اقتصاد۲۴- اغلب تولیدکنندگان داخلی در مهر ماه ۱۴۰۰ نیز وقتی زمزمه‌های آزادسازی واردات لوازم خانگی مطرح شد، در نامهای به رهبری خواستار تداوم ممنوعیت این کالاها برای حمایت از تولید داخل شدند. نتیجه تداوم ممنوعیت کالاها، اما افزایش قیمت‌ها در بازار بود که در چند مرحله تا پایان همان سال اتفاق افتاد و در دو سال گذاشته نیز ادامه داشته است. آن هم در شرایطی که این لوازم خانگی داخلی در کیفیت و امکانات رشد چندانی نکردند و حتی نمی‌توان آن‌ها را تولید داخل نیز دانست. اما ببینیم که کدام شرکت‌ها در نامه به رهبری خواستار به شکل رسمی خواستار انحصاری‌شدن بازار و ممنوعیت واردات لوازم خانگی شدند.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
همه چیز از مهر ماه سال ۹۱ آغاز شد. در آن سال دولت وقت به دلیل حمایت از تولید داخل واردات لوازم خانگی خارجی را با محدودیت‌هایی مواجه کرد. این روند در دولت بعدی تغییر کرد و توافق هسته‌ای در سال ۹۴ نیز پنجره‌ای برای ورود مطرح‌های مطرح جهان در حوزه‌های مختلف از جمله لوازم خانگی به ایران بود. این روند تا سال ۹۷ ادامه داشت. در این سال با روی کار آمدن دونالد ترامپ و خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۹۷ شرایط تغییر کرد. بر همین اساس دولت در شورای عالی اقتصادی سران قوا به دلیل محدودیت منابع ارزی تصمیم به ممنوع‌کردن واردات کالا‌های مختلف از خودرو گرفته تا لوازم خانگی کرد. البته اختلاف دولت با کره جنوبی بر سر بلوکه‌کردن ۷ میلیارد دلار ایران در آن مقطع در ممنوع‌کردن واردات لوازم خانگی کره‌ای بی‌تاثیر نبود. دو سال انحصار در بازار داخل فرصت بزرگی برای شرکت‌ها داخلی بود و این شرکت‌ها در سال ۱۴۰۰ نیز با همین توجیه که در حال پاگرفتن هستند و نباید اجازه واردات به لوازم خارجی داد، بازار انحصاری خود را تامین کردند. اما این‌ها چه شرکت‌هایی بودند و چه کسانی مالک آن‌ها هستند؟
اسنوا در صدر فهرست امضاکنندگان نامه به رهبری
بزرگترین شرکت تولید لوازم خانگی در ایران «اسنوا» است. مالک این شرکت هلدینگ تولیدی، صنعتی لوازم خانگی گروه انتخاب است که صاحب آن محمدرضا دیانی است. او متولد آذر ماه ۱۳۵۴ در اصفهان است و براساس اطلاعات موجود پدر و پدربزرگش نیز در واردات و تولید لوازم خانگی از دهه ۶۰ فعالیت داشته‌اند. فعالیت شرکت اسنوا از سال ۸۷ و با تولید یخچال آغاز شد، اما امروز هلدینگ متعلق به دیانی دارای ده‌ها شرکت زیرمجموعه است که در زمینه تولید لوازم خانگی فعالیت می‌کنند. گفته می‌شود که این گروه صنعتی بیشترین ارز را برای واردات قطعات و مواد اولیه در حوزه لوازم خانگی از وزارت صمت گرفته است. بر این اساسبه گزارش خبرنگار اقتصادی ایسکانیوز، خبر‌ها نشان از آن دارد که مهدی نیازی معاون وزیر صمت طی نامهای غیرمعمول به بانک مرکزی خواستار یک رانت اختصاصی برای گروه صنعتی انتخاب شده است. بر این اساس به نوشته ایسکانیوز نامهای از مهدی نیازی معاون وزارت صمت در آذر ماه سال ۱۴۰۰ منتشر شد که برای ۵ ماه تولید گروه لوازم خانگی اسنوا، ۲۱۴ میلیون دلار ارز دولتی و ۳ هزار و ۲۳۱ میلیارد تومان تسهیلات بیش از حد قانونی درخواست کرده است. همچنین مرداد ماه سال ۱۳۹۹ نیز دبیر کل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران از اختصاص ۱.۵ میلیارد دلار ارز به ۲۳۰ واحد تولیدی لوازم خانگی خبر داده بود که ۴۰ درصد آن قرار بود به گروه صنعتی انتخاب اختصاص یابد.
دیپوینت، پاکشوما، کلور و دیگران
شرکت دیگری که در نامه سال ۱۴۰۰ نام آن وجود دارد، دیپوینت است. دیپوینت ذیل شرکت گل آسای سرما فعالیت می‌کند و در زمینه تولید لوازم خانگی و به ویژه یخچال فعال است. مالک این شرکت حسین رمضان‌زاده که کار خود را از سال ۱۳۷۶ با تولید یخچال و فریزر با برند تجاری گلسان آغاز کرد که بعدتر به دیپوینت تبدیل شد.
گروه صنعتی پاکشوما دیگر تولیدکننده لوازم خانگی است که از انحصاری‌شدن بازار حمایت کرده بود. مالک این شرکت اکبر ابراهیمی است که کار خود را ابتدا با تولید لباس‌شویی آغاز کرد، اما امروز شرکت او کالا‌های متنوع لوازم خانگی تولید می‌کند.
بیشتر بخوانید: انتظار برای بازبینی در ممنوعیت واردات لوازم خانگی
نام شرکت تولید و صنعتی سینجر گاز نیز در این فهرست به چشم می‌خورد. صاحب این شرکت صمد رحیم‌تبریزی است که ریاست هیات‌مدیره آن را بر عهده دارد. به گفته رحیم تبریزی این شرکت به صورت رسمی تولید خود را از سال ۱۳۷۲ با اجاق گاز پنج شعله و چهار شعله آغاز کرد. بر اساس اطلاعات «رسمیو» همه اعضای هیات مدیره پنج نفره این شرکت نام خانوادگی رحیم تبریزی دارند.
شرکت پارس خزر از شرکت‌های قدیمی ایرانی در حوزه تولید لوازم داخلی نیز در سال ۱۴۰۰ خواستار ممنوعیت ورود کالا‌های خارجی شده است. این شرکت را سال ۱۳۴۷ محمدتقی برخوردار راه‌اندازی کرد و امروز حسن همتی مدیرعامل آن و هوشنگ دادوش ریاست هیات مدیره آن را بر عهده دارد. بر اساس اطلاعات سایت «بانک اطلاعاتی بازار سرمایه ایران» شرکت صنعتی پارس خزر به عنوان بزرگترین تولید کننده لوازم خانگی برقی کوچک در ایران، به صورت سهامی عام به فعالیت خود ادامه می‌دهد و سهام آن در سازمان بورس اوراق بهادارنیز عرضه می‌شود. این شرکت همچنین یکی از ارکان شرکت سرمایه گذاری پارس توشه است.
از پارس تا هیمالیا
«ایران شرق» شرکت دیگری است که مهر نام حقوقی خود را پای برگه درخواست ممنوعیت واردات زده بوده است. برند تجاری این شرکت «کلور» است و حسن جلائی مرادزاده مدیر عامل آن است. جلائی رییس خانه صنعت و معدن نیشابور نیز هست و سال ۹۸ به عنوان کارآفرین نمونه انتخاب شده است.
شرکت «ارکان نوین توسعه یکتا» از جمله دیگر نامهای حقوقی پای نامه به رهبری است. بر اساس اطلاعات موجود این شرکت در تولید و توزیع یخچال و اجاق گاز و واردات و صادرات کالا‌های مجاز فعال است. مدیرعامل آن نیز محمدرضا جعفری و رییس هیات مدیره‌اش محمد جعفری است. دیگر اعضای هیات مدیره نیز همگی نام خانوادگی جعفری دارند. تاریخ تاسیس این شرکت سال ۱۳۷۱ ثبت شده است.
اما شرکت هیمالیا که با نام حقوقی «پرتو سرد توان» نامه را امضا کرده است. این شرکت تولیدی لوازم خانگی سال ۷۶ تاسیس شده و علام‌رضا دامن افشان مدیرعامل آن است و عبدالرضا مکتبی رییس هیات مدیره شرکت را برعهده دارد. البته برند هیمالیا بسیاری قدیمی‌تر بوده و از دهه ۵۰ تولید یخچال فریزر را آغاز کرده است.
شرکت لوازم خانگی «پارس» دیگر نام فهرست بلندبالای شرکت‌های لوازم خانگی است. این شرکت که مهر آن زیر نامه ۱۴۰۰ است در تاریخ ۱۳۵۴ یعنی قبل از انقلاب اسلامی تاسیس شده و سهامی عام است. مدیرعامل فعلی شرکت حسین رحمانی‌نیاست و اعضای هیات مدیره آن نمایندگان سهام‌داران هستند. براساس اطلاعات ثبت شده در «رسمیو» نام نمایندگان کارخانه‌جات پارس الکتریک، سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی، سرمایه‌گذاری نفت و گاز پتروشیمی تامین و صنایع غذایی زاگرس بروجرد در اعضای هیات مدیره شرکت به چشم می‌خورد.
بنظر می‌رسد که اغلب شرکت‌های مطرح در تولید لوازم خانگی طرفدار انحصار در بازار بوده‌اند. اتفاقی که برخی پیش‌بینی می‌کنند در صورت ادامه‌دار شدن می‌تواند صنعت لوازم خانگی را هم به سرنوشت صنعت خودروسازی در کشور مبتلا کند؛ بی‌کیفیت و البته گران. با این همه باید دید که بار دیگر این بازار پس از پنج سال شکل رقابتی به خود می‌گیرد یا نه. اتفاقی که با توجه به نرخ بالای قیمت ارز در کشور می‌تواند باعث پیشرفت برند‌های باکیفیت داخلی نیز شود. چراکه قطعا بخشی از جامعه توانایی خرید لوازم خانگی خارجی را ندارد و اگر کیفیت و قیمت لوازم داخلی قابل رقابت با آن‌ها باشد، قطعا می‌تواند سهمی از این بازار را از آن خود کند.