اقتصاد۲۴- شرایط تورمی اقتصاد ایران و سرکوب نرخ بهره، باعث شده که نرخ بهره واقعی در اقتصاد کشور برای مدتی طولانی منفی باشد. در این شرایط، دریافت وام برای فعالان اقتصادی بسیار به صرفه است؛ چرا که مردم می‌توانند با دریافت وام و خرید دارایی‌ها، نه تنها خود را در برابر تورم حفظ کنند، بلکه از آن سود ببرند. این وام‌ها زمانی جذاب‌تر می‌شوند که نرخ‌های بهره پایین‌تری از حدمعمول داشته باشند؛ مثل وام‌های قرض‌الحسنه، وام ازدواج، فرزندآوری و … که معمولا نرخ سودی در حدود دو تا چهار درصد دارند.
از سوی دیگر، برخی افراد به این وام‌ها دسترسی دارند، اما به دلایل مختلف از جمله نداشتن ضامن، تصمیم می‌گیرند که حق امتیاز خود را بفروشند. همین عرضه و تقاضا باعث می‌شود که بازاری تحت عنوان بازار خرید و فروش وام شکل بگیرد. بازاری که اگرچه مورد تایید نهاد‌های ناظر از جمله بانک مرکزی نیست، در سال‌های اخیر تنور آن داغ شده است و خریداران و فروشندگان تسهیلات، به صورت کاملا علنی در این بازار فعالیت می‌کنند.
جولان خرید و فروش وام در سطح شهر و فضای مجازی
تنها با چند دقیقه جستجو در اینترنت و فضای مجازی، سایت‌ها و صفحه‌هایی را پیدا می‌کنید که با دریافت وجهی به عنوان حق اشتراک، کارمزد یا حق معرفی، متقاضیان دریافت وام را به فروشندگان آن وصل می‌کنند. البته فعالیت این افراد به فضای مجازی محدود نمی‌شود و تراکت‌های فروش وام با سود کم در تمام سطح شهر دیده می‌شود.
نگاهی به شرایط خرید حق اشتراک ویژه یکی از این سایت‌ها، حاکی از آن است که قیمت حق اشتراک سه ماهه ۱۳۹ هزار تومان، دو ماهه ۱۰۹ هزار تومان و ماهانه ۸۸ هزار تومان است. متقاضیان خرید وام می‌توانند با پرداخت این ارقام اطلاعات تماس فروشندگان وام را از سایت مربوطه دریافت کنند و با آن‌ها ارتباط بگیرند.
بیشتر بخوانید:بانک‌ها چقدر وام ازدواج و فرزندآوری پرداخت کردند؟
فروش وام از طریق آگهی‌ها شرایط مختلفی دارد؛ یکی از این آگهی‌ها مربوط به امتیاز وام ۱۰۰ میلیون تومانی بانک رسالت در تهران است که نرخ سود آن دو درصد و دوره بازپرداخت آن ۱۲ ماهه است. فروشنده در ازای هر یک میلیون تومان وام، ۱۶۵ هزار تومان از خریدار می‌گیرد.
به عبارت دیگر شخصی که این وام ۱۰۰ میلیونی را می‌خرد، در مجموع باید ۱۱۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برای خرید وام و پرداخت اقساط آن پرداخت کند.
یکی دیگر از این آگهی‌ها برای وام بانک قرض‌الحسنه بانک رسالت است که مبلغ آن ۱۰۰ میلیون تومان، نرخ سود آن چهار درصد و دوره بازپرداخت آن ۱۰ ماهه است. فروشنده نیز قیمتی ۲۰ میلیون تومانی روی حق امتیاز وام خود گذاشته است. به این ترتیب، خرید این وام و پرداخت اقساط آن برای خریدار حدود ۱۲۴ میلیون تومان آب می‌خورد.
شخصی دیگر در استان کرمان، ۶۰۰ میلیون تومان حق امتیاز وام قرض‌الحسنه بانک رسالت را به فروش گذاشته است؛ وامی که مدت بازپرداخت ۱۲ ماهه دارد و نرخ سود آن دو درصد است. قیمت تعیین‌شده برای این وام نیز ۱۷۵ هزار تومان به ازای هر یک میلیون تومان وام است. در نتیجه کل مبلغ پرداختی خریدار وام ۶۰۰ میلیون تومانی به فروشنده و بانک به ۷۱۷ میلیون تومان می‌رسد.
خرید و فروش وام مجاز است؟
واگذاری این وام‌ها در شرایطی کاملا علنی انجام می‌شود و حتی برخی از سایت‌های خرید و فروش وام، ادعا می‌کنند که از نهاد‌های مربوطه مجوز فعالیت دارند. با این حال، پیگیری‌های تجارت‌نیوز حاکی از آن است که بانک مرکزی به‌عنوان نهاد ناظر بر هرگونه فعالیت نهاد‌های مالی، مجوزی برای خرید و فروش وام صادر نکرده است.
این موضوع باعث می‌شود که راه سوءاستفاده از مشتریان برای این سایت‌ها هموارتر باشد. یعنی ممکن است که برخی افراد پس از دریافت این حق اشتراک ناپدید شوند و در این شرایط دست خریدار وام هم به جایی بند نیست.
مشکل باید از ریشه حل شود
با وجود اینکه در سال‌های اخیر، بسیاری از این بنگاه‌های خرید و فروش وام جمع‌آوری شده و گردانندگان آن‌ها دستگیر شده‌اند، اما به نظر می‌رسد که این برخورد قهری، راه حل بهبود اوضاع نیست.
همانگونه که بخش عمده کارشناس اقتصادی می‌گویند، باید این مشکل را از ریشه و با بهبود وضعیت اقتصادی کشور و مثبت کردن نرخ بهره حقیقی حل کرد. زیرا در شرایط اقتصادی کنونی ایران و تا زمانی که عرضه و تقاضا برای حق امتیاز وام وجود دارد، خرید و فروش آن ادامه خواهد یافت و تنها شکل آن تغییر می‌کند.