اقتصاد۲۴- با عمل، امید بسازیم؛ شعار سه ساله روز جهانی «پیشگیری از خودکشی» است. شعاری که ریشه در این دیدگاه دارد که خودکشی قابل پیشگیری است. بر همین اساس، دانستن آمار خودکشی در مناطق مختلف می‌تواند کمک زیادی به برنامه‌ریزان برای پیشگیری در این مورد داشته باشد. این گزارش نیم‌نگاهی به وضعیت خودکشی در ایران دارد.
اگر از دوستان، خانواده، همکاران و… فردی در اطرافتان بود که افکار خودکشی داشت، به حرف‌های او فعالانه گوش دهید. این توصیه‌ای است که بسیاری از متخصصان دارند. به گفته متخصصان حوزه روانشناسی، روانپزشکی و مددکاری، کسی که فکر خودکشی در سر دارد؛ از موضوع یا موضوعاتی رنج می‌برد که گاهی هم‌صحبتی با او می‌تواند راهگشا باشد. گاه فردی که فکر خودکشی دارد، توانایی حل تعارضات را ندارد و همدلی و باز کردن یک مسئله از سوی اطرافیانش می‌تواند فرد را از فکر خودکشی دور کند.
امروز روز جهانی پیشگیری از خودکشی و بهانه‌ای برای نوشتن و حرف زدن درباره این موضوع است تا شاید کمی از اقدام به خودکشی در جوامع کم شود. بررسی نرخ خودکشی، مناطقی که بیشترین فراوانی خودکشی را دارند و سایر موارد می‌تواند نقشه راهی باشد که برنامه‌ریزان و سیاستگذران برای پیشگیری از خودکشی طی می‌کنند.
روند آمار خودکشی در ایران نگران‌کننده است
حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در هفتمین برنامه از نشست‌های انجمن روانشناسی ایران به وضعیت خودکشی در کشور پرداخت. او گفت: «خودکشی قابل پیشگیری است. به همین دلیل جامعه جهانی با هدف افزایش آگاهی نسبت به این موضوع، ایجاد حساسیت در مدیران این حوزه و ارائه راهکار‌های مختلف چنین روزی را نامگذاری کرده‌اند.»
او ادامه داد: «اگر یک آسیب اجتماعی قابل پیشگیری است باید آن را به جامعه هشدار داد و در این زمینه آگاهی را بالا برد. پیشگیری از خودکشی هم یک کار همگانی است.»
بیشتر بخوانید:مرگ خودخواسته پزشکان ۳ برابر دیگران!
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفت: «در حالی که دنبال آگاه‌سازی هستیم باید بستر را هم برای مطالبه‌گری در حوزه‌های مختلف ایجاد کنیم. در حوزه خودکشی روندی که در ایران طی می‌کنیم، نگران‌کننده است. حساسیت‌هایی که باید در این مورد باشد، به تناسب اهمیت آن وجود ندارد.»
موسوی چلک در ادامه نشست به بررسی آمار‌های مختلف در این مورد پرداخت. او گفت: «معمولا در حوزه خودکشی آمار‌های ثبتی با آمار‌های واقعی فاصله معناداری دارد. این اختلاف آمار هم دلایل متفاوتی دارد؛ از جمله ثبت نشدن به موقع آن، پایگاه اجتماعی خانواده‌ها، نداشتن یک سیستم مستمر و دقیق ثبت، استفاده از بیمه و…؛ بنابراین این آمار‌ها دقیق نیست، اما باز هم پیام‌های زیادی دارد.
او ادامه داد: «بر اساس آمار‌های رسمی، سال ۹۶ در ایران حدود ۴۶۲۵ فوتی ناشی از اقدام به خودکشی ثبت رسمی شد. در سال ۱۴۰۰، اما تعداد این فوتی‌ها به ۶۲۴۴ نفر رسید.»
موسوی چلک گفت: «آمار خودکشی در سال ۱۴۰۱ محرمانه است، اما می‌توانم بگویم که تعداد آن‌ها بیشتر شد. به طور کلی روند فوتی‌های ناشی از اقدام به خودکشی در کشور افزایشی است.»
سهم زنان و مردان در آمار خودکشی
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی در ادامه نشست «تحلیلی بر وضعیت خودکشی در ایران» گفت: «در سال ۹۶ شاخص خودکشی به ازای صدهزار نفر جمعیت ۵.۵ بود. سال ۱۴۰۰، اما این شاخص به ۷.۴ به ازای صد هزار نفر جمعیت رسید. این روند افزایشی ۲ درصدی در بازه پنج ساله، بسیار زیاد و نگران‌کننده است. این در حالی است که قبلا این شاخص در بازه ۱۰ ساله ۰/۲ بود.»
او ادامه داد: «در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۸ درصد از فوتی‌های ناشی از اقدام به خودکشی را زنان تشکیل می‌دادند.» با این حساب آمار فوتی‌های ناشی از اقدام به خودکشی در مردان بیشتر است.
نکته مهم دیگر در بحث خودکشی، مناطق درگیر با این موضوع است. شناخت مناطقی که فراوانی خودکشی دارند، می‌تواند به برنامه‌ریزان و انجمن‌های مختلف برای ریشه‌یابی علت خودکشی و راه‌های پیشگیری از آن کمک کند.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی در توضیح اینکه در کدام استان‌ها نرخ خودکشی و فوتی‌های ناشی از آن بیشتر است، گفت: استان‌های شمال غرب کشور، وضعیت بسیار بغرنجی نسبت به سایر استان‌ها دارند.»
او ادامه داد: «میانگین خودکشی در کشور ۷.۴ به ازای صد هزار نفر است. نرخ خودکشی در استان ایلام ۱۷.۸، کهگیلویه و بویراحمد ۱۵، چهارمحال و بختیاری ۱۴.۸، همدان ۱۳.۲ و لرستان ۱۲.۲ است. استان‌های شمال غرب که نرخ خودکشی بیشتری دارند، کم برخوردار هستند و این معنادار است.»
۲۰ برابر اقدام به خودکشی، افکار خودکشی داریم
در بخش دیگری از ان نشست، حمید یعقوبی، نایب رئیس انجمن روانشناسی ایران گفت: «گفته می‌شود که ۲۰ برابر آمار‌های فوتی ناشی از خودکشی، اقدام به خودکشی داریم. با این حساب اگر فوتی ناشی از اقدام به خودکشی را ۶۲۴۴ در سال را در نظر بگیریم، در ایران تقریبا سالانه حدود ۱۲۰ هزار اقدام به خودکشی صورت می‌گیرد.»
او ادامه داد: «این آمار یعنی معادل ماهانه ۱۰ هزار نفر و هر روز ۳۰۰ نفر اقدام به خودکشی در کشور. ضمن آنکه گفته می‌شود ۲۰ برابر اقدام به خودکشی، فکر به خودکشی داریم.»
افزایش نرخ خودکشی سالمندان
حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در ادامه نشست گفت: «حدود ۴۰ درصد از افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند در گروه سنی ۳۰ تا ۴۹ ساله و ۲۰ درصد از آن‌ها در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ ساله هستند. حدود ۳۲ تا ۳۵ درصد از آن‌ها نیز در گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ ساله هستند.»
او ادامه داد: «در گروه سالمندان یعنی ۶۰ ساله به بالا نیز خودکشی ۸.۶ به ازای هر صدهزار نفر است که قابل تامل است. در گذشته آمار خودکشی سالمندان بسیار کمتر بود. ضمن آنکه بیشترین فراوانی اقدام به خودکشی در مشاغل آزاد و خانه‌دار است.»
مهارت حل مسئله و ارتباط آن با خودکشی
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفت: «عموما کسانی که مهارت‌های حل مسئله و تعارضات را بلد نیستند، بیشتر اقدام به خودکشی دارند.»
او ادامه داد: «بیش از یک چهارم کسانی که اقدام به خودکشی کردند تحصیلات راهنمایی، دیپلم ۲۳ درصد، ابتدایی ۱۷.۵ درصد، دبیرستان ۱۱.۲ درصد و بیسواد هم تقریبا ۱۰ درصد و مابقی نیز که حدود ۷ درصد است لیسانس و لیسانس به بالاتر هستند.»
با ۱۲۳ تماس بگیرید
معمولا افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، نشانه‌هایی در حرف‌ها و رفتار آنهاست که می‌توان با توجه به این موضوع تشخیص داد که او روز‌های سختی را پشت سر می‌گذراند.
افکار منفی دارد، در میان حرف‌هایش بیش از قبل ابراز ناامیدی می‌کند یا آنکه به گونه‌ای متفاوت از سایر افراد ابراز ناامیدی می‌کند. گاهی از افکار خودکشی خود هم حرف می‌زند. در این شرایط می‌توان با او یک گفت‌وگوی همدلانه داشت. گاهی شاید فقط شنیدن به حرف‌های او هم کمک‌کننده باشد، بی‌آنکه حتی توصیه‌ای به او داشته باشید. همین که بداند برای فرد یا افرادی اهمیت دارد، ممکن است به او کمک کند و شعله امید به زندگی در دل او روشن شود.
اورژانس اجتماعی هم در این موقعیت‌ها می‌تواند کمک کند. اگر افکار خودکشی دارید یا در اطرافتان کسانی بودند که افکار یا اقدام به خودکشی دارند، تماس با شماره ۱۲۳ می‌تواند کمک‌کننده باشد. پس از تماس با ۱۲۳ و گزارش به تیم اورژانس اجتماعی، آن‌ها در موقعیت حاضر می‌شوند و خدماتی را به افراد ارائه می‌دهند.