اقتصاد ۲۴- بازار‌های مالی ایران بلافاصله پس از آغاز تنش‌ها در خاورمیانه و توفان حملات بین (فلسطین و رژیم صهیونیستی) دچار نوسانات هیجانی شدند، به گونه‌ای که نرخ دلار سطح مقاومتی خود را شکست و از کانال ۵۰ هزار تومان هم عبور کرد و در ابتدای هفته تا محدوده ۵۴ هزار تومان هم بالا رفت، همچنین روز گذشته قیمت طلا نیز افزایشی شد و هرگرم طلای ۱۸ عیار، به ۲ میلیون و ۴۶۰ هزار و ۹۰۰ تومان رسید. قیمت سکه امامی هم دو روز پیاپی ۱۷ و ۱۸ مهر ماه ۳۱ میلیون تومان نرخ گذاری شد که نسبت به روز شانزدهم مهر ماه، افزایش ۲.۷۴ درصدی را تجربه کرد. نیم سکه، نیز روز گذشته و روز ماقبل آن در محدوده ۱۶ میلیون تومان نرخ گذاری شد که نسبت به روز ۱۶ مهر ماه، افزایش ۳.۳۵ درصدی داشت. همچنین ربع سکه با افزایش ۴.۸۲ درصدی نسبت به دو روز ماقبل خود ۱۱ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان معامله شد. بازار سرمایه نیز این هفته تحت تاثیر تنش‌های جنگ اسراییل و حماس قرار داشت و در دو روز ابتدایی هفته ریزش سنگینی را تجربه کرد. بورس تهران در واکنش به ملتهب شدن امنیت منطقه و از دست رفتن سطح ۵۰ هزار تومانی نرخ دلار، اولین روز هفته (۱۵ مهر ماه) بیش از ۱۶ هزار واحد ریزش داشت و در کانال ۲ میلیون و ۵۲ هزار واحدی ایستاد و در روز یکشنبه ۱۶ مهر ماه نیز با ریزشی سنگین‌تر با افت ۵۱ هزار و ۶۱۰ واحدی، به ۲,۰۰۱,۲۶۸ میلیون واحد رسید، اما در روز دوشنبه ۱۷ مهر ماه ۱۴۰۲ شاخص کل بورس با افزایش ۴,۴۷۱ واحدی تا سطح ۲,۰۰۵,۷۳۷ هم بالا رفت. شاخص کل بورس دیروز هم با رشد ۸ هزار و ۴۷۰ واحدی، معادل ۰.۴۲ درصد رشد کرد و در پله ۲ میلیون و ۱۴ هزار واحدی قرار گرفت تا فاصله خود از لبه پرتگاه را بیشتر کند. اما این نوسانات در بازار‌های مالی چه پیامی دارند و بازار‌های مختلف تا چه زمانی با این شرایط هیجانی روبرو هستند؟
تحلیل بازار‌های جهانی از این تنش‌ها موقتی است
وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه در واکنش به هیجانی شدن بازار‌های ارز، سکه و طلا در پی تنش‌هایی که میان نیرو‌های فلسطینی و رژیم صهیونیستی رخ داد به «اعتماد» گفت: زمانی که نگاهی به شاخص‌های جهانی می‌اندازیم متوجه می‌شویم که این شاخص‌ها با تکانه‌های شدیدی مواجه نشده اند و این مساله نشان دهنده آن است که کشور‌های دنیا نسبت به این درگیری یک تحلیل توام با تداوم یا فراگیری ندارند. این اقتصاددان با اشاره به شاخص‌های قیمت طلا، نفت، بورس و رمزارز‌های جهانی ادامه داد: تمامی این شاخص‌ها نسبت به قبل و بعد از این تنش‌ها یک تکانه شدید را تجربه نکرده اند، به عنوان نمونه قیمت جهانی نفت، طلا یا بازار‌های بورس جهانی واکنش شدیدی نسبت به این رخداد نداشته اند و این موضوع نشان دهنده آن است که در جهان این رخداد را موقتی و گذرا ارزیابی کرده اند و احتمال آنکه دامنه وسیع تری هم پیدا کند یا به یک تنش در منطقه خاورمیانه تبدیل شود هم وجود ندارد.
این هیجان‌ها در بازار‌ها موقتی و گذرا هستند
شقاقی شهری خاطرنشان کرد: در صورتی که این موضوع را بپذیریم که شاخص‌های جهانی پیش بینی تشدید این تنش‌ها را نداشته است پس در داخل کشور هم نباید انتظار یک نوسان شدیدی را در نرخ دلار داشته باشیم البته پس از این واقعه واکنش بازار‌ها در ایران نسبت به دیگر کشور‌ها و حتی کشور‌های همسایه بیشتر بود به گونه‌ای که شاخص‌های بورس روز یکشنبه ۱۶ مهر ماه ۱۴۰۲ حدود ۵۲ هزار واحد ریزش داشتند. این کارشناس اقتصادی افزود: همچنین نرخ دلار هم مقاومت سخت خود را از محدوده ۵۰ هزار تومان شکست و به بیش از ۵۳ هزار تومان رسید، البته به نظر می‌رسد این هیجان‌ها در بازار‌ها موقتی و گذرا باشد چرا که کشور‌های دیگر هم نسبت به این واقعه انتظار فراگیری و رخداد عمیق را ندارند و بازار ایران هم از این التهاب و هیجان عبور خواهد کرد.
تشدید نوسانات بازار‌های مالی در سال ۱۴۰۳
شقاقی شهری تصریح کرد: البته در سال ۱۴۰۳ شرایط اقتصادی متفاوت‌تر می‌شود هم به دلیل تورم ۴۰ درصدی موجود و هم به دلیل انتخابات ریاست جمهوری در امریکا و اینکه احتمال می‌رود از سال آینده روند انتظارات تورمی هم تشدید شود و التهابات بازار‌ها هم افزایش پیدا کند. او ادامه داد: در طول دو سال گذشته شاهد کاهش تحریم‌های امریکا بودیم و ممکن است از نیمه دوم سال آینده و با برگزاری انتخابات امریکا باز هم شاهد شدت گرفتن تحریم‌ها در کشور باشیم، چرا که رویکرد جمهوری خواهان نسبت به رویکرد دموکرات‌ها متفاوت است و همین امر انتظارات تورمی را از تابستان سال آینده تشدید خواهد کرد.
هنوز اصلاحات ساختاری در بازار سرمایه انجام نشده است
شقاقی شهری گفت: به نظر می‌رسد بازار‌های مالی در سال آینده وضعیت حساس تری نسبت به وضعیت کنونی خود تجربه کنند و بنده معتقدم اثرات این رخداد (تنش‌های منطقه ای) و هیجانات آن به تدریج فروکش می‌کند و چندان شاهد اثرات عمیق در این بازار‌ها و پیامد‌های این رخداد نخواهیم بود. این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که آیا وضعیت بازار سرمایه را به گونه‌ای می‌بینید که مردم به جای سرمایه گذاری در سایر بازار‌ها به سمت سرمایه گذاری بورس بروند، تصریح کرد: متاسفانه اصلاحاتی که می‌بایست در بازار سرمایه رخ دهد تاکنون انجام نشده است و تا زمانی هم که این اصلاحات ساختاری در این بازار شکل نگیرد این بازار یک بازار شفاف قابل اعتماد نخواهد بود. او ادامه داد: هنوز دولت سیزدهم در حوزه اصلاحات نهادی در بازار سرمایه عملکرد موفقی نداشته و به رغم تمامی وعده‌ها هنوز هم بازار تغییری نداشته است و این بازار فعلا پاسخگوی سرمایه گذاری‌های جدید نیست به خصوص برای سرمایه گذاری بلندمدت، لذا تا زمانی که دولت به سمت این اصلاحات حرکت نکند، بازار سرمایه هم بازاری شفاف، غیررانتی، غیر دستوری و رقابتی نخواهد بود.
بیشتر بخوانید: واکنش نرم دلار به اخبار جنگ اسرائیل و فلسطین/ پیش بینی دلار ۷۰ هزار تومانی با غروب برجام
عدم جذابیت بازار سرمایه برای سرمایه گذاری‌های جدید
شقاقی شهری ادامه داد: وضعیت به گونه‌ای شده که سرمایه گذاران بلندمدت به انحای مختلف از سرمایه گذاری در این بازار متضرر می‌شوند و از این منظر تا زمانی که اصلاحات نهادی و ساختاری در جهت ثبات، پیش بینی پذیری و رانت زدایی و شفافیت و تقویت نهاد‌های نظارتی در این بازار صورت نگیرد این بازار جای امنی برای سرمایه گذاری‌ها نخواهد بود.
این اقتصاددان گفت: به تعویق انداختن اصلاحات بازار سرمایه از سوی دولت به زیان سهامداران است این در حالی است که اصلاحات در این بازار منجر به جذابیت ییشتر برای ورود سرمایه گذاران جدید خواهد شد، اما در حال حاضر این بازار ویژگی‌های لازم برای سرمایه گذاری‌های جدید نسبت به سایر بازار‌های دارایی را ندارد.
آرامش بازار‌ها در ۶ ماهه ابتدای سال همراه با رکود بود
شقاقی شهری در مورد نوسانات در بازار ارز نیز افزود: اتفاقاتی که در نیمه اول سال رخ داد عمدتا از جنس کاهش انتظارات تورمی بود و بهبود روابط منطقه‌ای با کشور‌های جهان عرب و این قبیل از سیاست‌های تنش زدایی موجب شد تا حدودی انتظارات تورمی کاهش پیدا کند. در این مدت نرخ دلار توان شکست مقاومت ۵۰ هزار تومان را هم نداشت و به یک ثبات نسبی در نیمه اول سال رسیده بود و بازار دارایی‌ها نیز این آرامش را تجربه کرد، البته این آرامش همراه با رکود بود که این رکود در برخی از بازار‌ها مانند بازار مسکن گسترده‌تر هم دیده شد. او گفت: در ایران پس از این تنش‌ها شاهد بیشترین نوسان نرخ دلار در مقایسه با سایر کشور‌ها بودیم و مقاومت ۵۰ هزار تومانی نرخ دلار هم شکسته شد، اما انتظار می‌رود حداکثر تاثیر آن در محدوده ۱۰ درصد باشد و به تدریج این التهابات کاسته شود و یک اثر موقتی باشد. بعید است در چند ماه باقیمانده به پایان سال ۱۴۰۲ شاهد جهش‌های ارزی باشیم و همچنان این ثبات تداوم دارد؛ مگر آنکه رخداد دیگری اتفاق بیفتد که از پیش بینی ما خارج باشد.
پیش بینی رشد ۳۰ تا ۳۶ درصدی نقدینگی
پیمان مولوی، کارشناس اقتصادی در مورد هیجانات به وجود آمده در بازار‌های مالی ایران که به دنبال تنش‌ها در خاورمیانه رخ داد به «اعتماد» گفت: به صورت بنیادی به دلیل سرکوب‌ها و محدودیت‌هایی که در واردات کالا‌ها وجود دارد و ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی که در تجارت خارجی وجود دارد این هیجانات هم بیشتر شدند.
او افزود: از سوی دیگر هر چند سیاست انقباضی در خصوص نرخ بهره مطرح نیست، اما همچنان شاهد محدودیت‌هایی در تخصیص وام شرکت‌ها هستیم، پیش بینی می‌شود روند رشد نقدینگی بر اساس همین شرایط موجود بین ۳۰ تا ۳۶ درصد رشد داشته باشد و با رشد اقتصادی نزدیک به ۵ درصد با تورم ۴۰ درصدی روبرو شویم. مولوی در ادامه افزود: بر اساس همین سناریو متوسط نرخ دلار تا پایان سال در محدوده ۵۰ تا ۵۲ هزار تومان خواهد بود، اما در صورتی که ابعاد این مساله بیشتر شود به عنوان مثال؛ عملیات جنگ طولانی‌تر شود یا حملات پراکنده‌ای به کشور‌های دیگر صورت گیرد ناخودآگاه شاهد تقاضایی بالاتر در بازار ارز می‌شویم و در صورتی که بانک مرکزی نتواند این ماجرا را کنترل کند قطعا ما به سمت رقم‌های بالاتری هم حرکت خواهیم کرد، اما در صورتی که این تنش‌ها در خاورمیانه کوتاه مدت باشند متوسط نرخ دلار تا ۵۲ هزار تومان خواهد بود.
بنیان اقتصادی ایران چندان قوی نیست
این اقتصاددان با اشاره به شرایط بازار سرمایه نیز گفت: نوسان‌های رخ داده در بازار دارایی ها، نشان دهنده آن است که شرایط اقتصادی در ایران به شدت شکننده است، به گونه‌ای که ریزش بورس ایران از بورس اسراییل هم بیشتر بود و نگرانی‌ها هم در این بازار بیشتر شده است و امید به آینده هم کمتر شده، هرچند نباید الزاما این ریزش‌ها رخ می‌داد، اما این الزام را ما تعیین نمی‌کنیم و جامعه‌ای تعیین کننده است که درک بیشتری از این ریسک‌ها دارد و در نهایت هم روایت‌های اقتصادی را مردم می‌سازند و نه رویکرد‌های کارشناسی. او در مورد نوسانات بازار ارز نیز خاطرنشان کرد: در این مدت شاهد بودیم افرادی که در نرخ ۴۹ هزار و ۷۰۰ تومان دلاری دست به خرید دلار نزدند، در نرخ ۵۱ هزار تومان شروع به خرید کردند یا اینکه در بازار خودرو شاهد افزایش قیمت خودرو‌های خارجی هستیم که نشان دهنده آن است که اقتصاد ما هرچند در رکود است، اما با هر ضربه‌ای مانند شدت تحریم‌ها و افت صادرات نفتی یا اخباری مانند جنگ تحت تاثیر قرار می‌گیرد و نشان دهنده آن است که بنیان اقتصادی ایران چندان قوی نیست.