اقتصاد۲۴- مشارکت مردم در طرح نهضت ملی مسکن در سطح پایینی قرار دارد، این گزاره را گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تایید می‌کند.
طرح نهضت ملی مسکن که در راستای اجرای قانون جهش تولید و مسکن و احداث سالانه یک میلیون واحد مسکونی در شهریور سال ۱۴۰۰ به تصویب رسید اکنون با گذشت دو سال از اجرای این طرح، پیشرفت بسیار ضعیفی داشته است.
در همین راستا مرکز پژوهش‌های مجلس در یک گزارش کارشناسی شده به بررسی و ارزیابی وضعیت اجرای قانون جهش تولید مسکن و طرح نهضت ملی مسکن پرداخته و موانع بر سر راه اجرای این طرح را بیان کرده است.
لشگر انصرافی‌ها از مسکن ملی
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در زمینه وضعیت متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن نشان می‌دهد در مجموع وضعیت ۵ میلیون و ۳۸۷ هزار نفر از متقاضیان این طرح تعیین تکلیف شده و حدود ۵۱۰ هزار نفر نیز هنوز تعیین تکلیف نشده‌اند.
در بررسی وضعیت تایید متقاضیان، حدود ۳ میلیون و ۹۴۰ هزار نفر یا درخواست‌شان رد شده یا انصراف داده‌اند و تنها یک میلیون و ۴۵۰ هزار نفر مطابق ضوابط طرح نهضت ملی مسکن تایید نهایی شده‌اند.
بیشتر بخوانید: با ۳ میلیارد تومان خانه چند متری می‌توان خرید؟
استطاعت مالی کم جان متقاضیان مسکن
مرکز پژوهش‌های مجلس علت استقبال محدود متقاضیان از نهضت ملی مسکن را در قالب دو عامل عمده «عدم استطاعت متقاضیان» و «عدم جذابیت طرح» عنوان می‌کند، به این صورت که سنگینی میزان آورده باعث کاهش استقبال شده و از سوی دیگر ابهام و نامشخص بودن پروژه‌ها از موارد بااهمیت طرح نهضت ملی مسکن و دیگر طرح‌های حمایتی وزارت راه و شهرسازی در بخش مسکن بوده و شاید انتظار اینکه بعد از ثبت نام، موقعیت، مشخصات، قیمت، شرایط پرداخت و میزان آورده و زمان تحویل به متقاضیان اعلام شود، بدیهی‌ترین حق متقاضیان باشد که بعضا حتی با واریز حداکثری هم از آن محروم هستند.
مرکز پژوهش‌ها همچنین مکان‌یابی و جانمایی نامطلوب عمده پروژه‌ها به ویژه در شهر‌های جدید و عدم عرضه در محل تقاضا را عاملی برای کاهش تقاضای موثر عنوان می‌کند و معتقد است با تعریف این پروژه‌ها در مکان‌هایی که متقاضیان تمایلی به سکونت در آن ندارند در نهایت این واحد‌ها یا درگیر دلالی و سوداگری می‌شوند یا خالی می‌ماند یا به اجاره داده می‌شود وهدف غایی افزایش مالک‌نشینی و کاهش استیجار و به تبع آن ساماندهی بازار خرید و اجاره مسکن به دلیل کاهش متقاضیان، محقق نمی‌شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس با ارایه برآوردی از میزان درآمد دهک‌های مختلف عنوان کرده که شاید تا دهک هشتم هم امکان پرداخت برای آورده‌های هر سه ماه ۴۰ میلیون تومانی را نداشته باشد.
بر اساس این گزارش درآمد شهروندان دهک‌های مختلف در استان تهران که به طور معمول از بالاترین سطح درآمدی در کشور برخوردارند، به‌نظر می‌رسد ۶ دهک نخست حتی در تامین آورده اولیه طرح دچار مشکل هستند و بر اساس استاندارد‌های برنامه‌ریزی مسکن هر خانوار باید حداکثر ۳۰ درصد از درآمد خود را صرف نیاز مسکن کند.
این مساله نشان می‌دهد بحران استطاعت مسکن برای مشارکت در طرح‌های وزارت راه و شهرسازی تامین مسکن نیز صادق بوده و با اغماض تنها دهک دهم امکان دسترسی مناسب به مسکن را با مشارکت در طرح نهضت ملی از منظر شاخص مسکن در استطاعت خواهد داشت.
در خصوص جذابیت نیز می‌توان به ابهام و نامشخص بودن پروژه‌ها اشاره کرد که با توجه به آنکه موقعیت، مشخصات، قیمت، شرایط پرداخت و میزان آورده و زمان تحویل به متقاضی مشخص نیست این مساله نقش بسزایی در عدم جذابیت دارد.
۳۲۸ هزار متقاضی مسکن ملی پولی واریز نکرده‌اند
در بررسی وضعیت افتتاح حساب متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن از مجموع ۸۴۳ هزار فرد معرفی شده به بانک مسکن تا تاریخ ۱۹ بهمن ۱۴۰۱ تعداد ۳۲۸ هزار نفر هیچ مبلغی واریز نکرده‌اند و مجموعا ۴۸۰ هزار نفر واریزی داشته‌اند و حدود ۳۵ هزار نفر نیز فسخ شده اعلام شده است.
از این میان تنها ۲۴۲ هزار نفر واریزی از ۴۰ میلیون تومان به بالا داشته‌اند که نمایانگر سطح مشارکت پایین بوده که می‌توان نشان از توان محدود اقشار هدف در تامین آورده و عدم اعتماد برای مشارکت در این طرح باشد.
در بررسی پروژه‌های معرفی شده نهضت ملی مسکن به بانک مسکن تا تاریخ ۱۷ خرداد ۱۴۰۲ بیشترین پروژه‌ها مربوط به خود مالکین بوده و از ۲۳۷ هزار و ۷۰۶ واحد (در حد ۵۰ درصد واحد‌های معرفی شده) که در قالب ۵۶ هزار و ۸۴۲ پروژه معرفی شده‌اند، تعداد ۲۰ هزار و ۱۱۷ پروژه در قالب ۷۹ هزار ۹۵۰ واحد به مرحله انعقاد قرارداد رسیده است که نشان از مشارکت خوب خود مالکان در جذب وام برای ساخت مسکن است.
بر اساس گزارش‌ها به سبب استنکاف برخی شعب بانک مسکن از این موضوع مشکلات مختلفی برای مشارکت‌کنندگان سازنده در حوزه خودمالکان ایجاد شده است و امکان فروش اقساطی واحد برای خریداران به میزان رقم کل وام با شروطی خارج از قانون امکان‌پذیراست که نیازمند توجه جدی است.
بعد از خود مالکان بیشترین پروژه مربوط به بنیاد مسکن است که از مجموع تقریبا ۱۳.۵ هزار پروژه در قالب ۷۹.۵ واحد معرفی شده به بانک حدود یک سوم از پروژه‌ها موفق به انعقاد قرارداد شده‌اند که نشان از وجود موانع مختلف قانونی در این بخش است.
ضعف‌های موجود در این بخش نیز در جذب منابع برای اجرای پروژ‌ها به جهت نقص مدارک مشهود بوده و نیازمند اتخاذ تدابیر مناسب است.
از طرف ادارات کل راه و شهرسازی و شرکت‌های عمران شهر‌های جدید نیز مجموعه هزار و ۱۰۲ پروژه در قالب ۱۳۱ هزار واحد به بانک معرفی شده که حدودا بیش از نیمی از آن به مرحله انعقاد قرار داد رسیده است.
در مجموع از ۴۹۱ هزار واحد مسکونی معرفی شده به بانک مسکن حدود ۲۵۱ هزار واحد مسکونی نسبت به انعقاد قرارداد تسهیلات به مبلغ ۸۵ همت اقدام شده و بقیه به علت عدم مراجعه، عدم تشکیل پرونده به دلیل نواقص یا تکمیل پرونده و در انتظار انتقال به سامانه تسهیلاتی بانک قرار دارند.
منبع: اکوایران