اقتصاد۲۴- نگاه به مقوله سرمایه‌گذاری در ایران مانند سایر حوزه‌ها مشابهت چندانی به خارج از مرز‌های کشور ندارد. ایرانیان در جریان رفتاری توده‌ای که در مالی رفتاری از آن با عنوان رفتار گله‌ای نیز یاد می‌شود، با مشاهده رشد قیمت‌ها در بازار‌ها راهی بازار‌های مختلف دارایی می‌شوند و بدون کمترین دانش و اطلاعات درباره آن بازار بخت خود را برای دستیابی به سود امتحان می‌کنند. تجربه‌های تلخی نیز در باب این قضیه در بازار‌های دارایی داخلی کشور به‌ثبت رسیده‌است؛ از ریزش بورس در سال۹۲ گرفته تا ریزش تاریخی بازار سهام در سال۹۹ و همچنین ریزش تاریخی دلار در سال۹۷.
در آخرین مورد هم بازار رمزارزها بعد از تجربه رشد دسته جمعی قیمت‌ها در سال‌های اخیر گرفتار موج نزولی شد و این‌بار هم قشر بزرگی از مردم که کمترین اطلاعات را درباره این بازار داشتند با ضرر و زیان‌های فراوان مجبور به ترک این بازار شدند. نکته‌ای که از موارد یادشده‌استنتاج می‌شود این است که شاید در مقاطعی از زمان دنباله روی از حرکت گله‌ای و توده ای، برای شخص عایدی به‌همراه داشته باشد، اما، چون شخص بدون کمترین دانش و اطلاعات راهی آن بازار شده، مطمئنا گرفتار ضرر و زیان خواهد شد.
بورس در آینه صعود
رشد اخیری که در بازار سهام اتفاق افتاد و موجبات باز پس گیری سطوح تاریخی ثبت شده در سال۹۹ را فراهم کرد، بار دیگر طعم شیرین کسب بازدهی را برای سهامداران بورس تهران تداعی و احیا کرد. در سالی که گذشت، شاخص‌کل بورس تهران رشد ۳/ ۴۳درصدی را ثبت کرد و نماگر هم وزن نیز با جهش ۶۸درصدی همراه شد.
بیشتر بخوانید: رکورد شکنی بورس فردا هم ادامه دارد؟
با ثبت چنین ارقامی در نماگر‌های اصلی بازار سهام شاهد جاماندگی قیمت‌ها در کلیت بورس تهران در قیاس با عملکرد سایر بازار‌ها بودیم، اما از اوایل اسفند سال‌گذشته روند صعودی در بازار سهام شتاب بیش تری به خود گرفت و قله‌های جدیدی در شاخص‌های بازار سهام ثبت شد. روند صعودی مذکور تا الان نیز ادامه داشته و این روز‌ها شاخص‌های بازار سهام به قله نوردی خود در سطوح تاریخی ادامه می‌دهند.
سهامداری یا شیفت بین بازاری
همان طور که در گزارش روز قبل «دنیای‌اقتصاد» تحت‌عنوان موقعیت حساس شاخص نیز اشاره شد، برخی از فعالان بورس تهران با تکیه بر دیدگاه بلندمدت، سهامداری و ماندن در بازار سهام را برای مدت زمانی طولانی ترجیح می‌دهند و گروه دیگری از فعالان بازار نیز که عنوان سفته باز یا نوسانگیر را یدک می‌کشند، دیدگاه کوتاه مدتی دارند و به‌دنبال استفاده از شکاف‌های موجود میان قیمت و ارزش ذاتی و واقعی دارایی‌های گوناگون در بازار‌های مختلف هستند.
تشخیص فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری در بازار‌های مختلف امری به‌شدت دشوار است و تنها با تسلط کامل بر اوضاع و احوال اقتصاد جهانی و مکانیزم‌های رشد و نزول بازار‌های مخلتلف داخلی و خارجی، یک سرمایه گذار می‌تواند موقعیت‌های مناسب ورود به بازار‌های دارایی و نقطه‌های خروج مناسب از بازار‌ها را تشخیص دهد.
در غیر‌این‌صورت و در مواردی که یک شخص با موضوعات مذکور آشنایی کافی نداشته باشد، خروج از یک بازار به منزله برنده شدن برای فرد نیست و ممکن است فرد بخش‌اعظم سود کسب شده در بازار قبلی را در بازاری که جدیدا پول خود را به آن انتقال داده‌است، از دست بدهد، بنابراین در مواقعی که فرد بر مفاهیم یادشده تسلط کافی نداشته باشد، ورود به بازار جدید ممکن است به‌صورت مقطعی برای وی سود‌هایی را به‌همراه داشته باشد، اما نهایتا یا فرد سود بازار قبلی را از دست خواهد داد یا سرمایه فرد در این بازار از دست خواهد رفت.
رمزارزها؛ رقیب بورس ۹۹
یکی از بازار‌های نوظهور که در سال‌های اخیر به‌عنوان رقیبی برای بازار‌های سرمایه‌گذاری داخلی مطرح شده، بازار ارز‌های دیجیتال است که با توجه به ویژگی‌های خاص آن طرفداران خاص خود را در داخل کشور پیدا کرده‌است.
با توجه به آمار تورم سرسام آور سال‌های اخیر و افزایش افسارگسیخته سطح عمومی قیمت‌ها، مردم برای صیانت از ارزش پول خود و برای مصون ماندن از گزند تورم مزمن اقتصاد ایران، راهی بازار‌های سرمایه‌گذاری می‌شوند. شعله ور‌شدن آتش انتظارات تورمی در سه دهه گذشته، هر از گاهی یک سیکل صعودی ممتد چند ماهه در بازار‌های دارایی داخلی کشور ایجاد کرده‌است.
یکی از معروف‌ترین سیکل‌های صعودی که در بازار‌های دارایی به‌وقوع پیوست، رشد عجیب و غریب قیمت‌ها در بورس تهران در سال۹۹ بود که خیل عظیمی از مردم کوچه و بازار را که آشنایی چندانی با بازار سهام نداشتند مشتاق خرید سهام و حضور در بازاری کرد که فعالیت در آن نیازمند اطلاعات و برخورداری از علم مالی و بورس است.
البته بعد از ریزش تاریخی بازار سهام در آن سال‌که از مرداد شروع شد، فقط خاطره تلخ پودرشدن و نابودی سرمایه‌های خرد مردم در اذهان عمومی جامعه به یادگار ماند. بسیاری از سهم‌هایی که در سال۹۹ سقف‌های قیمتی تاریخی ثبت کردند، به دلیل اینکه گرفتار رشد حبابی شده‌بودند، حتی بعد از بازگشت شاخص‌های بازار سهام در سال‌جاری به بالاتر از محدوده‌های ثبت‌شده در سال۹۹ نیز نتوانستند خود را بازیابی کنند و همچنان برخی از سهم‌ها نسبت به قله ۹۹ در ضرر قرار دارند.
در این مدت سایر بازار‌ها با رشد مواجه شدند و اگر سرمایه‌گذاری می‌توانست بعد از تجربه رشد‌های شیرین سال۹۹، از بازار سهام خارج شود و سرمایه خود را با پذیرش ریسک معقول و منطقی در بازار دیگری سرمایه‌گذاری کند، مطمئنا می‌توانست اثر منفی تورم را بر پول خود خنثی کند.
اندکی بعد از ریزش بازار سهام در مرداد سال۹۹، بازار رمزارزها درمیان ایرانیان محبوبیت زایدالوصفی پیدا کرد و خیل عظیمی از مالباختگان بورسی در جست‌وجوی کسب بازدهی بیشتر و همچنین جبران ضرر و زیان واقع شده در بورس تهران راهی بازار ارز‌های دیجیتال شدند. در آن مقطع کلیدواژه‌های مرتبط با این بازار تبدیل به واژگان محبوب موتور‌های جست‌وجوی فضای وب شد و گزارش‌های بسیاری نیز در باب حرکت گله‌ای مجدد مردم ایران در مواجهه با یک بازار نوشته شد.
بورس که پس از تجربه رشد حبابی در سال۹۹، ۶ماهه دوم سال۹۹ و کل سال۱۴۰۰ را در برزخ گذراند، حال سایه قدرتمند و تاریک یک بازار نوظهور را در حوالی خود حس می‌کرد که بخشی از پول‌هایی که می‌توانست روند بازار سهام را مجددا دگرگون کند، در دل خود هضم می‌کرد.
براساس آماری که در آن مقطع منتشر می‌شد، بازار سهام از فقر نقدینگی در کلیت خود رنج می‌برد، درحالی‌که ارزش معاملات روزانه ایرانی‌ها در بازار رمزارزها، از ۱۰هزار‌میلیارد‌تومان به بالا ذکر می‌شد، اما بازار رمزارزها نیز بعد از تجربه رشد دسته جمعی قیمت‌ها گرفتار روند نزولی شد که افزایش نرخ بهره آمریکا برای کنترل تورم یکی از اصلی‌ترین دلایل ریزش بود.
ایرانی‌هایی که برای جبران مافات ضرر و زیان بورس راهی این بازار شده‌بودند، مجددا در باتلاق و گرداب ضرر فرو رفتند و زیان آن‌ها پس از بورس دوچندان شد و به‌نوعی سرمایه این افراد در این دوبازار نابود شد، بنابراین می‌توان گفت که ورود بدون دانش و اطلاعات به هر بازاری شاید در کوتاه‌مدت برای افراد بازدهی به ارمغان آورد، اما در بلندمدت مطمئنا، چون فرد راه و رسم و مکانیزم‌های آن بازار را به‌درستی نمی‌شناسد، گرفتار زیان می‌شود.