اقتصاد۲۴- بحران صنعت خودرو، جدی‌تر از آن است که بتوان با برنامه و طرح‌های پیشنهادی یک وزیر از آن خارج شد. خواسته یا ناخواسته این صنعت در دو دهه اخیر به دلیل انتخاب مدیران سیاسی، نه تخصصی، در کنار سیاست‌گذاری‌های اشتباه و خروج درآمد‌های آن، از ریل حرکتی خود خارج شده است. متاسفانه بازگشت این صنعت به ریل اصلی، کار سخت و پیچیده‌ای است، زیرا به اذعان کارشناسان صنعت خودرو، مافیای پرقدرتی در این صنعت فعال هستند که تنها در صورت نابسامان بودن، حیات خواهند داشت.
حال وزیر صمت در جدیدترین اظهارات خود مجدداً به رقابتی شدن این صنعت تاکید کرده است؛ موضوعی که پیش از این بار‌ها توسط او بیان شده بود. این در حالی است که لازمه رقابتی شدن این صنعت، توسعه و رونق آن در کنار داشتن استراتژی مدون و مشخصی است که کارشناسان بر آن تاکید دارند. با این حال عباس علی‌آبادی این بار جدی‌تر از همیشه صنعت خودروسازی در کشور را زیر سوال برده و به خودروبازی خودروسازان پرداخته است. کارشناسان در گفتگو با هم‌میهن، ضمن علاقه‌مندی به رویا و آرزوی وزیر صمت معتقدند که بحران موجود در صنعت خودروسازی در شرایط کنونی اقتصادی کشور، امری شدنی نیست.
عباس علی‌آبادی، وزیر صمت در جمع بسیج دانشجویی کشور با بیان اینکه ما در کشور ۳۶ خودروساز داریم، گفته است: «به نظر من این خودروسازان به جای اینکه خودروساز باشند خودروباز هستند. چرا که خودروسازی یک مقیاس اقتصای و مقیاس موضوعی دارد که خودروسازان ما این دو مقیاس را محقق نکردند و ما باید خودروسازی را به سمت شرایط رقابتی ببریم. متاسفانه ما در این حوزه آنچه که می‌بینیم این است که شرایطی را برای مردم تکلیف می‌کنیم که این وضعیت ما را به سمت پیشرفت نخواهد برد.»
البته او در حوزه خودرو موارد زیادی را بیان و اعلام کرده است: «وقت آن رسیده که صنعت خودرو در کشور متحول شود؛ بنابراین باید به سمت خودرو‌های نسل آینده کشور که خودرو‌های برقی و هوشمند است، حرکت کنیم.» این اظهارات توسط وزیر صمت در حالی بیان می‌شود که زیرساخت‌های کنونی اقتصادی و صنعتی کشور به‌گونه‌ای هستند که خودروسازان داخلی در تولید خودرو‌های باکیفیت و انبوه دچار مشکلات عدیده‌ای هستند بنابراین در این شرایط انتظار تولید خودرو‌های برقی بیش از اینکه یک برنامه جدی باشد، راه اشتباه را برگزیدن است. در سال‌های اخیر روند افزایش قیمت خودرو و تفاوت قیمت آن در کارخانه و بازار آزاد، موجب شده تا رانت خاصی برای عده‌ای ایجاد شود. متاسفانه سیاست‌های تدوین‌شده برای اصلاح فضای موجود نیز هیچ‌کدام منجر به خروجی مطلوب برای خودروسازان و مصرف‌کننده نهایی نبوده است. چند صدایی در این صنعت چه در بخش تولید و توزیع و چه در فروش و حتی قیمت‌گذاری دستوری موجب شد تا بار دیگر شورای رقابت که از صحنه بازی در این صنعت حذف شده بود، مجدداً به منصه حضور بازگردد. این رویه موجب شد عرضه خودرو در بازار سرمایه نیز متوقف شود. با این حال وزیر صمت به‌عنوان اصلی‌ترین متولی تصمیم‌گیری در این صنعت تنها گفتار درمانی می‌کند و با بیان اینکه «مردم در خرید خودرو عجله نکنند، شرایط رو به بهبود است»، معتقد است: «با واردات خودرو، افزایش تولید و سیاست‌های در پیش گرفته شده دولت، آرامش به بازار خودرو برمی‌گردد.» این در حالی است که دولت در واردات خودرو و عرضه آن در بازار دچار مشکل است و هنوز این موضوع به سرانجام نرسیده است.
بیشتر بخوانید: وزیر صمت: خودروسازان ایران خودروباز هستند!
آرزوی وزیر صمت محقق نمی‌شود
بابک صدرایی، کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه وضعیت کنونی خودرو‌های کشور ماحصل دستاورد‌های کلی جهت‌گیری صنعتی و اقتصادی کشور است، گفت: «تعداد خودروساز‌های فعال کشور ۶ تا ۷ عدد بیشتر نیستند و سایر خودروساز‌ها تنها مجوز دارند، اما فعالیتی ندارند. تعدادی از این خودروساز‌ها در حوزه خودرو‌های سنگین فعالیت دارند و بخشی نیز نگرش تولید داشتند و با اخذ مجوز، بیشتر مونتاژکارند؛ بنابراین اینکه تصور کنیم تعداد زیادی خودروساز در کشور داریم، صحیح نیست.»
او با اشاره به مشکلات و جهت‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی، تاکید کرد: «مشکلات این صنعت در قالب یک وزارتخانه گنجانده نمی‌شود. متاسفانه وضعیت صنعتی ایران به‌گونه‌ای است که با وجود اینکه تحریم‌ها برطرف شده بود، اما خودروسازان برتر تمایلی برای حضور و سرمایه‌گذاری در ایران را نداشتند، زیرا ایران به لحاظ سیاسی و موضع‌گیری‌هایی که در سطح بین‌المللی دارد، برای سرمایه‌گذاران ریسک بالایی دارد.»
این کارشناس خودرو معتقد است: مادامی که مسائل اقتصادی در ایران حل نشود و نتوانیم به ثبات نرخ ارز برسیم، مادامی که از تولید به روش درست استفاده نشود نه اینکه مانع واردات شویم تا تولید جان بگیرد مادامی که موانع تولید برطرف نشود و تا زمانی که مافیای خودرو در قدرت باشند و مهمتر اینکه تفکر و بینش اقتصادی در کشور تشکیل نشود، رشد و توسعه صنعت خودروسازی امکان‌پذیر نخواهد بود. به همین دلیل شرکت خودروسازی خصوصی ایجاد نخواهد شد که بتواند با خودروساز‌های اروپایی همکاری داشته باشد.
صدرایی با بیان اینکه صنعت خودروسازی در ایران علاوه بر تحریم‌های خارجی از تحریم‌های داخلی رنج می‌برد، اعلام کرد: «قوانین و بخشنامه و ساختار‌های اقتصادی و رانتی موجود در کشور مانع حضور شرکت‌های خودروساز می‌شود. حتی برخی از شرکت‌های خودروساز چینی نیز برای فعالیت در ایران دچار مشکل شده‌اند. ایران در سازمان تجارت جهانی عضو نیست. در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف قرار دارد و مواردی مشابه به این، موجب شده تا ریسک سرمایه‌گذاری در ایران بالا باشد. حتی اگر تحریم هم نباشیم در شرایط نرمال سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری در ایران هراس دارد.»
این کارشناس خودرو با اشاره به ضعف‌های مدیریتی و حاکم بودن روابط به ضوابط در صنعت خودروسازی گفت: «در کنار ضعف‌های مدیریتی، عدم آینده‌نگری و نبود بهره‌وری، صنعت خودروسازی را به اینجا رسانده است و هم‌اکنون نیز استراتژی صنعت خودروسازی وجود ندارد. البته در کلان، استراتژی مدون صنعتی و اقتصاد کلان نداریم برای همین برنامه‌ای برای تولید کلان در تمامی ابعاد صنعت از جمله خودروسازی نداریم. خودروسازی بخشی از برنامه کلان است و متاسفانه در کشور، ارتباطات میان صنایع شکل نگرفته است. در این میان حتی روابط بین‌الملل صنعتی نیز نداریم برای همین نه‌تن‌ها خودروسازی بلکه تمامی صنایع مشکل دارند.»
او معتقد است که امروز به جای اینکه برای صنعت خودروسازی برنامه مدون داشته باشیم از آن فرار می‌کنیم و به دنبال خودروی برقی هستیم در حالی‌که باید به این موضوع در کنار توسعه صنعت خودروسازی نگاه شود. در فضای کنونی صنعت خودروسازی نمی‌تواند به سمت رقابتی شدن حرکت کند. یک‌سال و اندی از مصوبه آزادسازی واردات خودرو می‌گذرد در این مدت تنها چند هزار دستگاه وارداتی داریم که در گمرگ مانده‌اند؛ بنابراین نمی‌توان امیدوار بود که آرزو‌های وزیر صمت برای صنعت خودروسازی محقق شود. زیرساخت‌های صنعتی کشور به گونه‌ای نیست که بتوان امیدی برای صنعت خودروسازی داشت.
خودروسازی باید خصوصی شود
محمدرضا نجفی‌منش، کارشناس خودرو و رئیس انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی با بیان اینکه مشکل اصلی صنعت خودروسازی در کشور، قیمت‌گذاری دستوری و مدیریت دولتی آن است، گفت: «خصوصی‌سازی صنعت خودرو همواره مورد توجه دولت‌ها بوده است، اما تاکنون برای خصوصی‌سازی آن تلاش جدی صورت نگرفته است. لازمه رقابتی شدن بازار خودرو این است که مجلس، دولت، افکار عمومی و تمامی فعالان بخش خصوصی آن را طلب کنند. همیشه گفته‌ام اگر ایران‌خودرو دولتی نمی‌شد، امروز از شرکت‌های خودروسازی کره‌ای جلوتر بود.»
او با بیان اینکه دولت هر باری که در صنعتی ورود کرده است، جز خرابکاری خروجی نداشته است، اعلام کرد: «تنها راه خلاص شدن صنعت خودروسازی از شرایط کنونی این است که خصوصی شود. صنعت خودروسازی به معجزه نیاز دارد، اما این معجزه با تلاش به دست می‌آید و با دست روی دست گذاشتن، اتفاقی رخ نمی‌دهد. اینکه دولت شرایط این را دارد که صنعت خودروسازی به صعنت خصوصی تبدیل شود، موضوع مهمی است، اما براساس تجربیاتم معتقدم که باید بخش خصوصی برای این کار تلاش کند.»
نجفی‌منش درباره اینکه آیا حضور خودروساز خارجی به خروج بحران از صنعت خودروسازی ایران کمک خواهد کرد یا نه؟ گفت: «تمامی صنایع از جمله خودروسازی باید رقابتی شوند تا شاهد رونق بازار باشیم. شکی نیست که حضور خودروسازان خارجی می‌تواند به افزایش کیفیت خودرو کمک کند، زیرا زمانی که خودروسازان خارجی همچون رنو به ایران آمد، علاوه بر افزایش کیفیت شاهد رضایت مردم نیز بودیم. خصوصی‌سازی صنعت خودرو علاوه بر رقابتی شدن به تولیدات باکیفیت منجر خواهد شد.»