اقتصاد۲۴- شنبلیله گیاهی بومی مناطق مدیترانه‌ای در محدوده بین چین و هند و از جنوب تا اتیوپی است و امروز در بسیاری از کشور‌ها پرورش می‌یابد. در ایران این گیاه کمتر به حالت وحشی وجود دارد و در بیشتر نقاط کشور به طور وسیع کاشته می‌شود. بخش مورد استفاده آن دانه‌های رسیده و خشک شده است.
عصاره الکلی دانه‌های این گیاه اثر کاهنده کلسترول خون و کبد دارد. همچنین عصاره آبی و الکلی دانه‌ها نیز باعث کاهش قندخون در افراد سالم و دیابتی شده و تعداد و قطر سلول‌های بتا لوزالمعده را نیز افزیش می‌دهد. دانه‌ها اثرات کاهش پراکسیداسیون چربی، افزایش گلوتاتیون و کاهش آلفا توکوفرول خون را نیز از خود نشان داده‌اند. تجویز عصاره غنی از استروئید‌های دانه‌ها سبب افزایش اشتها و میزان غذا خوردن می‌شود. همچنین این عصاره باعث کاهش سطح کلسترول پلاسما می‌شود. نکته مهم این است که عصاره دانه‌ها اثر ضد لانه گزینی جنین نیز دارند.
بنابر اعلام دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، کاربرد تایید شده آن در درمان بیاشتهایی، داروی کمکی در درمان هایپر کلسترولمی و هایپرگلایسمی در دیابت نوع دو، پیشگیری و درمان کوه گرفتگی و درمان التهاب پوست است. کاربرد غیر رسمی آن نیز به صورت خوراکی در نزله دستگاه تنفسی فوقانی، دیابت و همچنین برای افزایش ترشح شیرمادران به کار می‌رود. به صورت موضعی و به صورت ضماد برای التهابات موضعی، زخم‌ها و اگزما کاربرد دارد.
در طب چینی برای درمان درد‌های ناشی از سرماخوردگی در ناحیه پایین شکم، ناتوانی جنسی و فتق و در طب هندی در تسکین تب، استفراغ، بیاشتهایی عصبی، سرفه، برونشیت و التهاب کولون (روده بزرگ) به کار می‌رود.
در طب سنتی با نام حلبه شناخته می‌شود و طبیعت آن گرم و خشک است. ملین، رقیق‌کننده اخلاط غلیظ، روان کننده ادرار و خون قاعدگی و مقوی ریه است. مدفوع را خوشبو و ادرار و عرق را بدبو می‌کند. جوشانده آن با عسل مسهل است. جهت بواسیر، درد کبد، زخم معده و روده و ضعف معده، دلپیچه و اسهال مزمن مفید است.
جهت بهبود تنگی نفس، سرفه، درد مزمن قفسه سینه، التهاب و درد رحم نیز مفید است. موجب تسهیل زایمان و خارج شدن مشیمه و پاکسازی رحم می‌شود. همچین ضماد آن برای ریزش مو، کجی ناخن، تقویت مو و سوختگی مفید است. جای زخم را از بین می‌برد و لعاب تخم آن با روغن گل، ترک‌های ناشی از سرما را برطرف می‌کند. شستن سر با آن برطرف کننده شوره سر و مخلوط روغنش با شمع برای سوختگی و ترک ناشی از سرما مفید است.
بیشتر بخوانید: راهکارهایی برای کنترل دیابت
همچنین برای بوی بد دهان مفید است. البته تهوع‌آور و مضر برای بیضه‌ها است و مصلح آن سکنجبین و جانشین آن تخم کتان است. برای مصرف و تهیه آن باید حدود نیم گرم از دانه‌های خرد شده را برای سه ساعت در آب سرد بخیسانید و پس از صاف کردن می‌توان آن را با عسل یا ترکیبات دیگر شیرین و مصرف کرد، چون خود دانه‌ها به شدت تلخ هستند.
برای تهیه ضماد شنبلیله نیز می‌توان ۵۰ گرم از دانه‌های پودر شده را به یک چهارم لیتر آب جوش اضافه کرد و پس از پنج دقیقه به صورت تخمیر تغلیظ کرد.
مقدار مصرف خوراکی روزانه گیاه ۶ گرم است. چنانچه به صورت چای مصرف شود می‌توان چندین نوبت در روز از آن استفاده کرد. برای درمان بیاشتهایی می‌توان دو گرم از دانه‌های خرد شده را همراه با مایعات، سه بار در روز پیش از غذا استفاده کرد.
به دلیل اثرات تحریکی بر رحم در بارداری نباید مصرف شود. همچنین به دلیل اثرات کاهنده قندخون در بیماران دیابتی در صورت مصرف همزمان با سایر دارو‌های کاهنده قندخون باید تحت نظر پزشک مصرف شود. در صورت مصرف همزمان با دارو‌های جلوگیری کننده از ایجاد لخته خون یا از بین برنده آن (مانند هپارین و وارفارین) به دلیل احتمال افزایش خطر خونریزی، علائم خونریزی غیر عادی باید بررسی شود. همچنین درصورتی که همراه با سیاه‌دانه مصرف شود ممکن است سبب افت شدید قندخون شود. در صورت مصرف همزمان این دو علائم افت قندخون باید بررسی شود.
در برخی موارد واکنش‌های حساسیتی مانند آبریزش بینی، سرفه، غش، آنژیو و اِدِم صورت مشاهده شده است. مصرف مکرر فرم موضعی ممکن است باعث واکنش‌های حساسیت‌زا در پوست شود.