اقتصاد۲۴- معمولا برای سنجش وضعیت بازار سهام در برهه‌های مختلف از نماگر‌های متعددی استفاده می‌شود. نسبت ارزش بازار به نقدینگی و همچنین ارزش دلاری بازار سهام از جمله نماگر‌هایی است که هرکدام وضعیت بازار سهام را از یک جنبه خاص نشان می‌دهند و تفاسیر متفاوتی را نیز می‌توان از هریک از این نسبت‌ها داشت. روند صعودی نسبت ارزش بازار به نقدینگی، با نگاه به اینکه روند رشد ارزش بازار و رشد نقدینگی در بلندمدت صعودی بوده‌است، نشان می‌دهد که ارزش حقیقی بازار رشد کرده‌است. نسبت بالای ارزش کل بازار به نقدینگی در سال۹۹، نشان‌دهنده شوک مصنوعی و تزریق پول دولت به بازار است که پس از مدتی این شوک از بین رفته و این نسبت، به روند گذشته خود بازگشته است. به‌طور کلی می‌توان در دوره‌های مختلف تاریخی که نسبت ارزش بازار سهام به نقدینگی بیشتر شده، بازار به یک بی‌ثباتی نزدیک شده و پس از آن شاهد اصلاح شاخص بوده‌ایم.
سال ۹۵؛ حضیض ارزش بازار
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در پایان فروردین سال۹۵، ارزش کل بازار سهام ۳۸۸ همت بوده‌است، در همین زمان، نماگر نقدینگی کشور، رقم هزار و ۲۱ همت را نشان می‌داد. با تقسیم ارزش کل بازار سهام به نقدینگی کشور، رقم ۰.۳۸ به‌دست می‌آید. شیب افزایش قیمت دلار از سال۹۶، تندتر از سنوات قبل شد و دلار برای دستیابی به ارتفاعات بالاتر، عزم خود را جزم کرد. در سایه همین افزایش قیمت دلار، بورس تهران که در سالیان اخیر، همواره همبستگی مستقیمی با نوسانات قیمت اسکناس آمریکایی داشته در مسیر صعودی قرارگرفت و این موضوع موجبات افزایش ارزش بازار سهام را فراهم کرد. با توجه به رشد نقدینگی کشور در سال۹۵ و همچنین کاهش ارتفاع نماگر‌های سهامی در سال۹۵ این نسبت در پایان سال۹۵ به مقدار ۰.۳۰ تنزل پیدا کرد.
سال‌های ۹۶ و ۹۷؛ زمزمه‌های صعود
در سال۹۶ نیز شیب افزایش مقدار نقدینگی، بیش از افزایش ارزش بازار سهام بود و سبب شد تا نسبت به پایان سال۹۵، این نسبت با ۰.۰۱درصد افت به ۰.۲۹ برسد. با توجه به افزایش افسارگسیخته قیمت ارز در سال۹۷، بازار سهام رشد خوبی را در این سال‌تجربه کرد و شاخص‌کل و شاخص هم‌وزن در این سال‌به ترتیب بازدهی ۸۵ و ۹۱درصدی را ثبت کردند. صعود نماگر‌های سهامی به این میزان موجب شد تا نسبت مذکور از ۰.۲۹ در انتهای اسفند سال۹۶ به ۰.۴۹ در پایان مهر سال۹۷ برسد. بعد از تعدیل قیمت دلار از مهر سال۹۷ به بعد، این نسبت با افت ارزش بازار سهام در نیمه دوم سال۹۷، اندکی کاهش پیدا کرد و در نهایت در پایان سال۹۷، این نماگر رقم ۰.۴۳ را نشان می‌داد.
بیشتر بخوانید: ریسک گره کور بازار سهام
سال ۹۸، در آستانه برابری ارزش بازار و نقدینگی
سال۹۸ یکی از بهترین سال‌های تاریخ بورس تهران بود و در این سال، بهترین عملکرد تاریخ شاخص هم‌وزن به‌ثبت رسید. گفتنی است که نماگر هم‌وزن در این سال‌رشد ۴۳۷درصدی را ثبت کرد. شاخص‌کل نیز در این سال، بهترین سال‌معاملاتی تاریخ خود را تجربه کرد و با رشد ۱۸۷درصدی همراه شد. مجموعه این عوامل منجر به رشد ارزش بازار سهام شد و در پایان سال۹۸، نسبت ارزش بازار سهام به نقدینگی کل کشور، مقدار ۰.۸۷ را نشان می‌داد. گفتنی است که شتاب زیاد افزایش قیمت‌ها در این سال، موجب شد تا شیب افزایش ارزش بازار سهام از رشد نقدینگی بیشتر باشد و این نسبت در این سال‌صعود قابل‌توجهی را تجربه کند.
سال ۹۹، قله تاریخی نسبت ارزش بازار به نقدینگی
سال ۹۹ که با اختلاف معناداری نسبت به سایر سال‌ها، عجیب‌ترین سال‌تاریخ بورس تهران بود، موجبات تغییر قابل‌توجه در این نسبت را فراهم کرد. شاخص‌کل بورس تهران در پنج ماهه نخست آن سال، بیش از ۳۰۰درصد افزایش ارتفاع داشت. با توجه به این نکته که در ۵ ماهه نخست سال۹۹، شاخص‌کل عملکرد بهتری نسبت به شاخص هم‌وزن داشت، این موضوع وضعیت بهتر نماد‌های شاخص ساز و باارزش بازار بالا را در قیاس با نماد‌های کوچک بازنمایی می‌کرد، بنابراین رشد‌های افسارگسیخته در نماد‌های بزرگ بازار، منجر به افزایش افسارگسیخته در ارزش کل بازار سهام شد، به‌گونه‌ای که ارزش کل بازار سهام از رقم ۲هزار و ۱۶۱ همت در پایان اسفند سال۹۸ به رقم ۸هزار ۴۲۷ همت در پایان تیر سال۹۹ رسید، یعنی در یک بازه کوتاه چهارماهه، شتاب افزایش قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای و به موازات آن افزایش ارزش بازار سهام به حدی بود که ارزش بازار رشد نزدیک به ۴۰۰درصدی را تجربه کرد. این موضوع سبب شد تا نسبت ارزش بازار به نقدینگی در برش زمانی ۴ ماهه اول سال۹۹، از رقم ۰.۸۷ در پایان اسفند سال۹۸ به رقم ۳.۰۸ در پایان تیر سال۹۹ برسد.
گفتنی است که شتاب افزایش ارزش کل بازار سهام در ۴ ماهه نخست سال۹۹ به میزانی بود که این نسبت در ماه‌های فروردین، اردیبهشت، خرداد و تیر به ترتیب ارقام ۱.۱۹، ۱.۷۰، ۲.۱۴ و ۳.۰۸ را تجربه کرد. تب داغ تقاضا در بورس تهران، تنور معاملات بازار را به حدی داغ کرده‌بود که در تیر سال۹۹، شاخص‌کل بورس، رشد ۵۱درصدی را تجربه کرد. این رشد ۵۱درصدی منجر به افزایش ارزش بازار سهام از رقم ۵هزار و ۶۸۵ همت به رقم ۸هزار و ۴۲۷ همت در پایان تیر آن سال‌شد، در همین زمان نماگر نقدینگی کشور، رقم ۲هزار و ۷۳۹ همت را نشان می‌داد که برآیند تقسیم ارزش بازار به نقدینگی کشور، عدد ۳.۰۸ را نشان می‌داد که رکورد تاریخی این نسبت محسوب می‌شود.
وضعیت در دوران پساریزش
با توجه به اینکه نسبت فوق‌الذکر در چهار ماهه نخست سال۹۹ به دلیل افزایش شتابان قیمت‌ها با رشد همراه شده‌بود، بعد از ریزش قیمت‌ها پس از مرداد آن سال، این نسبت نیز با تعدیل همراه شد. گفتنی است که این نسبت در پایان سال۹۹ عدد ۱.۷۶ را نشان می‌داد. سال۱۴۰۰ نیز در بورس تهران این‌گونه سپری شد که اکثر نماد‌های معاملاتی با توجه به رشدی که در سال۹۹ تجربه کرده‌بودند، در این سال‌با افت قیمت‌ها همراه شدند، تا جایی‌که شاخص‌کل در این سال، تنها رشد ۴.۵درصدی داشت و حتی شاخص هم‌وزن نیز ۲۱درصد از ارتفاع خود را از دست داد. البته با وجود افت قابل‌توجه شاخص هم‌وزن به دلیل اینکه شاخص‌کل تقریبا نسبت به ابتدای سال، تفاوت محسوسی نداشت، ارزش کل بازار سهام در سال۱۴۰۰ تغییر چندانی را به‌ثبت نرساند. ارزش کل بازار سهام در انتهای اسفند سال۹۹، در سطح ۶هزار و ۱۲۱ همت قرار داشت و در پایان سال‌نیز این پارامتر به سطح ۶هزار و ۱۷۹ همت رسید.
با توجه به اینکه نقدینگی در این سال رشد قابل‌توجهی را ثبت کرد، تعدیل و اصلاح آن نسبت در سال۱۴۰۰ نیز ادامه‌دار بود و از رقم ۱.۷۶ در پایان سال۹۹ به ۱.۲۸ در پایان سال۱۴۰۰ رسید. اوضاع و احوال نابسامان بورس تهران در ۷ ماهه نخست سال۱۴۰۱ سبب شد تا این نسبت پس از مدت‌ها به کمتر از عدد یک تنزل پیدا کند. این نسبت در فروردین سال۹۹ به بیش از عدد یک ارتقا پیدا کرده‌بود، (یعنی ارزش کل بازار سهام از رقم نقدینگی بیشتر شد)، در مهر سال۱۴۰۱ مجددا رقم نقدینگی از ارزش کل بازار سهام سبقت گرفت و رقم ۰.۹۷ را نمایش داد.
با شروع جهش دلار در بازار آزاد در نیمه دوم سال‌گذشته، مجددا جریان تقاضا روانه بورس تهران شد و موجبات افزایش ارتفاع شاخص‌های تالار شیشه‌ای و همچنین افزایش ارزش بازار سهام را فراهم کرد، به‌گونه‌ای که این نسبت مجددا با افزایش همراه شد و در اردیبهشت امسال که شاخص‌های سهامی، قله‌های تاریخی خود را ثبت کردند، رقم ۱.۴۹ را تجربه کرد و نهایتا در پایان شهریور امسال این نسبت در سطح ۱.۲۱واحدی قرار دارد. به‌طور کلی روند کاهشی این نسبت از قله سال۹۹، نشان می‌دهد که رشد نقدینگی بیشتر از رشد ارزش بازار بوده‌است، بنابراین می‌توان گفت که شوک مصنوعی تزریق دولت به‌صورت عرضه سهام دولتی یا تزریق مستقیم نقدینگی به بازار سبب افزایش ارزش حقیقی بازار سهام شده و پس از حل‌شدن این شوک، ارزش بازار مجددا به ترند قبلی خود بازگشته است.