اقتصاد۲۴- یکی از عوامل مهم در عدم توسعه بهینه سازی انرژی در ایران، امتناع بخش خصوصی از سرمایه گذاری در این حوزه است چرا که قیمت پایین حامل‌های انرژی موجب شده طرح‌ها و پروژه‌های بهینه سازی مصرف انرژی اقتصادی نباشد و راهکار‌های مطرح شده در این زمینه عقیم بماند.
در راستای سیاست بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست، در شرکت سرمایه گذاری شستا نیز صندوق بهره وری انرژی با محوریت شرکت افق تامین انرژی پارس تصویب شده که متاسفانه تاکنون اجرایی نشده است، اما زمزمه‌هایی برای اجرای این طرح در دولت سیزدهم به گوش می‌رسد.
در خصوص راهکار‌های بهینه سازی مصرف انرژی، مشکلات پیش رو و راه‌های برون رفت از این چالش با محسن فرد افشاری سرپرست شرکت افق تامین انرژی پارس، گفت و گویی انجام داده ایم که در ادامه می‌خوانید.
*آقای فرد افشاری همانطور که مستحضر هستید اروپا امسال به چالش کمبود گاز در فصل زمستان مواجه بود که این مشکل را به خوبی مدیریت کرده و از آن زمستان سخت پیش بینی شده با کمترین میزان خسارت عبور کرد. به نظر شما چه عواملی در این موفقیت دخیل بوده است؟ و چگونه می‌توان با بحران‌های اینچنینی در زمان اوج مصرف مقابله کرد؟
-بهینه سازی انرژی یکی از مهمترین موضوعات در حوزه محیط زیست و توسعه پایدار است. در سال‌های اخیر مهمترین دستاورد بشر، بهینه سازی مصرف انرژی است و استفاده از منابع تجدیدپذیر در جایگاه دوم قرار می‌گیرد. در خصوص راهکار‌های مدیریت اتحادیه اروپا در چالش کمبود گاز در سال ۲۰۲۳، می‌توان به سرمایه گذاری یکصد میلیارد یوروریی اروپا برای مقابله با کسری ۵۷ میلیارد مترمکعب گاز اشاره کرد.
در همین راستا ۵۰ میلیارد یورو برای مبحث بهره وری انرژی، ۴۰ میلیارد یورو برای انرژی‌های تجدیدپذیر و ۱۰ میلیارد یورو جهت پروژه‌های نو آورانه هزینه شده است.
از طرف دیگر ایجاد مشوق برای بهره وری انرژی، امکان استقرار سریع‌تر انرژی‌های تجدیدپذیر، تسریع در الکتریکی شدن گرمایش، تشویق به تغییر رفتار در مصرف کنندگان نیز از قدامات کلیدی برای کاهش تقاضا بوده است.
همانطور که مشخص است ۵۰ درصد سرمایه گذاری کشور‌های اروپایی در بحران انرژی سال ۲۰۲۳ در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی بوده است.
*کشور‌های اروپایی گام‌های موثری در جهت بهینه سازی مصرف انرژی برداشته اند این در حالی است که همسایه ما ترکیه به عنوان کشور اروپایی-آسیایی هم با برنامه ریزی درست از این قافله عقب نمانده و اقدامات خوبی انجام داده است. ممکن است در این خصوص و نیز در مورد کشور‌های پیشرو اروپا در بهینه سای مصرف سوخت و اقداماتی که انجام داده اند، مختصری برای ما توضیح دهید؟
-پیش از توضیح در این خصوص باید بگویم با توسعه فناوری‌های نوین، رویکرد جدید تولید محصول با صرف انرژی کمتر انجام می‌شود و کشور‌های مختلف در سراسر جهان در حال تلاش برای بهبود کارایی انرژی و کاهش مصرف انرژی هستند. به عنوان مثال دانمارک یکی از کشور‌های پیشرو در حوزه بهینه سازی انرژی است. در سال ۲۰۱۹، ۴۷درصد از تولید برق دانمارک با استفاده از منابع تجدیدپذیر بوده است. همچنین، دانمارک با بکارگیری فناوری‌های نوین و بهبود کارایی، مصرف انرژی خود را نسبت به سال ۱۹۷۰ به ۳۰درصد کاهش داده است.
آلمان نیز نام خود را به عنوان یکی از کشور‌های پیشرو در حوزه بهینه سازی انرژی برجسته کرده است. در سال ۲۰۱۹، ۴۳درصد از تولید برق آلمان با استفاده از منابع تجدیدپذیر صورت گرفته است. همچنین، آلمان با بکارگیری فناوری‌های نوین و بهبود کارایی، مصرف انرژی خود را نسبت به سال ۱۹۹۰ به ۲۰درصد کاهش داده است.
در خصوص ترکیه هم باید بگویم یکی از کشور‌های پیشرو در منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی است که به دلیل جغرافیای خاص خود، دارای پتانسیل بالایی در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی است. با توجه به رشد جمعیت و صنعت در این کشور، بهینه سازی مصرف انرژی بسیار حائز اهمیت است.
بخش عمده‌ای از مصرف انرژی در ترکیه به سوخت‌های فسیلی بستگی دارد. با توجه به نوسانات قیمت نفت و گاز، بهینه سازی مصرف انرژی در ترکیه بسیار حائز اهمیت است. هدف عمده‌ای که در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی در ترکیه قابل تحقق است، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و جلوگیری از آلودگی هواست.
برخلاف بسیاری دیگر از کشور ها، تولید بالقوة انرژی خورشیدی در ترکیه از طریق نصب پنل‌های خورشیدی در ساختمان‌ها و مکان‌های عمومی، به شدت ترویج داده شده است. این روش باعث کاهش مصرف برق و بهبود کیفیت زندگی شهروندان می‌شود.
علاوه بر این، ترکیه دارای پتانسیل بالایی در زمینه تولید انرژی باد و هیدرو الکتریک است. با احداث نیروگاه‌های بادی و سد‌سازی‌ها، مصرف سوخت‌های فسیلی کاهش چشمگیری خواهد داشت.
از سوی دیگر با توجه به رونق صنعت در ترکیه، بهینه سازی مصرف انرژی دربخش صنعت حائز اهمیت دارد. با استفاده از فن آوری‌های جدید و به روز، می‌توان مصرف انرژی در بخش صنعت را کاهش داد و علاوه بر کمک به حفظ محیط زیست، باعث صرفه جویی در هزینه‌های صنعتی خواهد شد.
اما در این خصوص ژاپن هم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و از کشور‌های پیشرو در حوزه بهینه سازی انرژی است. در سال ۲۰۱۹، یک درصد تولید برق ژاپن با استفاده از منابع تجدیدپذیر تولید شده است. همچنین، ژاپن با بکارگیری فناوری‌های نوین و بهبود کارایی، مصرف انرژی خود را نسبت به سال ۱۹۷۳ به ۳درصد کاهش داده است.
*شما سرپرست شرکت افق تامین انرژی هستید. شرکتی که می‌تواند با احداث و مشاوره در زمینه ساخت نیروگا ه‌های مقیاس کوچک نقش سازنده‌ای در بهینه سازی داشته باشد. نظر شما در خصوص روند بهینه سازی مصرف انرژی در ایران چیست؟ کارنامه ایران را در این بخش چگونه ارزیابی می‌کنید.
-با توجه به افزایش روزافزون جمعیت و نیاز‌های رو به رشد مردم، بهینه سازی انرژی در کشور‌های مختلف جهان بسیار مهم است. با این حال، در ایران بهینه سازی انرژی هنوز به صورت کامل محقق نشده است. به اعتقاد من مهمترین دلایلی این ناکامی عدم توجه به آموزش و پرورش، علاقمندی نادرست دولت‌های پیشین، عدم توجه به تحقیق و توسعه، نبود قانون‌گذاری مناسب و عدم همکاری بین بخش صنعت و دولت است که در ادامه این موارد را توضیح خواهم داد.
۱- عدم توجه به آموزش و پرورش: یکی از دلایل محقق نشدن بهینه سازی انرژی در ایران، عدم توجه به آموزش و پرورش است. بسیاری از مردم هنوز با فن‌آوری‌های جدید و روش‌های صحیح استفاده کردن از منابع طبیعی آشنا نیستند.
۲- علاقمندی نادرست دولت ها: دولت‌های قبلی در کشور، بجای تلاش برای کاستن مصرف انرژی، به دلیل علاقمندی نادرست، تلاش کردند تا با افزایش تولید برق و سوخت‌های فسیلی، درآمد بیشتری را به دست آورند.
۳- توجه نکردن به تحقیق و توسعه: یکی دیگر از دلایل عدم محقق شدن بهینه سازی انرژی در ایران، توجه نکردن به تحقیق و توسعه است. بسیاری از کشور‌های پیشرفته جهان در زمینه بهینه سازی انرژی، هزینه‌های زیادی را صرف تحقیقات و پژوهش‌های مختلف و مرتبط می‌کنند.
۴- نبود قانون‌گذاری مناسب: گذشت زمان نشان داده است، که قانون‌گذاری مناسب در کشور بسیار مؤثر است. در حال حاضر، قانون‌گذاری مناسب در زمینة بهینة سازی انرژی در کشور وجود ندارد و یا قوانین موثر ضمانت اجرایی لازم را ندارند.
۵- عدم همکاری بین صنعت و دولت: یکی دیگر از دلایل عدم محقق شدن بهینه سازی انرژی عدم تطابق‌های سیاست‌های دولت در حوزه صنعت با مباحث بهینه سازی انرژی است که البته در سال‌های اخیر این همکاری روند رو به رشدی داشته است.
به عنوان مثال در سال‌های اخیر می‌توان به تصویب بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست به عنوان یکی از سیاست گذاری‌های مثبت دولت در این حوزه اشاره کرد.
*جناب فرد افشاری در مورد این بازار بیشتر توضیح دهید. قرار است چگونه به روند بهینه سازی مصرف انرژی در کشور کمک کند؟
-بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست یک بازار جدید است که در آن شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف می‌توانند اقدامات خود را برای کاهش اثرات زیست محیطی و بهبود کارایی انرژی در قالب گواهینامه‌های کربن، عرضه کنند. این بازار به عنوان روشی برای تشویق شرکت‌ها به اجرای پروژه‌های پایدار، حفاظت از محیط زیست و کاهش گاز‌های گلخانه‌ای استفاده می‌شود.
با توجه به رشد جمعیت جهان و نیز نیاز رو به رشد برق، گاز، نفت و سوخت‌های فسیلی، باید در نظر داشت که منابع طبیعی کاهش خواهند یافت. بدین منظور، استفادة بهینة از منابع طبیعی و کاهش مصرف منابع فسیلی یک الزام است. در این راستا، بازار بهینة سازی انرژی و محیط زیست، به عنوان یک روش جدید برای تشویق شرکت‌ها به اجرای پروژه‌های پایدار، حفاظت از محیط زیست و کاهش گاز‌های گلخانه‌ای استفاده می‌شود.
در بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست، شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف می‌توانند گواهینامه‌های کربن، را در قالب پروژه‌های خود عرضه کنند. گواهینامه کربن برای کسب درآمد از تولید کمتر دی‌اکسیدکربن (CO۲) استفاده می‌شود.
*شرکت افق تامین انرژی پارس به عنوان یکی از شرکت‌های زیر مجموعه شستا فعالیت می‌کند. لطفا بفرمایید مجموعه شستا در راستای بهینه سازی مصرف انرژی چه اقداماتی انجام داده است؟
-خبر خوبی که در این خصوص می‌توانم بگویم نگاه ویژه دولت سیزدهم به بحث بهینه سازی است. در راستای سیاست بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست، در شرکت سرمایه گذاری شستا نیز صندوق بهره وری انرژی با محوریت شرکت افق تامین انرژی پارس تصویب شده که متاسفانه تاکنون اجرایی نشده است. اما به قطع دولت سیزدهم در راستای بهره وری انرژی و اجرای پروژه‌های زیربنایی جهت کاهش چالش انرژی در سال‌های اخیر، امیدواری برای اجرایی شدن بازار بهینه سازی و محیط زیست را افزایش داده است و بدون شک شرکت افق تامین انرژی هم تلاش می‌کند عملکرد قابل قبولی در این خصوص داشته باشد.
*کلام آخر
متاسفانه مصرف بی رویه انرژی در کشور ما از جمله معضلاتی است که سال‌ها مطرح بوده و دولت‌های گذشته را به چالش کشیده است. نسبی بودن قیمت حامل‌های انرژی در ایران باعث رشد بی رویه مصرف و مشکات دیگری در این خصوص شده است.
این مشکل قرار بود با هدفمندی یارانه‌ها اصلاح و ساماندهی شود یا حداقل در مسیر درست قرار گیرد، اما متاسفانه پایین بود قیمت‌ها، چند نرخی شدن قیمت برخی حامل‌های انرژی و قاچاق، تلفات در شبکه توزیع برق و رشد مصرف ما را از هدف اصلی دور کرد.
علاوه بر مواردی که به عنوان راهکار ذکرشد الگو برداری از کشور‌های موفق و پیشرو، جمع آوری گاز‌های استخراج شده همراه نفت برای استفاده، ترمیم خطوط فرسوده برق برای به حداقل رساندن تلفات شبکه، اصلاح نظام قیمت گذاری حامل‌های انرژی، تشویق بخش خصوصی به سرمایه گذاری در بخش انرژی، مدیریت مصرف سوخت در نیروگا‌های حرارتی، تشویق بخش صنعت به ساخت نیروگا‌های کوچک و توسعه نیروگاه‌های تجدید پذیر، استاندارد سازی ساختمان‌ها، تسریع در روند اسقاط خودرو‌های فرسوده و خارج کردن آن‌ها از چرخه حمل و نقل، نوسازی و تجهیز ناوگان حمل و نقل عمومی و آموزش مصرف درست و بهینه انرژی در بخش صنعت و خانگی از جمله مواردی است که در بهینه سازی مصرف انرژی به ما کمک خواهد کرد.