اقتصاد۲۴- اگر دیرباز پدران و مادران ما هر سال آغاز زمستان را با شب بلند یلدا به یاد می‌آوردند حالا، اما دیگر سال هاست که آغاز زمستان برای جمع بزرگی از شهروندان ایرانی و از جمله همان پدران و مادران ما با انواع رایزنی و گمانه زنی درباره میزان عیدی پایان سال و افزایش حقوق سال آینده همراه است.
فرقی هم نمی‌کند که کارمند باشند یا بازنشسته یا مثل جمعیت بزرگی از دهه ۶۰ ای‌ها و ۷۰ ای‌ها متعلق به طبقه کارگر قرار بگیرند؛ حالا دیگر شب یلدا گذشته و نگذشته حواس‌ها جمع مساله عیدی و سنوات و افزایش حقوق می‌شود و هر چقدر هم که تنگنا‌های اقتصادی فراگیرتر می‌شود نیز این توجه به مساله عیدی و افزایش دستمزد نیز افزایش می‌یابد، به خصوص که سال‌های اخیر با تجربیات تلخی برای اقشار زیادی از شهروندان ایرانی همراه بوده است.
بحران‌های بازنشستگان و فرهنگیان در دو سال اخیر
به گزارش اقتصاد ۲۴ در سال ۱۴۰۱ و تقریبا نخستین سال دولت ابراهیم رئیسی و به مدد وزیر جوانش عبدالمالکی مساله بازنشستگان به چنان افتضاحی تبدیل شد که بعد از گذشت ۶ ماه از سال وضعیت اضافه شدن حقوق بازنشستگان درباره همان سال بلاتکلیف باقی مانده بود.
از سوی دیگر به گزارش اقتصاد ۲۴، اما شاهکار اینگونه آشفتگی‌ها را باید مورد عجیب عدم پرداخت حقوق فرهنگیان حتی تا آخرین ساعات روز ۲۸ اسفند سال ۱۴۰۱ دانست، اتفاقی که در نتیجه آن دستکم ۷۰۰ هزار معلم در حالی پای سفره هفت سین سال ۱۴۰۲ نشستند که اساسا حقوق آخرین ماه سال قبل خود را دریافت نکرده بودند؛ اتفاقی که می‌توان آن را در تاریخ ایران از ابتدای دیوانخانه بی سابقه دانست و البته که در نهایت نیز این وزیر آموزش و پرورش بود که در این ماجرا قربانی شد.
اما پیش از اینکه به روند آنچه منجر به چنان بحرانی در پرداخت حقوق‌ها منجر شد بپردازیم شاید بهتر است نگاهی به روند و رقم عیدی سال ۱۴۰۲ فرهنگیان و کارمندان دولت نیز داشته باشیم.
فرهنگیان و معلمان نیز به طور معمول در دسته کارمندان محاسبه می‌شوند و عیدی و سنوات و البته افزایش حقوق آنان نیز به طور معمول بر همان اساس عیدی و پاداش و دستمزد‌های کارمندان دولتی محاسبه می‌شود.
عیدی کارمندان و فرهنگیان کی پرداخت می‌شود؟
در سال‌های گذشته به طور معمول واریز عیدی معلمان از اواخر بهمن ماه یعنی فاصله ۲۶ بهمن آغاز و تا ۳۰ بهمن به پایان می‌رسید.
در واقع به طور معمول زمان پرداخت عیدی و پاداش هر سال همزمان با حقوق بهمن ماه است و می‌توان تصور کرد عیدی در سال جاری نیز همزمان با حقوق بهمن ماه برای کارمندان و فرهنگیان کشور واریز خواهد شد.
همچنین رقم عیدی پرداختی به کارمندان و فرهنگیان در بهمن ماه سال گذشته رقم یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان و رقم پرداختی بابت عیدی به فرهنگیان در بهمن ماه سال ۱۴۰۰ نیز برابر با یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بوده است.
به گزارش اقتصاد ۲۴، با احتساب افزایش حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد به عیدی در طول سال می‌توان حدس زد که رقم عیدی امسال کارمندان دولت و فرهنگیان رقمی حدود دو میلیون و ۲۰۰ هزار تومان خواهد بود که احتمالا در پایان بهمن ماه و همراه با حقوق به آنان پرداخت خواهد شد.
البته که با توجه به نرخ تورم که با ضرب آهنگ تندی در حال افزایش است، دیگر فرهنگیان نیز چندان به این ارقام دلخوش نیستند.
از سوی دیگر روند وقایعی شبیه آن چه در اسفند سال ۱۴۰۱ رخ داد نیز می‌تواند به بروز بحران‌های بیشتر برای فرهنگیان کشور منجر شود، بحرانی که بر اساس آن ده‌ها هزار معلم در حالی شرمنده سر سفره‌های هفت سین نشسته بودند که دستمزد اسفند ماه آنان پرداخت نشده بود، روندی که اعتراضات جدی را برانگیخت.
بازخوانی آنچه در فاصله ۲۴ اسفند تا ۲۹ اسفند ۱۴۰۱ بر آموزگاران ایرانی گذشت؟
به گزارش اقتصاد ۲۴، ماجرا از آن جا شروع شد که تخصیص اسفندماه ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها به همراه علی‌الحساب رتبه‌بندی در تاریخ ۲۱ اسفند ۱۴۰۱ به خزانه‌داری کل کشور ارسال شده و با درخواست وجه توسط وزارت آموزش و پرورش قابل‌پرداخت بوده است. اما احکام معلمان دیر صادر شده و آموزش و پرورش در تاریخ ۲۴ اسفند یعنی ۴ روز مانده به پایان سال اعلام کرد بیش از ۹ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان منابع جدید نیاز دارد.
با توجه به اینکه این مبلغ از سقف قانون بودجه ۱۴۰۱ فراتر رفته، عملاً پرداخت آن خارج از اختیار دولت بوده و به اصلاح قانون نیاز داشت. به عبارت دیگر احکام صادره مربوط به رتبه‌بندی در اسفند سال ۱۴۰۱ توسط وزارت آموزش و پرورش، حداقل مبلغ ۱۶ هزار میلیارد تومان برای سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ و برای سال ۱۴۰۲ نیز حدود ۸ هزار میلیارد تومان کسری اعتبار ایجاد می‌کند.
بیشتر بخوانید: مقایسه دستمزد سالانه معلمان ایران با کشورهای جهان+اینفوگرافی
کما اینکه از تاریخ ۲۴ اسفند سال ۱۴۰۱ و در حالی که کمتر از ۵ روز تا پایان سال زمان باقی مانده بود، جلسات متعددی در سازمان برنامه و بودجه و با حضور مسئولان وزارت آموزش و پرورش شکل گرفت و در نهایت با وجود اینکه تخصیص حقوق اسفندماه این دستگاه در ۲۱ اسفند صادر شده بود، به جهت صدور دیرهنگام احکام که حتی تا ۲۷ اسفند ادامه داشته و ارقام درخواستی مازاد بر اعتبار ابلاغی قانون بودجه ۱۴۰۱ بوده، مقرر شد حقوق اسفند برابر حقوق بهمن پرداخت شود. اما در ادامه وزارت آموزش و پرورش از فهرست حقوق ارسالی به خزانه‌داری کل کشور معوقات را کسر کرده؛ ولی از اثرات آن بر دریافتی کارکنان (کسورات بازنشستگی، خدمات درمانی و مالیات) غفلت شده بود. همین موضوع باعث ایجاد اختلال و وقفه در پرداخت حقوق و مزایای کارکنان ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها شد. به‌نحوی که دریافتی کارکنان نسبت به سقف بهمن‌ماه کاهش یافته بود.
چند معلم اسفند سال ۱۴۰۱ را بدون حقوق سپری کردند؟
احمدحسین فلاحی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس وقت نیز در همان زمان و روز ۲۹ اسفند سال ۱۴۰۱ گفته بود که: این احتمال وجود دارد که فردی نفوذی در وزارتخانه یا سازمان برنامه و بودجه وجود داشته باشد که بخواهد به صورت عمدی در جامعه معلمان نارضایتی ایجاد کند. اینکه ۷۰۰ هزار معلم و خانواده را در شب عید ناراضی و نسبت به نظام بدبین کنیم، به هیچ وجه قابل قبول نیست و باید بررسی کنیم که مقصر اصلی تاخیر در پرداخت حقوق معلمان، آموزش و پرورش بوده و یا سازمان برنامه و بودجه. امکان دارد افرادی بخواهند از روی عمد، اقدام به ایجاد نارضایتی و تحریک معلمان و فرهنگیان بکنند.
در واقع این احمد حسین فلاحی بود که از رقم ۷۰۰ هزار معلم که شب عید را بدون حقوق سپری می‌کردند خبر داد و بزرگی این رقم البته که بر روی همه ایرانیان موثر بود. تقریبا در آن زمان اعتراض به این روند دیگر فقط شامل آموزگاران ایرانی و خانواده هایشان نشد و جمع بزرگی از شهروندان نیز با نگرانی، وضعیت معلمان و مساله حقوق آنان را پیگیری می‌کردند.
البته این عضو کمیسون آموزش و تحقیقات مجلس به صراحت از مساله نفوذ و امکان عمدی بودن این مساله برای ایجاد نارضایتی و تحریک معلمان نیز سخن گفته بود که همین خود نشان از اهمیت بالای این موضوع داشت.
مقصر وزارت آموزش و پرورش بود
در نهایت نیز با توجه به حساسیت موضوع، رئیس‌جمهور علاوه بر تأکید بر حل مشکل، بر ریشه‌یابی موضوع هم تأکید کرد که جلساتی در همان نوروز، در حضور مقامات ارشد برای این موضوع تشکیل شد. بعدتر نیز بر اساس تحقیقات همین جلسات مشخص شد سازمان برنامه و بودجه در این مسیر قصوری نداشته و باید برای حل مشکل به دنبال اصلاح قانون و افزایش سقف اعتبارات رتبه‌بندی رفت.
کما اینکه محمد مخبر، معاون اول رییس جمهور نیز پس از بررسی موضوع اعلام کرد که وزارت آموزش و پرورش مقصر بوده است.
به گزارش اقتصاد ۲۴، در همان زمان نیز خبرگزاری دانشجو مدعی شد بعد از ماجرای تاخیر در پرداخت حقوق آخر سال معلمان و تایید تقصیر آموزش و پرورش از طرف دولت، دو معاون این وزارتخانه عزل شده‌اند. در متن منتشر شده در این خبرگزاری آمده بود که: شنیده‌ها حاکی از این است که بنا به دستور رئیس جمهور، مدیرکل دفتر وزارتی (حجت‌الله الماسی)، معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع (صادق ستاری‌فرد) و چند تن دیگر از مسئولین حوزه مالی توسط وزیر آموزش و پرورش از مقام خود عزل شدند.
وزیر آموزش و پرورش نیز ساعت ۲۱ شب ۲۹ اسفند سال ۱۴۰۱ و دقیقا در آخرین ساعات سال، به شبکه یک رفت و گفت: تأخیر در پرداخت حقوق به این دلیل بود که ما مطالبات رتبه‌بندی را همزمان با حقوق پرداخت کنیم. در مبنای محاسبه یک اختلافی به وجود آمد که بخشی به قانون و بخشی به اعتبار بر می‌گردد. نوری افزود: این مشکل قبل از چهارشنبه ایجاد شد که در روز چهارشنبه در هیأت دولت مطرح شد. رئیس‌جمهور دستور اکید داشت و معاون اول رئیس جمهور پیگیری کرد، اما در طول این مدت به توافق نرسیدیم و لذا حقوق اسفند را مانند گذشته پرداخت کردیم.
هر چند وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد که پرداخت حقوق‌ها اکنون در دست اقدام و در حال اجراست، اما روند واریز حقوق‌ها دستکم تا ۴ فروردین ماه سال جدید به طول انجامید و البته مساله مهم‌تر نیز این بود که حقوق اسفندماه بابت خرید و هزینه‌های نوروز است که برای بخش بزرگی از دستمزد بگیران ارزش دارد، اما در نهایت بخش زیادی از آموزگاران ایرانی نوروز را به سردی سپری کردند.
شاید یادآوری این روند اکنون برای دولت انقلابی لازم باشد؛ یادآوری که دستکم باعث شود با این همه تمرکز بر مالیات گیری و پهن کردن تور مالیات در برابر شهروندان به یاد بیاورد که چند ده هزار شهروند ایرانی عید امسال را نه با خوشنودی آغاز کردند و نه رضایتی از عملکرد دولت داشتند. بلکه این یادآوری باعث شود دولت سید ابراهیم رئیسی از اکنون به فکر شرایط ویژه پایان سال باشد و برنامه ریزی کند که بر اساس آن مردم ایران سریع، فوری و انقلابی کمی در زمان تحویل سال احساس خشنودی را شاید تجربه کنند.