایران و پارلمان اروپا، ایجاد یک کمیسیون تحقیقاتی در شورای حقوق بشر، اخراج ایران از کمیسیون مقام زن، تصویب قطعنامه علیه سپاه در پارلمان اتحادیه اروپا، طرح بحث اخراج سفرا، برگزاری جلسه غیر رسمی در شورای امنیت و همچنین اخذ مواضع تند و کم‌سابقه علیه ایران از طرف مقامات ارشد کشور‌های غربی استفاده کنند. این اتفاقات نشان می‌دهد تا چه حد بحران داخلی می‌تواند بر سیاست خارجی و منافع کلان ملی تاثیرگذار باشد. پس باید این اتفاقات را زنگ خطری تلقی کرد که لازم است مسئولان کشور صدای آن را بشنوند و با نگاه به منافع کلان ملی پیرو آن به اصلاحات مورد نظر جامعه مبادرت ورزند.