اقتصاد ۲۴- سه خودکشی در میان کادر درمان فقط در یک هفته؛ خبری که نفس بسیاری را در سینه حبس کرده است. چه می‌شود که پزشکان بعد از تحمل سال‌ها سختی و درس خواندن، اقدام به خودکشی می‌کنند؟
یکی از آن‌ها رزیدنت چشم‌پزشکی بود. دزفول مشغول به کار بود. حالا نامه‌ای از او که پیش‌تر درخواست انصراف از تحصیل داده بود، در میان گروه‌های پزشکی دست به دست می‌شود.
دندانپزشک طرحی در میاندوآب (آذربایجان غربی) یکی دیگر از کسانی است که خبر خودکشی او منتشر شد. پیش از او هم خبر از خودکشی کامل یک رزیدنت روانپزشکی در بابل دل بسیاری از مردم را به درد آورد. سه خودکشی در یک هفته یک هشدار است؛ هشداری که اهمیت بررسی مشکلات دستیاران پزشکی و پزشکان طرحی را یادآور می‌شود.
برخی از فارغ‌التحصیلان پزشکی به طور کلی قید کار در ایران را می‌زنند. همان ابتدای مسیر مهاجرت از ایران را انتخاب می‌کنند. آن‌ها که می‌مانند، اما با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند که به گفته خودشان «هفت خان رستم» است. کارزار‌های اینترنتی مختلفی هم از سوی آن‌ها به جریان افتاده است، اما صدای این اعتراض هم تاکنون به گوش مقامات نرسیده است.
بیشتر بخوانید:ماجرای مرگ مشکوک کودک شش‌ماهه در بیمارستان مفید
بابک شکارچی، معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران در گفتگو با «تجارت‌نیوز» مشکلات دستیاران پزشکی (رزیدنت‌ها) و پزشکان طرحی را بررسی کرد. او گفت مشکل اصلی در نداشتن امید به آینده در میان آنهاست.
نداشتن امید به آینده، عامل مهم خودکشی رزیدنت‌ها
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران گفت: «بحث رزیدنتی و پزشکان طرحی کاملا در هم تنیده است و نمی‌توان بین این دو خط‌کشی کرد و مرزی بین آن‌ها قائل شد.»
او ادامه داد: «گفته می‌شود که کار رزیدنتی سخت شده است، اما باید بدانیم که رزیدنتی هیچ زمان کار راحتی نبود. اما قبلا امید به آینده وجود داشت. امید به آینده لزوما جنبه اقتصادی ندارد. امید به آینده می‌تواند اقتصادی، اجتماعی و معنوی باشد. نداشتن امید به آینده یکی از مهم‌ترین عواملی است که موجب شده دستیاران ما اقدام به خودکشی کنند.»
بابک شکارچی می‌گوید: «دلایل دیگری هم وجود دارد که این وضعیت را تشدید می‌کند. متناسب با شرایط اقتصادی فعلی، حقوق دستیاران پزشکی و پزشکان طرحی افزایش پیدا نکرده است.»
او توضیح می‌دهد: «دستیاران ما هفت سال پزشکی می‌خوانند. بعد از آن اگر استریت نباشند باید دو سال طرح بگذارنند. در بهترین حالت بعد از ۹ سال باید چهار سال هم دوره تخصص را طی کنند. یعنی وارد دوران دستیاری پزشکی می‌شوند.»
۸ تا ۱۱ میلیون تومان؛ حقوق رزیدنت‌ها
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران می‌گوید: «دستیاران پزشکی به صورت تمام وقت در بیمارستان کار می‌کنند. سقف کشیک خود را باید پر کنند. گاهی هم بعد از کشیک مجبور می‌شوند در محل کار خود بمانند تا به امور بیماران رسیدگی کنند. در همین حال، اجازه کار در جای دیگری هم ندارند. البته عملا فرصتی هم پیدا نمی‌کنند که جای دیگری همزمان مشغول به کار شوند.»
او ادامه می‌دهد: «دستیاران پزشکی، هشت تا ۱۱ میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند. با این میزان حقوق چطور باید زندگی خود را بگذراند؟ حداقل حقوق کارگری را دریافت می‌کنند.»
رزیدنتی باید شغل حساب شود
شکارچی می‌گوید: «شرایط پرداخت حقوق رزیدنت‌ها باید دینامیک باشد. یعنی اگر حقوق کارگران همزمان با افزایش تورم بیشتر می‌شود، حقوق دستیاران پزشکی و پزشکان طرحی هم افزایش یابد.»
او توضیح می‌دهد: «به طور کلی این پرداختی به دستیاران پزشکی را حقوق هم نمی‌گویند. به آن کمک هزینه تحصیلی می‌گویند. یعنی بر سر آن‌ها منت گذاشته می‌شود؛ بنابراین اول باید آن را شغل در نظر بگیریم. این افراد دانشجو نیستند. پزشکانی هستند که می‌خواهند تخصص بگیرند. بنابراین، چون پزشک هستند باید مزایای شغلی به آن‌ها تعلق بگیرد. مزایای شغلی هم یعنی داشتن حقوق، بیمه و امتیازات دیگری که در مشاغل وجود دارد و شاغلان می‌توانند از آن بهره ببرند.»
شرایط سخت ضمانت در دوره رزیدنتی
یکی دیگر از مشکلاتی که بسیاری از دستیاران پزشکی به آن اشاره می‌کنند، شرایط ضمانت و هزینه انصراف است.
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران در این مورد به «تجارت‌نیوز» می‌گوید: «موضوع دیگر شرایط ضامن در دوره دستیاری پزشکی است که بسیار سخت است. بسیاری از مسئولان اگر بخواهند دوره رزیدنتی را بگذرانند نمی‌توانند دو ضامن مورد نظر را پیدا کنند، آنقدر که شرایط سختی دارد.»
پیش‌تر نیز «مهر» گزارش داد که شرایط ضامن بر اساس بخشنامه اداره حقوقی وزارت اینگونه است که باید دو نفر کارمند رسمی یا پیمانی شاغل در دستگاه‌های اجرایی و کارکنان قرارداد کار معین وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی باشند.
این ضامن‌ها باید بیشتر از ۲۰ سال سابقه کار داشته باشند. ضمانت بازنشستگان، کارکنان شرکت‌های خصوصی طرف قرارداد سازمان‌های دولتی هم مورد قبول نیست. تبصره‌های دیگری هم برای داشتن ضامن وجود دارد که در مجموع شرایط را برای دستیاران پزشکی سخت‌تر کرده و آن را به سنگ بزرگی در مسیر کاری آن‌ها تبدیل کرده است.
هزینه میلیاردی برای انصراف از رزیدنتی
برخی از دستیاران شاید بخواهند انصراف بدهند، اما باید هزینه دولتی که برای آن‌ها صرف شده را پرداخت کنند. بابک شکارچی در این مورد می‌گوید: «این قانون درستی است، اما در حال حاضر مبالغی که برای انصراف تعیین کرده‌اند، اصلا با درآمدی که دستیاران داردند، تناسبی ندارد.»
او ادامه می‌دهد: «یعنی برای دستیار دو ضامن تعیین کرده‌اند و مبلغ زیادی هم برای انصراف در نظر گرفته‌اند. دستیار پزشکی در بن‌بست قرار می‌گیرد. یا شرایط خوبی دارد و می‌تواند این مسیر را ادامه دهد، یا نمی‌تواند و اقدام به خودکشی می‌کند. این‌ها مشکلاتی است که دستیاران پزشکی ما دارند؛ نه راه پس دارند نه راه پیش.»
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران می‌گوید: «هزینه انصراف ثابت نیست، بستگی دارد که فرد چه سالی از طرح و دوره بخواهد انصراف دهد. برای مثال شاید هزینه انصراف از یک رشته در سال اول، چند ده میلیون تومان باشد، اما برای برای سال‌های بالاتر میلیارد تومان هم محاسبه شود.».
اما تنها دستیاران پزشکی نیستند که از وضعیت کاری خود ناراضی‌اند. پزشکان طرحی هم از گیر و گرفتاری‌های کاری خود می‌گویند، از حقوق کم گرفته تا اینکه گاهی فرسنگ‌ها دورتر از محل زندگی خود طرح را می‌گذارنند.
۱۴ میلیون تومان حقوق برای فوق‌تخصص طرحی!
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران می‌گوید: «دوره دستیاری پزشکی هم تمام شود، فرد باید طرح دیگری را بگذارند. او را برای گذارندن طرح به شهر دیگری می‌فرستند. حدود ۱۱ تا ۱۴ میلیون تومان در ماه به یک متخصص و فوق تخصص طرحی حقوق می‌دهند. هیچ هزینه‌ای هم برای اسکان او پرداخت نمی‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «ما در حال حاضر فوق‌تخصص گوارشی ِطرحی داریم که ۱۵ میلیون تومان در ماه حقوق دریافت می‌کند. می‌گوید وقتی قسط و چک‌هایش عقب می‌ماند، کسی باور نمی‌کند او یک فوق‌تخصص است که ۱۵ میلیون تومان حقوق دریافت می‌کند. در حالی‌که اگر شخصی در اسنپ کار کند، می‌تواند تا ۳۰ میلیون تومان درآمد داشته باشد.»
شکارچی می‌گوید: «اگر یه شب هم شیفت خود را نگذارند، حقوق فرد پرداخت نمی‌شود. حقوق آن‌ها چه زمانی پرداخت می‌شود؟ گاهی حتی یک سال هم طول می‌کشد تا حقوق پزشکان طرحی پرداخت شود. پزشکان طرحی هم مانند رزیدنت‌ها اجازه کار در جای دیگری ندارند.»
پزشکانی که قرار بود ضامن سلامتی باشند
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران می‌گوید: «تعدادی افراد باهوش را جمع کرده و برای آن‌ها هزینه کرده‌اند. این دستیاران پزشکی و پزشکان طرحی آموزش دیده‌اند که سلامت مردم را تامین می‌کنند، اما خودشان به بن‌بست خورده و خودکشی می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «در هفته گذشته سه خودکشی در میان پزشکان داشتیم؛ یک چشم‌پزشک در دزفول، یک روانپزشک در بابل و یک دستیار دندانپزشک. این‌ها خودکشی کامل داشتند، خودکشی‌هایی که منجر به مرگ نمی‌شود را اطلاع نداریم. این وضعیت واقعا ظلم است و نمی‌توان نسبت به آن واکنش نشان نداد.»
مشکل اصلی، نداشتن امید است
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران می‌گوید: «دستیاری پزشکی در همه جای دنیا دوره سختی است. مجموع مشکلاتی که گفتم وجود دارد و برای دستیاران پزشکی و پزشکان طرحی آزاردهنده است. اما مشکل اصلی نداشتن امید به آینده است که ممکن است مادی، منزلت اجتماعی و... باشد. همه این‌ها از دست رفته است.»
او ادامه می‌دهد: «از سوی دیگر آن‌ها را تشویق به ازدواج و فرزندآوری می‌کنیم، اما مشمول امتیازات و تسهیلات قانون جوانی جمعیت نمی‌شوند. این هم ظلم دیگری است که به آن‌ها می‌شود. چرا برخورد دوگانه صورت می‌گیرد؟ به دستیار پزشکی گفته می‌شود، اگر صاحب فرزند شود، مشمول مرخصی و انتقالی نمی‌شود. یا اینکه از بخش اخراج می‌شود و....»
قانون جوانی جمعیت سال ۱۴۰۰ از سوی ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم با هدف افزایش ازدواج و فرزندآوری ابلاغ شد. بر اساس این قانون امتیازاتی مانند خرید زمین، مسکن، خودرو، انتقال محل کار و... شامل مشمولان این قانون می‌شود.
با این حال معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران می‌گوید پزشکان از این امتیازات محروم مانده‌اند.
۶ کارزار اینترنتی: رزیدنت‌ها را نجات دهید!
تاکنون ۶ کارزار اینترنتی از سوی دستیاران پزشکی و پزشکان طرحی در اعتراض به شرایط کاری به جریان افتاده است. در آخرین کارزار (مردادماه امسال) خطاب به ابراهیم رئیسی نوشته‌اند: «آقای رئیس جمهوری، رزیدنت‌ها را نجات دهید!»
این کارزار بعد از خودکشی یکی از رزیدنت‌های اطفال در کرمانشاه که باردار هم بود، به جریان افتاد و بیش از ۶ هزار امضا برای آن جمع‌آوری شد. در بخشی از این کارزار آمده که با توجه به وضعیت بحرانی پزشکان جوان در دوره رزیدنتی و لزوم بررسی این وضعیت، در جهت جلوگیری از وقوع فاجعه‌های این‌چنینی گام موثری بردارید.