اقتصاد۲۴- هیچ وقت آمار دقیقی از اتباع افغانستانی حاضر در ایران به دلیل حضور غیرمجاز بخشی از آن‌ها منتشر نشده است، اما تعداد آن‌ها در سال‌های مختلف و باتوجه به وقوع جنگ در کشور افغانستان مدام تغییر کرده است. با آغاز درگیری‌های میان شوروی سابق و افغانستان در بیش از ۵۰ سال پیش، بسیاری از مردم افغان برای فرار از جنگ و فقر به کشور‌های دیگر پناهنده شدند که بیشترین سهم مربوط به پاکستان و ایران بود؛ شاید نخستین بار مهاجرین افغانستان در این جنگ به شکل گسترده به ایران آمدند. به هر ترتیب مردم کشورمان با توجه به پیوند‌ها و اشتراکات فرهنگی، مذهبی و... همیشه میزبانان خوبی برای مهاجرین افغانستان بوده‌اند تا جایی که در سال‌های جنگ ایران و عراق و همزمان با جنگ‌های داخلی افغانستان با دستور امام راحل، مرز‌ها برای ورود مهاجران افغانستانی باز شد و در شرایط سخت جنگ، مردم ما پذیرای مهاجرین افغانستان شدند.
در آن زمان پیش بینی می‌شد چیزی حدود سه میلیون افغانستانی وارد ایران شدند و بسیاری از این مهاجران که در دهه‌های پیشین به ایران مهاجرت کرده بودند در بخش‌های اقتصادی مشغول به کار شدند. برخی آمار‌ها نشان می‌دهد که مهاجران افغانستان بیشتر در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان و کرمان زندگی می‌کنند. جمعیت مهاجرین افغانستان باردیگر بعد از روی کار آمدن طالبان در سال ۲۰۲۱ در ایران افزایش پیدا کرد و بار دیگر کشور ما با در نظر گرفتن شرایط کشور افغانستان و پیوند‌های فرهنگی و مذهبی و در راستای اهداف بشر دوستانه باز هم در جنگی دیگر با عنوان جنگ اقتصادی و باوجود تحریم‌ها میزبان مناسبی برای مهاجرین افغانستان شد.
در تمام طول سال‌های حضور مهاجرین افغانستان در ایران به دلیل اشتراکات فرهنگی و مذهبی ارتباط بسیار خوبی میان ایرانیان و اتباع افغانستان حاکم بوده هرچند برخی مدام به دنبال ایجاد شکاف میان این دو بوده‌اند، اما سالهاست که در کنار یکدیگر در ایران اسلامی زندگی می‌کنند. در همین راستا "محمد" یکی از اتباع افغان در گفتگو با ایسنا، درباره ارتباط میان هموطنان خود با مردم ایران گفت: «حدود پنج سال است که در ایران هستم در سال اول مشکلاتی داشتم، ولی پس از آن خیلی وقت‌ها انگار در کشور خودم هستم. برخورد مردم ایران با ما طوری است که تفاوت‌ها خیلی ملاک قرار نمی‌گیرد. محدودیت‌هایی داریم، اما به من تا به حال کسی اجحاف و ظلمی نکرده؛ شاید مواردی بود که کسی حرفی زده ناراحت شدم، اما خیلی کم بوده و این شکلی هم هرکسی در کشور خودش هم ممکن است با موردی برخورد داشته باشد».
تحصیلات دانش آموزان اتباع افغانستانی در ایران
در بررسی ارائه خدمات به اتباع افغانستانی نمونه‌های موفقی از کشورمان به ثبت رسیده به عنوان مثال در حوزه درمان می‌توان به واکسیناسیون کرونا با همکاری امور پناهندگان سازمان ملل اشاره کرد و در سال‌های اخیر نیز گشایش‌های خوبی به ویژه در حوزه تحصیل آن‌ها در کشور فراهم شده است، با دستور رهبر معظم انقلاب هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همهٔ آن‌ها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند بدنبال این امر زمینهٔ ثبت‌نام بسیاری از کودکان افغانستانی در مدارس کشور مهیا شد. این دستور علاوه بر فراهم کردن امکان تحصیل برای کودکان مهاجر بدون مدرک، باعث رایگان شدن تحصیل کودکان دارای مدرک اقامت قانونی و نیز تعیین تکلیف مدارس خودگردان نیز شد و میزان دسترسی کودکان مهاجر افغانستانی به تحصیل در مدارس ایران، سیری صعودی را تجربه کرد.
البته در این سال‌ها بعضا ممکن است در اجرای برخی طرح‌های ملی در کشور، اشتباهات و یا کج سلیقه‌گی‌ها، گا‌ها دشواری‌هایی برای اتباع ایجاد کرده باشد. اخیرا مترو تهران برای توسعه بهره‌گیری از بلیت الکترونیک فروش بلیت‌های کاغذی تک سفره را کاهش داده یا متوقف کرده است و برای خرید کارت بلیت‌های الکترونیک نیاز به کد ملی است لذا در مترو، اتباع افغانستانی که فاقد کدملی هستند با مشکل مواجهه شده و بعضا از مسافران ایرانی مترو می‌خواهند که برای آن‌ها بلیت تهیه کنند همین موضوع باعث شد "پرویز سروری" در صحن علنی یکصدو سی و هشتمین جلسه شورا این مشکل اتباغ افغانستان را به شهرداری تهران تذکر داده و خواستار حل این مشکل اتباع در کوتاه‌ترین زمان ممکن شد. "نرجس سلیمانی" دیگر عضو شورای اسلامی شهر تهران نیز در ارتباط با ایجاد مشکل در خریداری بلیت مترو توسط اتباع افغانستانی ضمن عذرخواهی از مهاجران افغان مقیم ایران گفت: خواستار تعیین تکلیف مشکلات در سامانه بلیت هستم. اخیراً به دفعات اخباری در ارتباط با رفتار ناشایست خصوصاً (با اتباع) همسایگان شرقی کشور در تهران به گوش می‌رسد که تقبیح می‌شود.
پس از موضوع تهیه بلیت مترو برای اتباع یکی دیگر از مشکلاتی که اخیرا رخ داده و اعتراض اتباع افغان و حتی شهروندان کشورمان را درپی داشت، ممنوعیت ورود اتباع افغانستان به مجموعه بام لند در کنار دریاچه چیتگر تهران در روز‌های نخست نوروز امسال بود. مجتمع تفریحی و تجاری بام‌لند در چهار روز نخست فرودین سال جاری از ورود مهاجران افغان به این مجموعه جلوگیری کرد که این اقدام واکنش‌های تندی در شبکه‌های اجتماعی در پی داشت و بسیاری از کاربران فضای مجازی این تصمیم را نژادپرستانه معرفی کردند؛ اقدامی که به گفته مسئولان حراست و نگهبانی این مجتمع برای راحتی شهروندان ایرانی، ورود اتباع افغان در این چهار روز به مجتمع بام‌لند ممنوع شد.
بیشتر بخوانید: طرد مهاجران غیرمجاز افغانستانی از جنوب تهران
لزوم برخورد با پیمانکار بام‌لند
اگر چه تماس‌های خبرنگار ایسنا با مسئولین مجتمع بام لند بی پاسخ ماند. اما نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران در این باره، گفت: معتقدم در تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران هر کسی که حضور دارد و زیست می‌کند از امکانات عادی شهر باید مطابق قوانین و روال معمول استفاده کند و در این حوزه کسی نباید به خودش اجازه دهد جلوگیری انجام دهد که بی‌تردید چنین اقداماتی به اشتراکات فرهنگی و مذهبی میان مردم دو کشور لطمه می‌زند.
وی افزود: شنیدم اخیرا در یکی از مجموعه‌های تفریحی که بخش خصوصی مدیریت می‌کند هرچند که پیمانکاری است که با بخشی از شهرداری کار می‌کند از ورود اتباع افغان به مجموعه‌ای تفریحی جلوگیری کرده است؛ بی تردید به هیچ عنوان چنین مواردی را قبول نداریم و حدود چهار نفر از اعضای شورای شهر تهران هم موضع گیری‌هایی داشتند و آنچه که می‌دانم مدیریت ارشد شهرداری هم همین نظر را دارد.
وی ادامه داد: قطعا احترام قائل هستیم برای برادران و خواهران افغانستانی و سایر اتباعی که برای بازدید حضور پیدا می‌کنند؛ این که کسی ورود قانونی یا غیرقانونی داشته کار ما نیست و کاری است که نیروی انتظامی و وزارت کشور دنبال می‌کنند و در هنگام ورود اتباع این بررسی انجام می‌شود لذا کسی که در شهر تهران حضور پیدا می‌کند باید بنا را بگذاریم بر ورود قانونی و کسی حق ندارد برای ارائه خدمات و پاسخگویی مدارک را چک کند.
سخنگوی شورای شهر تهران تاکید کرد: بی‌تردید کار بسیار اشتباهی انجام شده و حتما باید با آن پیمانکار برخورد صورت بگیرد و مطالبه ما از شهرداری تهران و بخش‌های مرتبط این است که حتما این موضوع را بررسی کنند و بخش‌های نظارتی با پیمانکاری که چنین کار غلطی را انجام داده برخورد کنند؛ حتی اگر بخش خصوصی در جایی دیگر از تهران که پیمانکار شهرداری هم نباشد چنین اقدامی کند باید برخورد لازم صورت بگیرد. قطعا این اتفاق غیر انسانی است و ما در جهات مختلف وظایفی داریم که در چنین موضوعاتی مشخص می‌شود که وظایف خود را انجام می‌دهیم یا خیر.
در این میان بعضا در فضای مجازی نیز اخباری درباره عدم ارائه خدمات بانکی به اتباع کشور افغانستان منتشر می‌شود، موضوعی که اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور آن را رد کرده است.