اقتصاد۲۴-پنج‌شنبه شب بود که «نیویورک تایمز» از نخستین توافق حاصل شده از «مذاکرات محرمانه» ایران و امریکا که «دو سال طول کشیده است» خبر داد. این روزنامه نوشت که سه نفر از زندانیان «عماد شرقی»، «مراد طاهباز» و «سیامک نمازی» هستند و از دو نفر دیگر نامی نبرد. اما این روزنامه به نقل از منابع آگاه، نوشته بود که دو زندانی دیگر یک «دانشمند» و یک «تاجر» هستند و یکی از آن‌ها نیز یک زن است. آنطور که این روزنامه نوشته است، زندانی زن پیشتر از زندان خارج شده و همه‌اکنون در حبس خانگی بسر می‌برد. اما چهار زندانی دیگر، به هتلی در تهران منتقل شده‌اند.
اگرچه نیویورک تایمز نوشته بود که «دولت بایدن از اعلام جزئیات بیشتر سرباز زده است»، اما به نوشته این روزنامه، دولت قطر به عنوان میانجی در این مبادله حضور دارد به نحوی که قرار است پول‌های آزاد شده، از کره جنوبی به بانکی در قطر واریز شود و از آن طریق به دست دولت ایران برسد.
نمازی، طاهباز و شرقی که نامشان در این گزارش آمده است، هریک به اتهام جاسوسی به ۱۰ سال زندان محکوم شده بودند. پیش از این «محمدباقر نمازی»، پدر سیامک نمازی نیز در زندان بسر می‌برد که در مهرماه گذشته با میانجی‌گری عمان از زندان آزاد شد. در اسفندماه ۱۴۰۰ نیز «نازنین زاغری» و «انوشه آشوری» دو زندانی با تابعیت انگلیسی نیز آزاد شده بودند. در آن زمان گفته شد که مراد طاهباز نیز برای آزادی از زندان به هتل منتقل شده، اما او به همراه زاغری و آشوری آزاد نشد و به زندان اوین بازگشت.
روزنامه نیویورک‌تایمز نوشته است که این نخستین نتیجه دو سال مذاکره محرمانه است و قرار است مطالبات ایران به بانکی در کشور قطر منتقل شود.
پرونده جنجالی فعالان محیط زیست
اما به نظر می‌رسد در میان پنج نام اعلام شده برای مبادله، نام مراد طاهباز، یکی از محکومان پرونده موسوم به «فعالان محیط زیست» بیشتر از همه به گوش خورده باشد. مراد طاهباز در دی‌ماه ۱۳۹۶ بازداشت شد و چند روز پس از آن، در اوایل بهمن ماه نیز همکاران او از جمله «هومن جوکار» و همسرش «سپیده کاشانی»، «کاووس سیدامامی»، «امیرحسین خالقی»، «سام رجبی»، «طاهر قدیریان» و «نیلوفر بیانی» بازداشت شدند. اما خبر بازداشت این فعالان محیط زیست روز ۱۹ بهمن ماه ۹۶ و در پی جان باختن کاووس سیدامامی در زندان منتشر شد. سیدامامی مدیرعامل موسسه حیات‌وحش میراث پارسیان بود.
با جان‌باختن سیدامامی، این پرونده در رسانه‌ها مطرح شد و مسئولان وقت قوه‌قضایی اعلام کردند که کاووس سیدامامی خودکشی کرده است. پس از آن، چند تن از فعالان محیط زیست در جنوب ایران نیز بازداشت شدند و پس از مدتی بازداشت، برخی از افراد این پرونده آزاد شدند، اما در نهایت، علاوه بر هفت نفر اول، «عبدالرضا کوهپایه» نیز در بهمن ۱۳۹۸ و حدود دوسال پس از بازداشت موقت، احکام قطعی زندان هشت فعال محیط زیست صادر شد. بر اساس این احکام، طاهباز و بیانی به ۱۰ سال حبس، قدیریان و جوکار به ۸شت سال حبس، کاشانی، رجبی و خالقی به شش سال حبس و کوهپایه به چهار سال حبس محکوم شدند.
بیشتر بخوانید:شرايط درياچه ارومیه همچنان بحراني است
اگرچه در پی عفو گسترده زندانیان توسط رهبر انقلاب در ابتدای شیوع بیماری کرونا، کوهپایه در ابتدای سال ۱۳۹۹ از زندان آزاد شد، اما سایر محکومان این پرونده، با وجود گذشت بخش اعظم محکومیت و نداشتن سابقه کیفری هنوز در زندان بسر می‌برند.
حالا پس از گذشت بیش از پنج سال از باز شدن این پرونده، در صورت آزادی مراد طاهباز به نظر می‌رسد پرونده فعالان محیط زیست به روز‌های پایانی خود نزدیک می‌شود.
خشم جمهوری‌خواهان از تبادل
اما موضوع مبادله زندانیان چندان به مذاق جمهوری‌خواهان، حزب رقیب دولت فعلی آمریکا خوش نیامد. اگرچه «آنتونی بلینکن»، وزیر امورخارجه آمریکا آزادی ۵ زندانی با تابعیت آمریکایی در ایران را «گامی مثبت» ارزیابی کرد و ابراز امیدواری کرد که آن‌ها به زودی به خانه بازمی‌گردند، اما همین اقدام خشم جمهوری‌خواهان را برانگیخت.
بلینکن در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای مکزیکی خود گفت: «این، تنها آغاز روندی است که امیدوارم و انتظار دارم به بازگشت آن‌ها به ایالات متحده منجر شود.» او در ادامه گفت که به اعتقاد او این، آغاز پایان کابوس آن‌ها و کابوسی است که خانواده‌های آن‌ها تجربه کرده‌اند.
با این‌حال «مایک پنس»، معاون «دونالد ترامپ»، رئیس جمهوری پیشین آمریکا با انتشار پیامی در «ایکس» (توییتر سابق) به آزادی پنج زندانی واکنش نشان داد و آن را «باج‌دهی» خواند. پنس نوشت: «در حالی که من از آزادی پنج آمریکایی استقبال می‌کنم، مردم آمریکا باید این را بدانند رئیس جمهوری بایدن، بزرگترین باج در تاریخ آمریکا را به تهران پرداخت کرده است.»
نحوه آزادسازی مطالبات ایران
اما وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ساعتی پس از تأیید خبر مبادله زندانیان، در مورد آزادسازی مطالبات مالی ایران از کره جنوبی بیانیه‌ای را منتشر کرد.
در این بیانیه آمده است: «فرآیند آزادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌های جمهوری اسلامی ایران که برای چند سال به‌طور غیرقانونی در کره جنوبی توسط آمریکا توقیف شده بود، آغاز شد. ایران تضمین لازم برای پایبندی آمریکا به تعهدات خود در این خصوص را دریافت کرده است.
آزادسازی و رفع محدودیت از منابع مالی جمهوری اسلامی ایران که غیرقانونی و به بهانه نگرانی بانک‌های خارجی از تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده مسدود شده یا استفاده از آن‌ها سخت شده است، همواره در دستور کار وزارت امور خارجه قرار داشته است. نحوه بهره‌برداری از منابع و دارایی‌های مالی رفع توقیف شده در اختیار جمهوری اسلامی ایران بوده و این منابع برای نیاز‌های مختلف کشور حسب تشخیص مراجع ذیصلاح هزینه خواهد شد.»
این بیانیه می‌افزاید: «علاوه بر آزادسازی منابع مالی که به صورت غیرقانونی توقیف شده بود، حمایت از حقوق ایرانیان در سراسر جهان جزء وظایف ذاتی وزارت امور خارجه است. در این چارچوب، آزادی تعدادی از زندانیان بی‌گناه ایرانی که طی سال‌های گذشته به طور غیرقانونی و با اتهام واهی دور زدن تحریم‌های ظالمانه آمریکا، در این کشور دستگیر و زندانی شده‌اند، به طور جدید توسط دستگاه دیپلماسی پیگیری شده است. در این راستا، آزادی تعدادی از زندانیانی که به طور غیرقانونی توسط آمریکا بازداشت شده‌اند، به‌زودی محقق خواهد شد. زندانیان مدنظر آمریکا کماکان در ایران حضور دارند.»
«علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز گفت: «ایران تضمین لازم برای پایبندی آمریکا به تعهدات خود را دریافت کرده است.»
با این حال وزارت امور خارجه در بیانیه خود هیچ اشاره‌ای به مبلغ دقیق مطالبات ایران از کره جنوبی نکرد و مشخص نیست اختلاف یک میلیارد دلاری بین آنچه دولت در گذشته به عنوان مطالبات ایران اعلام کرده بود با آنچه در خبر رسانه‌های آمریکایی آمده، به چه علت است.
کره‌جنوبی: هیچ اطلاعی از موضوع نداریم
روز گذشته (جمعه) خبرگزاری رویترز بیانیه‌ای از وزارت امور خارجه کره‌جنوبی منتشر کرد که در آن ابراز امیدواری شده بود که موضوع مطالبات ایران به صورت دوستانه حل شود.
وزارت امور خارجه کره جنوبی در این بیانیه اعلام کرده بود که هیچ اطلاعاتی در رابطه با گزارش‌های رسانه‌ها مبنی بر اینکه تهران پنج زندانی با تابعیت آمریکایی را به عنوان بخشی از قراردادی آزاد کرده است که بر اساس آن شش میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در کره جنوبی آزاد می‌شود، ندارد.
این وزارت‌خانه در بیانیه خود نوشته است: «دولت ما در حال رایزنی نزدیک با کشور‌های درگیر، شامل ایالات متحده و ایران برای حل موضوع وجوه مسدود شده ایران بوده و امیدوار است که این موضوع به صورت دوستانه حل شود.»