اقتصاد۲۴-آزادسازی بنا‌های تاریخی از حصر نهاد‌های نظامی یا دستگاه‌های دیگر موضوع تازه‌ای نیست. در چند سال اخیر بناهایی، چون «خانه وثوق‌الدوله» تهران، کاروانسرای «ینگی امام» هشتگرد، قلعه «فلک‌الافلاک» خرم‌آباد آزادسازی شدند و موضوع آزادسازی «عمارت کلاه‌فرنگی» تهران هم بار‌ها رسانه‌ای شد. حالا، اما نوبت به عمارت «تلگرافخانه» شهرستان جاسک در هرمزگان رسیده تا این منطقه که قرار است قلب تپنده سواحل مکران باشد، جانی تازه بگیرد. آزادسازی عمارت «تلگرافخانه» مدتی است مطرح شده، اما حالا خبر‌ها حاکی از تفاهم‌نامه‌ای است که میان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هرمزگان و پدافند هوایی ارتش امضا شده تا هر چه سریع‌تر این بنا از حصر خارج شود.
«تلگرافخانه» از آثار باقی مانده انگلیسی‌ها در شهرستان جاسک است که در روزگار استقرار شرکت «هند خاوری» در این ناحیه بناهایی در آن ساخته شده. عمارت «تلگرافخانه» سال ۱۸۶۹ میلادی از سوی انگلیسی‌ها بنا شد و بعد از آن در سال ۱۸۷۰ انگلیس‌ها نیرو‌های خود را از «باسعیدو» قشم به جاسک منتقل کردند. این عمارت به عنوان قدیمی‌ترین «تلگرافخانه» ایران سال ۱۳۸۵ با شماره ۱۶۲۶۹ به ثبت ملی رسید و از حدود ۱۰ سال پیش قرار بود به موزه نظامی تبدیل شود در حالی که همه این سال‌ها به عنوان سربازخانه در اختیار پدافند هوایی ارتش بود.
حصر و آزادسازی
ساختمان «تلگرافخانه» از گذشته در محدوده نظامی قرار گرفته بود و به همین دلیل امکان بازدید و استفاده عمومی از آن فراهم نبود در حالی که بر اساس «سند توسعه سواحل مکران» در افق ۱۴۱۵ که سال ۱۳۹۷ تصویب شد، «منطقه ساحلی مکران مشتمل بر پنج شهرستان چابهار، جاسک، سیریک، کنارک و میناب در دو استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان و دارای قطب توسعه جاسک به عنوان بندر و پایگاه نیروی دریایی، هاب گاز، نفت و انرژی و منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار به عنوان بندر آزاد و اسکله‌های با ظرفیت ایجاد مناطق صنعتی و حمل و نقل بین‌المللی» معرفی شده است؛ جاسک قرار است قلب تپنده این سواحل باشد.
عمارت «تلگرافخانه» به عنوان قدیمی‌ترین تلگرافخانه ایران سال ۱۳۸۵ با شماره ۱۶۲۶۹ به ثبت ملی رسید و از حدود ۱۰ سال پیش قرار بود به موزه نظامی تبدیل شود در حالی که همه این سال‌ها به عنوان سربازخانه در اختیار پدافند هوایی ارتش بود و حالا قرار است آزادسازی شود.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرمانداری شهرستان جاسک با اشاره به این موضوع به «پیام ما» می‌گوید که به همین دلیل توسعه جاسک از اهمیت بالایی برخوردار است.
بیشتر بخوانید:ایران رکورددار کسری منابع پروژه‌های حمل‌ونقل!
«حسن دوراندیش» با بیان اینکه جاسک در تاریخ یکی از دروازه‌های ارتباطی تجار ایرانی با عمان، یمن و شبه قاره هند بوده است، توضیح می‌دهد: «علاوه بر اهمیت استراتژیک، جاسک علاوه بر چابهار می‌تواند میزبان بندرگاه اقیانوسی برای کشور باشد. برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای توسعه سواحل مکران در آینده یک دهه‌ای پیش‌رو می‌تواند چهره منطقه مکران را تغییر دهد.»
به گفته او، این تحولات می‌تواند زمینه‌ساز استقرار یک جمعیت جدید در منطقه مکران شود که طبق برآورد‌ها چیزی در حدود ۳ میلیون خواهد بود و با توجه به برنامه‌ریزی نفتی در پایانه نفتی جاسک، بخش عمده‌ای از این جمعیت در محدوده جاسک مستقر خواهند شد: «علاوه بر این در حال حاضر جاسک میزبان یکی مهمترین پایگاه‌های نیروی دریایی ارتش است. با توجه به اهمیت منطقه و گسترش زیرساخت‌های ترابری در منطقه احتمالا شاهد توسعه کالبدی پررنگی باشد و به همین دلیل، ایجاد هویت شهری پایدار در جاسک برای جلوگیری از تکه تکه شدن هویت شهری اهمیت بالایی دارد.»
دوراندیش توضیح می‌دهد جاسک نماد آینده ایران است و دروازه پیشرفت ایران نام‌گذاری شده و به همین دلیل، عمارت «تلگرافخانه» که توسط کمپانی هند شرقی بریتانیا ساخته شده و نمادی از اهمیت استراتژیک این منطقه است با تبدیل به یک محیط گردشگری یک نقطه ثقل مهم در شهر و یادآور اهمیت تاریخی جاسک در تاریخ ایران و منطقه خواهد بود: «این عمارت یک ریشه تاریخی برای لزوم توسعه منطقه مکران است و می‌تواند به عنوان یک جاذبه توریستی گردشگران را به این منطقه دعوت کند در حالی که اکثر هموطنان از وجود این عمارت و اهمیت تاریخی آن در برهه‌ای که تاریخ‌نگاران غربی از آن به عنوان بازی بزرگ یاد می‌کنند، بی‌اطلاع هستند.»
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرمانداری شهرستان جاسک: تحولات سواحل مکران می‌تواند زمینه‌ساز استقرار یک جمعیت جدید در منطقه مکران شود و احتمالا شاهد توسعه کالبدی پررنگی باشد و به همین دلیل، ایجاد هویت شهری پایدار در جاسک برای جلوگیری از تکه تکه شدن هویت شهری اهمیت بالایی دارد
تکرار سرنوشت بندرعباس
جاسک قرار است قلب تپنده مکران باشد؛ قلبی که به اعتقاد محلی‌ها در حال حاضر هویت شهری ندارد و باید هویت شهری برای آن تعریف شود. مشاور استاندار هرمزگان در این‌باره می‌گوید: «توسعه جاسک و سواحل مکران به معنای حضور افراد بسیاری از نقاط مختلف است و این الزام را ایجاد می‌کند که شهر یک هویت، معنا و پیوستگی داشته باشد تا به سرنوشت بندرعباس دچار نشود.»
«رضا بهارلویی» در توضیح بیشتر به «پیام ما» می‌گوید: «یکی از مشکلات بندرعباس این است که معنا و هویت ندارد و به آن به شکل کمپ اقامتی نگاه می‌شود و باید جلوی تکرار این اتفاق را در جاسک بگیریم. جاسک هم دقیقا این‌طور و شهری فاقد هویت شهری است و به غیر از چیز‌هایی مانند لنگرگاه صیادی و پایانه نفتی هویت تاریخی ندارد در حالی که در توسعه سواحل مکران از شهرستان میناب در هرمزگان تا چابهار در سیستان‌وبلوچستان جاسک محوریت مهمی خواهد داشت.»
به گفته او در حال حاضر یک تفاهم‌نامه بین اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و پدافند هوایی برای آزادسازی عمارت امضا شده، اما هنوز به مصوبه عملی و نهایی نرسیده است و رایزنی‌ها هنوز ادامه دارد: «اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و استانداری به طور هم‌زمان پیگیر این آزادسازی هستند و قرار است عمارت بعد از آن به کمپ گردشگری و اقامتی تبدیل شود. این بنا در حال حاضر سربازخانه است.»
به گفته بهارلویی، عمارت «تلگرافخانه» با زمین کناری‌اش که روبه‌روی ساحل است تبدیل به محور مرکزی شهر و هویت تاریخی شهر خواهد شد.
پیش‌نویس طرح
عضو شورای شهر جاسک هم از موافقت شفاهی برای آزادسازی عمارت «تلگرافخانه» خبر می‌دهد و به «پیام ما» می‌گوید که آزادسازی این عمارت، بازگشایی آن به روی مردم و ایجاد کمپ گردشگری در کنار آن و دقیقا در محل تلاقی خلیج‌فارس و دریای عمان گردشگری جاسک را رونق می‌دهد.
آن‌طور که «خالد سلیمانی» اعلام می‌کند در حال حاضر شهرداری جاسک هم طرحی را به عنوان پیش‌نویس گردشگری برای این منطقه آماده کرده است، اما لازمه آن تصویب آزادسازی، برداشتن فنس‌ها و موافقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با واگذاری عمارت به شهرداری است.
او درباره اینکه چرا تاکنون این عمارت آزادسازی نشده بود هم توضیح می‌دهد: «این منطقه حریم نظامی است و آزادسازی یک بنا در حریم نظامی موافقت بالادستی در سطح ملی نیاز دارد و به همین دلیل روند توافق برای آزادسازی طولانی بود».
جاسک علاوه بر عمارت «تلگرافخانه» ساختمان تاریخی دیگری به نام «بنگله سرخ» دارد که کمی بعدتر از «تلگرافخانه» در سال ۱۸۷۷ میلادی برابر با ۱۲۵۶ خورشیدی از سوی هلندی‌ها ساخته شد. این ساختمان هم در سال‌های اخیر مرکز گارد مسلح گمرک بوده و آن‌طور که مسئولان می‌گویند آزادسازی آن بعد از «تلگرافخانه» در دستور کار خواهد بود.