اقتصاد۲۴-بر اساس آمار‌های رصدخانه مهاجرت ایران، در سال ۲۰۲۲ میلادی، حدود ۶۵ هزار نفر از کشورمان مهاجرت کردند که این رقم نسبت به سال ۲۰۲۱، ۴۰ درصد افزایش داشته است. این آمار نشان می‌دهد که کشورمان در حال حاضر یکی از کشور‌های با بالاترین نرخ مهاجرت در جهان است.
رتبه مهاجرفرستی کشورمان در میان کشور‌های دنیا ۵۴ و رتبه مهاجرپذیری ۲۳ است. در حالی که رتبه ایران در پذیرش و ارسال مهاجر به جهان در چارک اول قرار دارد و رتبه دانشجوپذیری و دانشجوفرستی کشور تقریباً برابر است.
طبق، گفته‌های رییس رصدخانه مهاجرت ایران، مشکلات اقتصادی و معیشتی، چالش‌های سیاسی و اجتماعی، نارضایتی از وضعیت اقتصادی، فرصت‌های شغلی و تحصیلی بهتر در خارج از کشور مهمترین دلایل مهاجرت است.
آمار‌های روبه‌رشد رقم مهاجرت در کشور دیگر قابل نادیده‌گرفته شدن نیست. در واقع در بسیاری از موارد دیگر نیازی به آمار رسمی نیست با هر کسی و از هر قشری که صحبت کنید متوجه رشد چشمگیر این داستان شده است.
این جریان حتی واکنش علی‌اکبر صالحی وزیر اسبق خارجه ایران را به همراه داشته است. او به افزایش وحشتناک موج مهاجرت ایرانیان در یک مصاحبه ویدئویی واکنش تندی نشان داد و گفت: ببینید به کجا رسیدیم!
قائم مقام فرهنگستان علوم در برنامه حضور در رابطه با آمار تکان‌دهنده مهاجرت، گفت: شما بروید در مراکزی که مدارک را ترجمه می‌کنند، ببینید برای ترجمه چقدر باید در صف انتظار بمانید. دیگر وقت یک ماهه می‌دهند. آمار‌هایی که منتشر شده هم این موضوع را تصدیق می‌کنند، البته باید گفت با این شرایط دیگر گناهی بر دوش آن‌ها نیست.
بر اساس آمار، ایران در فهرست ۲۰ کشور اول دانشجوفرست دنیا قرار دارد. در ۱۲ سال اخیر، در مقاصد آمریکا، کانادا، استرالیا، بریتانیا و اتحادیه اروپا، که از جمله مقاصد اصلی مهاجرت ایرانیان محسوب میشوند که سالانه به‌طور متوسط حدود ۱۲ هزار ویزا یا اجازه اقامت موقت و دائم کاری برای ایرانیان صادر شده است.
مهاجرت؛ پدیده سیاسی یا اقتصادی؟
ابراهیم فیاض، جامعه شناس ایرانی از این پدیده دفاع می‌کند؛ او در گفتگویی به پدیده مهاجرت در ایران می‌پردازد.
**آیا آمار‌های منتشر شده از رشد چشمگیر رقم مهاجرت ایرانیان از نظر جامعه‌شناسی نگران کننده نیست؟
خیر. این موج مهاجرت جهانی است و تنها دلیل اقتصادی دارد؛ نمی‌توان گفت مهاجرت سیاسی است. حتی مهاجرت افغان‌ها هم به ایران دلایل اقتصادی دارد. در حال حاضر شاهد هستیم که از اروپا هم به آمریکا لاتین مهاجرت می‌کنند؛ چرا که در آنجا موقعیت شغلی، امکانات طبیعی و رشد آینده بالاتر است. برای مثال طبیعی است که اگر یک پزشک بتواند چندبرابر درآمد خود را در کشور‌هایی مثل امارات و عمان داشته باشد، از ایران برود.
**شما فکر می‌کنید این آمار و ارقام تاثیر منفی بر جامعه نخواهند گذاشت؟
شما باید این را هم در نظر بگیرید که همان قدر که مهاجرت اتفاق می‌افتد، همان قدر هم بازگشت داریم. اتفاق‌های خوبی هم در این جریان می‌افتد. اول این که خیلی‌ها با سابقه و علم بیشتر به کشور باز می‌گردند و دوم اینکه خیلی‌ها در خارج از کشور هویت ملی خود را باز می‌یابند.
**به عقیده شما مهاجرت یک امر اجتماعی طبیعی است؟
امر اجتماعی همیشه رو به جلو و در تکامل است و رو به عقب نخواهد بود. در چین و یا کره جنوبی هم همین اتفاق افتاد. در یک سال‌هایی سیل مهاجرت به آمریکا از این دو کشور خیلی زیاد بود، اما بعد مدتی آن‌ها برگشتند و اتفاقا موجب رونق اقتصادی و حتی تکنولوژی کشورشان شدند. برعکس این هم اتفاق می‌افتد خیلی‌ها که از کشور‌های دیگر به ایران مهاجرت می‌کنند، موقع برگشت با یک دید بهتری از ایران باز می‌گردند.
**بزرگترین دستاورد مهاجرت از نظر شما چیست؟
خیلی‌ها قبل از مهاجرت هویت فرهنگی برایشان بی معنا بوده، ولی بعد اینکه تضاد‌ها را می‌بینند به شدت برایشان معنا دار شده. خیلی از آن‌ها در این جریان مذهب هویتی خود را باز می‌یابند. فرآیند مهاجرت یک فرآیند جهانی است و نباید نسبت به آن ناامید و مایوس بود. باید بدانیم هر چقدر مهاجرت اتفاق بیوفتد، نسل جوان می‌آید و جای آن را پر می‌کند.
از دست رفتن سرمایه‌های کشور
امان الله قرایی، جامعه شناس ایرانی نظری متفاوت در این موضوع دارد؛ با او درباره این پدیده به گفتگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید
**آیا آمار‌های منتشر شده از رشد چشمگیر رقم مهاجرت ایرانیان از نظر جامعه‌شناسی نگران کننده نیست؟
نیروی انسانی، سرمایه انسانی یک کشور است. یک کشور هر چقدر هم منابع طبیعی و اقتصادی داشته باشد، اگر نتواند نیروی انسانی ماهر و خلاق پرورش بدهد و نگه دارد، نمی‌تواند به توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برسد. هیچ نوع سرمایه‌ای به اندازه سرمایه انسانی به رشد و توسعه منجر نخواهد شد.
وقتی همه نخبگان، متخصصان، خبرنگاران و هر نیروی ماهری که کشور تا به امروز داشته رفته‌اند، دیگر جای خالی آن‌ها به این راحتی پر نخواهد شد. پرورش دوباره هر کدام از این‌ها هزینه‌های خیلی زیادی را برای دولت دارد، علی رغم اینکه سال‌ها هم به طول می‌انجامد.
**از دست دادن متخصصان یک کشور چه پیامدی برای جامعه دارد؟
این‌ها نیرو‌های استراتژی و یا به عبارتی دیگر نیرو‌های راهبردی هستند. باور کنید از دست دادن یکی از آن‌ها به مثابه از دست دادن یک چاه نفت است. وقتی شرایط اجتماعی در کشور مساعد نباشد، فرار نخبگان اتفاق می‌افتد. اما سوال این جاست که چه کسی هزینه خسارت فرار نخبگان از کشور را می‌پردازد؟
**چگونه می‌توان از آسیب‌های حاصل از مهاجرت نیروی انسانی جلوگیری کرد؟
بسیاری از متخصصان پزشکی برای درآمد بالاتر به کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس مهاجرت کرده‌اند. این روز‌ها شاهد این هستیم که دیگر مهاجرت مختص به نخبگان نیست و به تمام جامعه حتی به مدارس هم رسیده است. برای جلوگیری از این پدیده هم فقط باید کار و اشتغال ایجاد کرد و امید به آینده را در بین جوانان افزایش داد. وگرنه یک کشور باید خیلی هزینه و از آن مهم‌تر زمان صرف کند تا این جا‌های خالی را پر کند.
منبع:اکونگار