اقتصاد۲۴- یک استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم گفت: اگر گشت ارشاد اصلاح شود، بازگشت آن ایراد ندارد. نباید در گشت ارشاد حتی یک مورد مفسده پیدا شود؛ اگر حتی یک مورد مفسده‌ای پیدا شود به کل گشت ارشاد لطمه می‌زند. ما شنیده بودیم که گاهی، مواردی از فساد در گشت ارشاد پیش می‌آید. لذا مسئولان اگر مراقب باشند که به هیچ وجه فسادی نباشد و برخوردشان با متخلف و مسائل فرهنگی، مناسب و با محبت باشد بازگشت آن ایراد ندارد و امیدوارم نتایج خوبی داشته باشد.
مشروح گفت و گو با آیت الله محمدعلی گرامی در پی می آید:
با توجه به اینکه جریمه‌های پیچیده و متعددی برای بدحجابی در لایحه عفاف و عفاف تدوین شده، به نظر شما آیا بی‌حجابی با جریمه حل می‌شود یا رهکار دیگری توصیه می‌کنید؟
من فکر می‌کنم در شرائط فعلی برخوردهای محبت‌آمیز مؤثرتر باشد. شاید فشار، نتیجه خیلی خوبی نداشته باشد. درباره اصل حجاب، آیات و روایات صریح وجود دارد و از نظر فقهی حکم آن روشن است. دختر و زن بی‌حجاب باید متوجه باشند که بی‌حجابی چه عوارض بدی دارد. در صورت رواج بی‌حجابی در جامعه، وقتی که نگاه مردی به زنان مختلف می‌افتد، ممکن است دل او نسبت به همسر خودش بلغزد. بی‌حجابی خطرات زیادی برای بنیان خانواده دارد و خانواده‌ها را سست‌بنیاد می‌کند. باید به هر وضع ممکن جلو بی‌حجابی گرفته شود، اما روش‌های محبت‌آمیز تأثیر بیشتری دارد.از سوی دیگر، درباره فلسفه حجاب در رادیو و تلویزیون بیش از این‌ها صحبت شود و متأسفانه در مقایسه با مسائل دیگر درباره ضرورت حجاب کمتر صحبت می‌شود. قاعده این است که در رادیو و تلویزیون دربارۀ فلسفه حجاب و بدی بی‌حجابی بیشتر صحبت شود و برای مردم توضیح داده شود. جریمه از برخورد خیابانی خیلی بهتر است، چون برخورد خیابانی و زد و خورد، عوارض بدی دارد. اما جریمه هم فشار است و اگر مجبور باشیم باید از فشار استفاده کنیم. لازم است ترویج حجاب از راه محبت‌آمیز باشد و تبعات و فساد بی‌حجابی برای جامعه روشن شود، در این صورت اثر بهتر و بیشتری دارد.
در لایجه یاد شده، برای فروشنده‌ها و کاسبانی که با زن بی‌حجاب معامله می‌کنند، جریمه‌هایی وضع شده است و حتی بعضی از مغازه‌ها را پلمب می‌کنند. از دیدگاه حضرتعالی جریمۀ کسبه و بازاریان به دلیل معامله آنان با بدحجاب‌ها کار درستی است؟
این کارها عوارض خوبی ندارد؛ صرف‌نظر از اینکه به اقتصاد مملکت و بازار لطمه می‌زند، اثر مناسبی ندارد. همچنین فکر نمی‌کنم با این کار، فرد بی‌حجاب اصلاح شدنی باشد. مغازه‌دار هم حتی‌المقدر کار خود را به صورت قاچاق انجام می‌دهد. کار به آنجا می‌کشد که خانم بی‌حجاب به مغازه‌دار تلفن می‌کند، و مغازه‌دار جنس را به خانه‌اش می‌برد. این‌گونه نیست که با این کارها، خانم‌های بی‌حجاب از خرید و فروش منصرف شوند؛ مغازه‌دار می‌گوید: برو بیرون، به ما گفته‌اند به شما چیزی نفروشیم اما قرار می‌گذارند، تماس‌های تلفنی برقرار می‌شود، جنس را به در خانه می‌رسانند و پول اضافی هم می‌گیرند.
بعضی معتقدند که گشت ارشاد باید برگردد و با قدرت کار خود را دنبال کند. به نظر حضرتعالی این کار می‌تواند ثمربخش است یا در چاچوب خاصی باید تعریف شود؟
اگر بتوانند با محبت و نصیحت‌آمیز کار کنند تا حدودی مفید است. من خبرهایی درباره گشت ارشاد شنیده بودم، لذا با برخی از مقامات قضایی تلفنی صحبت کردم و تذکراتی دادم. در گشت ارشاد کارهای خلافی انجام می‌شد. من وقتی به آقایی که مشهور است و در زندان اوین مسئولیت قضایی داشت این قضیه را گفتم، گفت: «بله بوده، ولی حالا دیگر نیست!». وی قبول کرد که گاهی در خود گشت ارشاد، مسائل خلاف و فساد انجام می‌شد. بنابراین، اگر گشت ارشاد اصلاح شود، بازگشت آن ایراد ندارد. نباید در گشت ارشاد حتی یک مورد مفسده پیدا شود؛ اگر حتی یک مورد مفسده‌ای پیدا شود به کل گشت ارشاد لطمه می‌زند. ما شنیده بودیم که گاهی، مواردی از فساد در گشت ارشاد پیش می‌آید. لذا مسئولان اگر مراقب باشند که به هیچ وجه فسادی نباشد و برخوردشان با متخلف و مسائل فرهنگی، مناسب و با محبت باشد بازگشت آن ایراد ندارد و امیدوارم نتایج خوبی داشته باشد.مسئولان باید از جهات مختلف دست به دست هم دهند. مهم، تبلیغات حجاب در رادیو و تلویزیون است و فلسفه آن باید به جامعه توضیح داده شود. بعد از تبلیغات در رسانه‌ها و نشریات و فشارهایی که پیش می‌آید اگر برخی تحت‌تأثیر قرار نگیرند، مسئولان ناچارند از فشارها و برخوردهایی استفاده کنند که البته فشارها و برخوردها باید مناسب باشد.
با توجه به اینکه شما در متن انقلاب بودید آیا از اول انقلاب بحث حجاب الزامی مطرح بود یا اینکه بعداً وارد ادبیات نظام شد؟
بعد از پیروزی انقلاب یادم نمی‌آید درباره حجاب اجباری بحث‌هایی بوده باشد. حضرت امام در قم با خانم‌ها ملاقات‌هایی داشتند؛ حتی مقابل امام با رعایت حجاب سرود جمعی خواندند. اینکه خانم‌ها بی‌حجاب حضور علما بیایند، ما نشنیده بودیم. آن زمان بحث مفصلی به این صورت نبود؛ چون اوائل انقلاب بین رهبران کشور و مردم محبت برقرار بود، محبت مردم به انقلاب زیاد بود و از انقلاب راضی بودند اما امروزه شرائط عوض شده است. خودتان می‌دانید که شرائط امروز مردم، مثل اوائل انقلاب نیست. از برهه‌ای به بعد، تأثیر مسائل مربوط به انقلاب سطح نزولی داشت؛ صعودی نبود، بلکه نزولی بود.
حضرتعالی منبع خاطرات خیلی شیرین هستید. خاطره‌ای قبل یا بعد از انقلاب از برخوردتان با بدحجابی که هدایت شده باشد بفرمایید. چون این نوع خاطره‌ها برای متصدیان امور فرهنگی سازنده است.
گاهی برخوردی بوده و تأثیر گذاشته است. ما نباید برخورد تندی داشته باشیم؛ مسأله حجاب به مخاطب گفته شود. چون عدم رعایت حجاب از سوی زنان به دلیل جهل آنان است؛ برخی ادعا می‌کنند که حجاب را آقایان می‌گویند و در قرآن نیست!
یکی از آقایان مورد اعتماد نقل می‌کرد که «خانمی قبل از انقلاب بدون حجاب سوار اتوبوس خط واحد تهران شد و روی صندلی از حفظ زیارت عاشورا خواند. من به ایشان گفتم که با این وضع بی‌حجابی، زیارت عاشورا خواندن مناسب نیست! وی ادعا کرد: حجاب در قرآن نیست و ...» لذا دلیل بی‌حجابی اغلب زنان به دلیل جهل آنان است.
برخی معتقدند بدحجابی برخی جوانان از لجبازی آنان به دلیل مسائل و مشکلات اقتصادی کشور ناشی می‌شود. به نظر شما این فرضیه درست است؟
همین طور است. خیلی‌ها با بعضی مسائل حکومتی لجبازی دارند و هر چیزی را بهانه می‌کنند.
حضرتعالی به عنوان یک فقیه دارای سوابق انقلابی، آیا توصیه‌ای خطاب به مسئولان، مردم و جوانان برای بهتر شدن اوضاع کشور دارید؟
من خواهش می‌کنم که برخورد با متخلفین تند و خشن نباشد، چون برخورد تند و خشن اثری ندارد. رضاخان با خشونت با حجاب برخورد کرد، اما نتیجه‌ای نگرفت و به محض اینکه از کشور رفت اوضاع کشور به حالت قبل برگشت. ما هم اگر روی بی‌حجابی فشار بیاوریم آن گونه می‌شود. لذا اگر با محبت برخورد شود موثرتر است.
مهم، کار تبلیغاتی است و کار تبلیغاتی باید خوب و مستند و با بیان خوب، گویا و روشن باشند. آقایانی که متخصص وعظ و خطابه هستند، از دیدگاه فقهی با استناد به آیات و روایات بحث حجاب را برای مردم روشن کنند و این روش خیلی مؤثر است. صرفِ فشار یا بیان پند و اندرزِ بی‌مبنا و کم‌محتوا اثر خوبی نمی‌گذارد. باید درست برخورد شود که ان شاءالله مفید خواهد بود.
از دیدگاه شما اولویت اول کشور، حجاب است یا مسائل دیگر؟
بسیاری از مسائل به اقتصاد برمی‌گردد. ما موظف هستیم با بدحجابی برخورد کنیم چون منکر است. درباره اینکه بدحجابی منکر است، بحثی نیست. این مسأله از آیات صریح قرآن به خوبی استفاده می‌شود و اینکه بدحجابی به بنیاد خانواده ضرر می‌زند روشن است و نیاز به بحث ندارد. بحث در اصلاح آن است. لذا اصلاح باید با راه‌هایی باشد که جهل را از بین ببرد و برخورد با مسئله بی‌حجابی هم درست باشد تا ان‌شاءالله نتیجه دهد.
آیا آمران به معروف باید در مسائل فقهی و اجتماعی متخصص باشند؟
بله؛ برخوردهای جاهلانه، خشونت‌آمیز و تند، اثر خوبی ندارد.
منبع: جماران