اقتصاد۲۴- عواملی نظیر تغییر انتظارات در بازار‌ها و عقبگرد شاخص ارزی به واسطه سیگنال‌های مثبت سیاسی، وضعیت شاخص سهام را تغییر داده است.
بورس تهران پس از دو ماه پر‌فراز‌و‌نشیب حالا در شرایطی قرار گرفته که هر روز سهامداران در مواجهه با ترافیک اخبار داخلی و خارجی مجبورند واکنش درخوری نسبت به اتفاقات نشان دهند. در حال حاضر شاید بیشترین ابهامی که ذهن فعالان اقتصادی را درگیر خود کرده، این است که چرا با توجه به انتشار عملکرد گزارش شرکت‌ها و قرار داشتن در فصل مجامع، سهامداران رویه‌ای متفاوت از قبل را در پیش گرفته‌اند.
اگرچه در دو سال گذشته مهم‌ترین ابهام سرمایه‌گذاران، آینده مذاکرات برجام بوده و این ابهام وضعیت بازار‌ها را به‌کرات تحت‌تاثیر قرار داده است، اما اظهارات کارشناسان بازار سرمایه حاکی از آن است که وضعیت قیمت دلار و تحرکات قیمتی در این بازار به یکی از دغدغه‌های اصلی بازار سهام مبدل شده است. تالار شیشه‌ای از ابتدای هفته با ریزش شدیدی سهامداران را شوکه کرد و برای سومین بار طی ۱۴روز معاملاتی اخیر ابرکانال ۳/ ۲میلیون واحد را از دست داد. این در حالی است که امسال برخلاف روال سنتی سال‌های قبل، سهامداران نسبت به گزارش‌های مثبت شرکت‌ها و انتظارات تورمی موجود واکنش درخورتوجهی نشان ندادند.
از این‌رو تداوم رونق داد‌و‌ستد‌های بورس بر فضای مبهم و ناپایدار این بازار سایه افکنده است. گروهی از کارشناسان با بررسی رفتار معاملاتی سهامداران از «تغییر فرمان انتظارات» خبر می‌دهند و برخی دیگر وضعیت ناپایدار کنونی را موقتی و اصلاحی زودگذر عنوان می‌کنند. با توجه به اینکه دولت با تنش‌های داخلی و خارجی دست‌به‌گریبان است، این گزاره مهم می‌تواند روند بازار‌ها را غیرقابل‌پیش‌بینی جلوه دهد. به این ترتیب اگرچه به نظر می‌رسید در خرداد نظاره‌گر بازار پررونقی باشیم، اما ممکن است خلاف این رویه را در کوتاه‌مدت بورس تهران شاهد باشیم.
بیشتر بخوانید: افت بورس نتیجه رفتار‌های هیجانی سهامداران
همان‌طور که بار‌ها مشاهده شده تضعیف قیمت سهام ریسک خروج پول را به همراه دارد، بنابراین تشدید خطر بی‌ثباتی مالی عقبگرد نماگر‌ها را بیش از پیش امکان‌پذیر خواهد کرد. در همین رابطه حمیدرضا فاروقی، کارشناس بازار سرمایه، با توجه به ریزش ۸۳/ ۳ درصدی نماگر اصلی بورس و خروج ۲ هزار و ۶۹۰ میلیارد تومانی پول از گردونه معاملات طی شنبه و یکشنبه، به «دنیای اقتصاد» گفت: بعد از جهش پی‌در‌پی نماگر‌های بورسی طی ۲۵ روز معاملاتی ابتدای ۱۴۰۲ انتظار می‌رفت بازار وارد فاز اصلاحی و از رونق بدون وقفه بورس کاسته شود. زمانی که بازار وارد فاز اصلاحی می‌شود هم از نظر زمانی و هم از نظر قیمتی نیاز به تنفس دارد. به این ترتیب باید اذعان کرد که بازار از منظر زمانی همچنان در تکاپوی اصلاح است. علاوه بر این عامل، ریزش اخیر را باید در ادامه روند اصلاحی محدوده ۵/ ۲ میلیون واحدی اردیبهشت عنوان کرد.
در این میان برخی از عوامل، از جمله انتشار اخبار منفی در حوزه سیاست خارجی کشور و اظهارات برخی سیاستگذاران در خصوص تشابه وضعیت بورس ۱۴۰۲ با بورس ۹۹، موجب شده شاهد شکل‌گیری موج جدیدی از بی‌اعتمادی سهامداران باشیم. او در مورد علت واگرایی سهامداران در مواجهه با عملکرد گزارش مثبت شرکت‌ها و واکنش خنثی معاملاتی در آستانه فصل مجامع نیز توضیح داد: سلب اعتماد سهامداران مهم‌ترین دلیل واگرایی اخیر از سوی سهامداران است که دلایل بسیاری در به وجود آمدن این وضعیت دخیل هستند. یکی از عوامل تضعیف روند معاملات بورس در روز‌های اخیر عبارت از رفتار دوگانه سیاستگذار در این بخش است. رفتار غیرحرفه‌ای برخی از متولیان در مورد بازار سهام و ابلاغ برخی دستورالعمل‌های معاملاتی مبهم سبب خروج بخش بزرگی از پول حقیقی از تالار شیشه‌ای شد. بی‌اعتمادی مزبور کار را به جایی رسانده که هم‌اکنون با انتشار عملکرد مثبت اغلب شرکت‌ها، سهامداران با بی‌اعتنایی از کنار این مهم در حال عبور هستند.
در حال حاضر سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند پول خود را وارد بازار‌های فیزیکی از جمله سکه، طلا، خودرو، ارز و حتی مسکن کنند. در یک ماه گذشته رفتار برخی از سیاستگذاران نشان داد تا چه میزان می‌توانند بر عملکرد بورس اثرگذار باشند. به همین دلیل افراد به دلیل شدت ریسک‌پذیری بازار سهام ترجیح می‌دهند وارد بازار‌هایی با ریسک اندک شوند تا سیاستگذار نتواند به راحتی در ساز‌و‌کار آن بازار‌ها دخل‌و‌تصرف کند. برخی دستورالعمل‌ها پیرامون وضع قوانین تعرفه‌های صادراتی، ابهام در عرضه و قیمت‌گذاری خودرو در بورس و ابهامات وزارتخانه‌ای و مواردی از این دست بازار سهام را به انزوا کشیده‌اند.
به گفته این کارشناس، گذر زمان تا حدودی می‌تواند از رخوت حاکم بر معاملات بکاهد. به نظر می‌رسد با وارد شدن به فصل تابستان وضعیت بورس با تغییرات عمده‌ای روبه‌رو شود. در همین راستا اگر تصمیمات جدید اقتصادی که بازار سهام را مورد هدف منفی قرار می‌دهد، رخ ندهد، به‌مرور بازار وارد مدار تعادلی می‌شود و می‌تواند کانال‌های از‌دست‌رفته را پس بگیرد. با توجه به اینکه جنس سهام فیزیکی نیست، تحولات سیاسی و اقتصادی اثرات پررنگی بر نوسانات سهامی ایفا می‌کنند؛ بنابراین آنچه در بخش‌های اقتصادی و سیاسی رخ می‌دهد، می‌تواند به صورت مستقیم روند بازار را دستخوش تغییر کند.
معادلات بازگشت به زیر ارزش ذاتی
آنچه مشخص است اینکه بازار سهام از روند صعودی پایدار فاصله گرفته است. همین مساله نه‌تن‌ها اثر خود را بر معاملات سهامی گذاشته، بلکه به دلیل پررنگ شدن ابهامات در خصوص تداوم این وضعیت، کلیت فضای بورس را با افزایش نااطمینانی مواجه کرده است. در ریزش بیش از ۵۴ هزار واحدی شاخص کل طی روز گذشته چند پیام نهفته است. در همین رابطه احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه، معتقد است آنچه رشد بازار را در ماه‌های گذشته رقم زد مختصات انتظارات تورمی حاکم بر اقتصاد کشور بود. رشد همزمان بازار‌های دارایی و ایجاد خوش‌بینی مضاعف نسبت به تداوم افزایش قیمت دلار در سامانه مبادلات ارزی وضعیت متفاوتی نسبت به ۱۴۰۱ برای بورس ۱۴۰۲ رقم زد. حالا چرا این روند با وجود جریان تورمی متوقف شده است؟
در همین رابطه باید گفت با کاسته شدن از روند پرشتاب قیمت دلار آزاد و محدود شدن نوسانات قیمتی دلار در کانال ۵۰ هزار تومان، همسو با کاهش حدودی انتظارات تورمی از سوی افراد، در کنار مداخلات بانک مرکزی در مورد کشف قیمت دلار دوم سبب شده سهامداران در ریل سرمایه‌گذاری خود تغییراتی را اعمال کنند و با استراتژی کوتاه‌مدت وارد این بازار شوند. از سال ۹۹ تا امروز این اتفاق نیفتاده است که بازار در طولانی‌مدت بتواند در روند تعادلی باقی بماند. طی این مدت سهامداران به دنبال نوسان‌گیری و کسب سود در کوتاه‌ترین زمان ممکن بوده‌اند. شواهد نیز حاکی از آن است که هر لحظه از حجم و ارزش معاملات کاسته می‌شود. فارغ از این موضوع، آن دسته از افرادی که اهل سهامداری هستند و به قصد به دست آوردن سود در میان‌مدت و بلندمدت وارد بازار شده‌اند، به دلیل آنکه نتوانسته‌اند سود موردنظر را کسب کنند ممکن است از بازار خارج شوند. مضاف بر اینکه بازار همچنان در سطوح ارزنده‌ای در حال معامله است.
اما به نظر می‌رسد حتی در هفته‌های آینده قیمت سهام پایین‌تر از قیمت کنونی آن معامله شود. قدر مسلم بورس نسبت به بازار‌های دیگر ارزان‌تر هم خواهد شد. در هفته‌های آینده و با تداوم سیاست‌های انقباضی سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی، پیش‌بینی می‌شود صندوق‌های بازنشستگی نیز در قامت فروشنده ظاهر شوند. پرواضح است که در مسیر افزایشی فروردین و اردیبهشت‌ماه عمده خرید‌ها توسط حقیقی‌ها انجام شده است. با این اوصاف احتمال اینکه با وارد شدن به ماه‌های میانی تابستان حقوقی‌ها برای تامین مالی همانند سال قبل فروشنده باشند بسیار زیاد است. در صورتی که نظام عرضه و تقاضا در بازار بهم بریزد و جریان ورود پول متوقف شود بازار زیر ارزش ذاتی معامله خواهد شد.