اقتصاد۲۴- بعد از فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی خارجی از مهرماه سال قبل به این سو، مقامات دولتی و مدیران پلتفرم‌های داخلی مدام از افزایش استقبال مردم از این پلتفرم‌ها سخن می‌گویند.
آخرین بار روز ۶ تیرماه بود که وزیر ارتباطات آمار کاربران فعال ماهانه پلتفرم‌های داخلی را ۴۰ میلیون نفر اعلام کرد. حدود شش ماه قبل یعنی روز ۲۹ آذرماه سال گذشته هم رضا تقی‌پور، نماینده مجلس و عضو شورای عالی فضای مجازی در یک برنامه تلویزیونی این آمار را از تعداد کاربران پلتفرم‌های داخلی ارائه داده بود: «آخرین آمار منتهی به ۱۵ آذر که توسط مرکز ملی فضای مجازی منتشر شده نشان می‌دهد کاربران ماهانه روبیکا ۳۵ میلیون کاربر، ایتا ۱۵.۲میلیون کاربر، بله ۹.۸میلیون کاربر و سروش پلاس ۸.۱ میلیون کاربر است. در۳ ماه گذشته شاهد افزایش پنج برابری حضور کاربران در فضای مجازی هستیم و این استفاده هر روز بیشتر می‌شود.»
۱۱ روز بعد از این سخنان یعنی روز ۱۰ دیماه نیز روبیکا به عنوان بزرگترین پلتفرم داخلی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که «حدود ۷۰ میلیون سیم‌کارت و شماره تلفن در روبیکا ثبت شده است.» در این اطلاعیه آمده بود که طبق آمار موجود از کاربران روبیکا، که در بستر فایبربیس مورد استناد است، هم‌اکنون این پلتفرم با دارا بودن بیش از ۱۷ میلیون کاربر فعال روزانه و ۳۵ میلیون کاربر فعال ماهانه، به مسیر خود ادامه می‌دهد.
بیشتر بخوانید: ادعایی جدید درباره پیام رسان های داخلی
نفی آمار رسمی در مشاهدات میدانی
برای رد این ادعا‌ها و اثبات بزرگنمایی بسیار زیاد آمار‌ها استقبال شهروندان ایرانی از پلتفرم‌های داخلی فقط یک مشاهده میدانی هم کفایت می‌کرد. در کف جامعه کمتر کسی را می‌شد یافت که کاربر جدی این شبکه‌های داخلی باشد، حال آنکه طبق آمار‌های رسمی حدود نیمی از جمعیت ایران در این شبکه‌ها عضو بودند. یعنی تقریبا از هر دو نفر، یک نفر.
پیش از فیلترینگ گسترده پلتفرم‌های خارجی در مهرماه سال قبل، آمار‌های مرکز پژوهش‌های بتا نشان می‌داد که حدود ۴۷ میلیون ایرانی در شبکه اجتماعی اینستاگرام فعال هستند. با این توصیف طبق آمار‌های دولتی و رسمی، پلتفرم‌های داخلی تنها ظرف کمتر از سه ماه از آغاز فیلترینگ گسترده توانسته بودند به اندازه حدود ۸۰ درصد کل تعداد کاربران ایرانی اینستاگرام، کاربر جدید جذب کنند.
مهمتر اینکه ۹۰ درصد این سهم هم به روبیکا به عنوان بزرگترین پلتفرم ایرانی بر می‌گشت. روبیکا در زمانی که اینستاگرام ۴۷ میلیون کاربر فعال ایرانی داشت مدعی داشتن ۳۵ میلیون کاربر بود.
رد ادعا‌های رسمی در گزارش رسمی
حالا، اما یک گزارش رسمی دیگر از خود مراجع دولتی نشان می‌دهد که حجم بزرگنمایی و غلو در تعداد کاربران جذب شده به شبکه‌های اجتماعی داخلی تا چه اندازه است.
مساله به محاسبه و دریافت مالیات اینفلوئنسر‌های بالای ۵۰۰ هزار دنبال کننده بر می‌گردد که سازمان امور مالیاتی موظف به دریافت مالیات از درآمد آنهاست. این یکی از احکامی است که در بند ز تبصره ۶ قانون بودجه سال ۹۹ آمده و دولت هر ساله باید آن را اجرا کند.
امسال دولت سیزدهم برای اولین بار اقدام به اجرای این بند از قانون بودجه، اما در این اجرا یک اتفاق جالب رخ داده؛ ۵۵۱ به گفته سخنگوی سازمان امور مالیاتی در مجموع ۵۵۱ کاربر و فعال مجازی دارای بیش از ۵۰۰ هزار دنبال کننده شناسایی شده اند که مشمول درآمد هستند. اما در میان این ۵۵۱ نفر هیچ اینفلوئرسی از شبکه‌های مجازی داخلی نیست. به عبارتی در هیچکدام از شبکه‌های مجازی داخلی و از جمله روبیکا هیچ کاربری وجود ندارد که بالای ۵۰۰ هزار دنبال کننده باشد.
یک سوال مهم در کار است؛ چطور پلتفرمی که مدعی داشتن ۳۵ میلیون کاربر فعال ماهانه است هیچ کاربر بالای ۵۰۰ هزار دنبال کننده ندارد؟ چطور در یک فضای ۳۵ میلیون نفری هیچ کسب و کار قابل ملاحظه‌ای که بتواند مشمول مالیات بشود، شکل نگرفته؟ آن هم در شرایطی که تاسیس کسب و کار‌ها در این فضا شبانه روز از تریبون‌های مختلف تبلیغ می‌شود و رقبای آن یعنی امثال اینستاگرام هم همگی فیلتر هستند. تازه بحث تخفیف ۵۰ درصدی اینترنت مورد استفاده برای این پلتفرم‌ها هم هست.
پس ماجرا اینگونه است؛ پلتفرمی که بر خلاف رقبایش فیلتر نیست، اینترنت آن هم نیمه بها است، مدام هم از جا‌های مختلف تبلیغ می‌شود و راه اندازی کسب و کار در آن هم مشوق‌های خاص خود را دارد، هنوز هیچ کسب و کار یا کاربر بالای ۵۰۰ هزار دنبال کننده ندارد. حالا ماجرا چیست؟
دم خروس روبیکا
پاسخ ساده است. به احتمال قریب به یقین آنچه که واقعیت ندارد آمار ۳۵ میلیون کاربر روبیکا است. اگر روبیکا واقعا ۳۵ میلیون کاربر فعال ماهانه داشته باشد وضعیت کنونی آن مانند شهری است که ۳۵ میلیون نفر جمعیت دارد، اما هیچ کسب و کار بزرگی در آن راه نیفتاده؛ نه هیچ فروشگاهی، نه هیچ تولید کننده قابل ملاحظه‌ای و نه هیچ ارائه کننده محصولات هنری یا تفریحی.
بیایید برای مقایسه سراغ اینستاگرام برویم. پلتفرمی که گفته می‌شود ۴۷ میلیون کاربر ایرانی دارد و تمام ۵۵۱ اینفلئونسر شناسایی شده با بیش از ۵۰۰ هزار کاربر که مشمول مالیات هستند هم در این فضا هستند. در حال حاضر آمار تقریبی کاربرانی که بیشترین دنبال کننده را دارند از این قرار است:
صفحه بی بی سی فارسی با بیش از ۱۹ میلیون و ۴۰۰ هزار دنبال کننده
حسن ریوندی با بیش از ۱۹ میلیون و ۳۰۰ هزار دنبال کننده
رادیو جوان با بیش از ۱۸ میلیون و ۱۰۰ هزار دنبال کننده
مهناز افشار با بیش از ۱۷ میلیون و ۷۵۰ هزار دنبال کننده
گلشیفته فراهانی با بیش از ۱۶ میلیون دنبال کننده
دنیا جهانبخت با بیش از ۱۵ میلیون و ۶۵۰ هزار دنبال کننده
علی کریمی با بیش از ۱۴ میلیون و ۷۲۰ هزار دنبال کننده
محمدرضا گلزار با بیش از ۱۲ میلیون و ۷۸۰ هزار دنبال کننده
تهی با بیش از ۱۲ میلیون و ۲۰۰ هزار دنبال کننده
علی دایی با بیش از ۱۲ میلیون و ۱۷۰ هزار دنبال کننده
به عبارتی روبیکا مدعی است که معادل ۷۵ درصد کل کاربران فعال ایرانی اینستاگرام، کاربر فعال دارد، اما اگر فرض بگیریم بزرگترین اینفلوئنسر آن هم همان کف ۵۰۰ هزار کاربر مندرج در قانون بودجه را داشته باشد (که البته چنین نیست) معنایش این است که پرمخاطب‌ترین حساب کاربری اینستاگرام ۳۹ برابر بزرگتر از پر مخاطب‌ترین حساب کاربری احتمالی روبیکا است. آیا چنین چیزی منطقی است؟ خصوصا اینکه روبیکا از لحاظ فرم نیز تلاش کرده تا کپی تمام عیار اینستاگرام باشد.
بیشتر بخوانید:ادعایی جدید درباره پیام رسان های داخلی
اگر این نسبت یک به ۳۹ را بخواهیم مبنا قرار دهیم، تعداد کاربران روبیکا حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بیشتر نخواهد بود.
همه این‌ها را بگذارید کنار این اظهارنظر موحدی بک نظر، سخنگوی سازمان امور مالیاتی که گفته بود: روبیکا پلتفرم جدیدی است و تعداد دنبال کننده‌ها در این پلتفرم به ۵۰۰ هزار نفر نمی‌رسد.
به عبارتی تا اینجا هیچ نشانه‌ای نیست که حتی ده درصد ادعای مقامات دولت و مسئولان پلتفرم‌های داخلی از آمار کاربران آن‌ها را تائید کند. نه تعداد اینفلوئنسرها، نه مشاهدات میدانی و نه حتی اظهارات بخش‌های دیگر دولت مثل سازمان امور مالیاتی.