اقتصاد۲۴- اردیبهشت ۱۳۹۴، «سیدحسن قاضی زاده هاشمی»، وزیر بهداشت وقت در همایش آموزش پزشکی این موضوع را تأیید کرد و از تغییر زمان آزمون دستیاری دانشجویان پزشکی برای کاهش این معضل خبر داده بود. او گفته بود که «ما بر حضور دانشجویان پزشکی در‌سال آخر آموزش خودشان تأکید داریم. به همین خاطر این تغییر را ایجاد کردیم که افراد یک‌سال پس از فارغ‌التحصیلی‌شان در امتحان دستیاری شرکت کنند. چرا که متأسفانه دانشجویان پزشکی در سال آخر که بسیار مهم بود، در بخش‌ها حضور نداشتند و کشیک‌فروشی صورت می‌گرفت که مسئولیت اخلاقی و حرفه‌ای همهٔ این‌ها برعهدهٔ دانشگاه است و به همین دلیل ما این تغییر را در روند آزمون دستیاری ایجاد کردیم.»
او همچنین بر ضرورت تجدیدنظر جدی در آموزش پزشکی هم تأکید کرد و هشدار داد که «در این سال‌ها درمان، پژوهش و آموزش از روند کنونی آسیب دیده‌اند.».
اما این اظهارنظر‌ها و تصمیم‌ها همچنان نتوانسته مانع از تکرار خریدوفروش شیفت در بین برخی دانشجویان رشتهٔ پزشکی شود. «علیرضا»، فارغ‌لتحصیل رشتهٔ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد که خود شاهد خریدوفروش کشیک‌های بیمارستانی توسط برخی از دانشجویان پزشکی بوده، معتقد است آنچه باعث می‌شود دانشجویان تمایلی به حضور در شیفت خود نداشته باشند و آن را بفروشند، به‌کارگیری دانشجو در کار‌های اداری و ضعف در آموزش است.
او می‌گوید: «در بخش‌ها معمولاً دانشجو‌ها درگیر جابه‌جایی پروندهٔ بیمار و کار‌های این‌چنینی است و حتی اجازه داده نمی‌شود که دانشجو به بیمار دست بزند و آن‌ها نقش درمانی ندارند.»
سرپرست معاونت آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد: اثبات این موضوع برای نهاد‌های نظارتی در دانشگاه سخت است و البته این بحث مورد تأیید دانشگاه نیست و اگر اثبات شود برخورد می‌شود
این دانش‌آموختهٔ رشتهٔ پزشکی می‌گوید: «ما ۱۶ بخش مختلف داریم که تقریباً چهارتای آن آموزش دارد، مثلاً در بخش زنان، ما اصلاً کاری انجام نمی‌دهیم، پس برای چه کشیک برویم؟»
در شهر‌های بزرگ خریدوفروش بیشتر است
به گفتهٔ «علیرضا» معمولاً در شهر‌های بزرگ به‌دلیل تعداد زیاد دانشجویان این اتفاق بیشتر می‌افتد. اما در شهر‌های کوچک مثل بیرجند وقتی که رزیدنت کم باشد، باید بیمار ببیند و خریدوفروش کمتر اتفاق می‌افتد. کسی هم نیست که بخواهد شیفت بخرد.
علیرضا دربارهٔ واکنش استادان به این موضوع می‌گوید: «برخی از استادان آموزشی که با دانشجو در ارتباطند، برایشان مهم است و توبیخ می‌کنند، یا شیفت اضافه می‌دهند و یا نمره کم می‌کنند. ولی چون خودشان حضور فیزیکی ندارند، نمی‌شود مدیریت کرد و معمولاً یک نفر را برای حضور و غیاب تعیین می‌کنند.»
این پزشک عمومی دربارهٔ قیمت‌های خریدوفروش شیفت می‌گوید: «قیمت‌ها متفاوت و براساس توافق است. در سال ۹۸ کل پرداختی به دانشجوی اینترن در یک ماه که ۱۵ روز کشیک را شامل می‌شد، ۵۰۰ هزار تومان بود، ولی یک کشیک را حدود ۱۵۰ هزار تومان می‌فروختیم.»
بیشتر بخوانید:تصمیم عجیب وزارت بهداشت
آن‌طور که او می‌گوید، در حال حاضر کمک‌هزینه‌ای که به دانشجوی اینترن پرداخت می‌شود، یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است و معمولاً شیفت‌ها بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان فروش می‌رود.
سیستم آموزشی معیوب است
در همین حال دکتر «زهرا اعمی»، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به معیوب بودن نظام آموزشی حوزهٔ پزشکی اشاره دارد و می‌گوید: «سیستم پزشک‌سالاری یا اینکه ترم‌بالایی تحکم کند، یک چالش است و متأسفانه بحث بهره‌کشی در میان است.»
به اعتقاد او، فلسفهٔ شیفت‌ها این است که دانشجو به اندازهٔ کافی تجربهٔ بالینی در مواجهه با بیمار داشته باشد و افرادی که آموزش نمی‌بییند، در آینده خطای پزشکی‌شان بیشتر است.
این پزشک اضافه می‌کند: «اینکه این کار‌ها می‌شود، حتماً به‌دلیل وجود نقص‌هایی در آموزش است. یعنی آموزش اینقدر خسته‌کننده است که بچه‌ها به این کار‌ها روی می‌آورند. در همهٔ این مشکلات، چه مشروطی چه اخراج یا همین مسئله، باید یک سهم برای دانشجو و یک سهم هم برای دانشگاه و آموزش قائل شویم.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که «آیا برخورد جدی از سوی استادان یا سیستم‌های نظارتی صورت می‌گیرد؟» گفت: «واقعیت را بگویم، نه. با فردی که اینقدر قدرتمند است و ضابطه را کنار می‌گذارد و رابطه‌دار است، برخوردی نمی‌شود. خیلی از این دانشجویان، فرزند پزشکان معروف هستند و کسی به آن‌ها چیزی نمی‌گوید.»
او اضافه کرد: «اگر خیلی خطای فاحشی باشد، مثلاً دانشجو همهٔ شیفت‌هایش را بفروشد، شاید به او یکی دو تذکر بدهند.»
اثبات تخلف دشوار است
اگرچه وقوع این موضوع مورد تأیید علوم پزشکی مشهد است، اما آنچه که این نهاد بر آن اذعان دارد سختی اثبات این مسئله است.
«جلیل توکل افشاری»، سرپرست معاونت آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این باره می‌گوید: «اثبات این موضوع برای نهاد‌های نظارتی در دانشگاه سخت است و البته این بحث مورد تأیید دانشگاه نیست و اگر اثبات شود برخورد می‌شود.»
او همچنین دربارهٔ برخورد با افراد متخلف می‌گوید: اگر زمانی بیمارستان متوجه شود که جابه‌جایی یک کشیک به‌شکل معناداری برای یک فرد مکرراً اتفاق می‌افتد، نهاد‌های نظارتی دانشگاه به مسئله ورود می‌کنند. «با در نظر گرفتن اینکه اکثریت دانشجویان پزشکی در سال آخر در سنین ۲۴ و ۲۵ سال هستند، عدهٔ زیادی تشکیل خانواده داده‌اند و در این شرایط موضوع جابه‌جایی کشیک‌ها یک امر ناگزیر است که به‌منظور حفظ کانون خانواده و توجه به جوانی جمعیت گاهی انجام می‌شود.»
او اضافه می‌کند: «جابه‌جایی هم تا جایی که به آموزش دانشجو آسیب وارد نشود، صورت می‌گیرد.»
این مقام مسؤول در دانشگاه علوم پزشکی مشهد در تشریح نحوهٔ اجرای کشیک‌های دانشجویان می‌گوید: «انت‌های هر ماه تمامی گروه‌های آموزشی بالینی، برنامه‌های کشیک را به تفکیک انترن و رزیدنت تحویل معاونت آموزشی و سلامت هر بیمارستان می‌دهند و سوپروایزر‌های آموزشی به شیفت‌ها سرکشی می‌کنند.»
به گفتهٔ توکل افشاری اگر در این سرکشی‌ها مغایرتی با برنامهٔ اعلامی توسط گروه با افرادی که در کشیک حضور دارند مشاهده شود، همان لحظه ثبت و گزارش می‌شود.
گره کوری که باز نشده
فروش شیفت از سوی برخی دانشجویان رشتهٔ پزشکی درحالی ادامه دارد که به‌نظر می‌رسد نهاد‌های ذی‌ربط یا توانی برای مقابله با این معضل، یا عزم جدی برای باز کردن این گره کور ندارند.
اگرچه این معضل از یک‌سو به نبود نیروی کار کافی در بیمارستان‌ها و معیوب بودن فضای آموزشی و از سوی دیگر به پول و روابط برمی‌گردد، اما باید توجه داشت که این کشیک‌ها جزء آموزش دانشجویان هستند و آن‌ها را برای کار در آینده آماده می‌کنند. به همین دلیل هر کوتاهی در این زمینه، می‌تواند به قیمت از دست رفتن جان یک انسان تمام شود.