اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: بر طبق قوانین کشور ایران، وقتی مالی از متوفی به ورثه برسد، وراث یا نماینده قانونی آن‌ها باید ظرف مدت شش ماه از تاریخ فوت متوفی، به سازمان امور مالیاتی مراجعه و با ارائه اسناد مربوطه، صورت اموال و بدهی‌های وی را در اظهارنامه مخصوص مالیات بر ارث گزارش کند. پس از تشکیل پرونده متوفی، گواهینامه مالیات بر ارث صادر و به ورثه داده می‌شود.
بعد از فوت یک فرد، وراث وی برای داشتن دسترسی به حساب‌های بانکی متوفی باید مالیات بر ارث سپرده بانکی را پرداخت کنند. ممکن است وراث رمز کارت بانکی متوفی را داشته باشند و بخواهند برای فرار از مالیات بر ارث، کم‌کم پول را از حساب متوفی به حساب بانکی خود منتقل کنند، اما این امر به دلیل یکپارچه‌سازی سیستم‌های اطلاعاتی کشور امکان پذیر نیست و پس از مراجعه به دستگاه عابر بانک متوجه مسدودی سپرده بانکی متوفی می‌شوند.
مالیات بر ارث سپرده بانکی
سپرده بانکی، نقدی‌تر و قابل در دسترس‌ترین اموال است و بازماندگان زودتر از بقیه به دنبال آن می‌روند تا زمانی که مالیات بر ارث سپرده بانکی پرداخت نشود، بازماندگان اجازه دسترسی به آن را نخواهند داشت. از آنجا که پس از فوت شخص متوفی، همه حساب‌های او مسدود می‌شود برای دسترسی به حساب بانکی و برداشتن آن‌ها، باید مالیات آن را پرداخت کنید تا اجازه برداشت از این حساب را داشته باشید.
اولویت مالیات بر ارث حساب بانکی
در برخی موارد ورثه برای هزینه‌های کفن و دفن و سایر مسائل مالی مربوط به مرگ متوفی، با مشکل کمبود نقدینگی مواجه می‌شوند. در چنین شرایطی برای پرداخت هزینه‌ها از حساب بانکی متوفی باید در ابتدا مالیات بر ارث حساب بانکی را بپردازند تا به موجودی سپرده دسترسی پیدا کنند.
رفع مسدودی حساب سپرده بانکی متوفی
اولین کار برای رفع مسدودی حساب سپرده باید انجام شود، انحصار وراثت است. برگه انحصار وراثت برای مشخص کردن ورثه و ارائه این برگه به سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی ضروری است. پس از انجام انحصار وراثت، بازماندگان با مراجعه به اداره مالیات، و پرداخت مالیات بر ارث سپرده بانکی، این حساب را رفع توقیف کرده و اجازه برداشت از این حساب را خواهند داشت.
نحوه پرداخت مالیات بر ارث سپرده بانکی
وراث برای اطلاع از مقدار موجودی سپرده متوفی و مبلغ مالیات بر ارث سپرده بانکی و پرداخت آن، باید به اصلی‌ترین شعب بانک مراجعه و فرم مربوطه را برای پرداخت مالیات پر کنند. سپس مالیات مذکور از حساب متوفی کسر شده و حساب برای برداشت مابقی موجودی، در دسترس وراث قرار می‌گیرد.
معمولاً بسیاری از افراد از میزان سهم الارث خود مطلع نیستند و نسبت به حقوق مادی و معنوی خود نسبت به آن آگاهی ندارند، در همین راستا بهتر است برای کسب اطلاعات کامل و دقیق در خصوص نحوه تقسیم ارث و پرداخت مالیات بر ارث، حتماً از یک وکیل انحصار وراثت مشورت بگیرند تا در جریان پیگیری امور با مشکل مواجه نشوند.
مالیات بر ارث پول نقد
پول نقد، وجهی است که متوفی در خارج از بانک و در منزل خود نگه داشته است. این پول برای اداره مالیات قابل شناسایی و محاسبه نیست. در نتیجه ورثه بدون اعلام در اظهارنامه مالیات بر ارث، در مورد آن تصمیم می‌گیرند. البته ممکن است این پول نقد در صندوق امانات نگهداری شود که در این صورت تا زمان انحصار وراثت مسدود می‌شود. ورثه برای دسترسی به پول نقد نگهداری شده در صندوق امانات باید مالیاتی را تحت عنوان مالیات بر ارث پول نقد بپردازند که نرخ آن برای طبقه اول، دوم، سوم به ترتیب ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد از پول موجود در صندوق است.
طبقه بندی وراث
• طبقه اول وراث شامل این افراد می‌شود: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد
• طبقه دوم وراث حساب سپرده بانکی شامل: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها می‌شود.
• طبقه سوم وراث شامل: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آن‌ها می‌شود.
نکته بسیار مهم درباره مالیات بر ارث این است که تا وقتی که حتی یک نفر از وراث طبقه اول زنده و در قید حیات باشند، به هیچ‌کدام از طبقات دوم و سوم ارث تعلق نمی‌گیرد.
جریمه تاخیر در پرداخت مالیات
برای مشمولین قانون جدید جریمه نقدی وجود ندارد. اما تأخیر در پرداخت مالیات سبب خروج هزینه‌های کفن و دفن و بدهی‌های متوفی از شمول معافیت می‌شود. اما جریمه تأخیر مشمولین قانون قدیم ۱۰ درصد مالیات متعلق است.
مالیات بر ارث حساب مؤسسات مالی و اعتباری
نرخ مالیات بر ارث حساب‌های بانکی با حساب‌های مؤسسات مالی و اعتباری تفاوت دارد. این موضوع موجب شده که بیشتر افراد از این موضوع و مقدار مالیات بی‌اطلاع باشند. در صورتی که متوفی حسابی در مؤسسات مالی و اعتباری داشته باشد، وراث برای دسترسی به این پول پس از مرگ متوفی، باید ۱۰ درصد موجودی حساب، مالیات پرداخت نمایند. البته این ۱۰ درصد برای وراث طبقه اول است. مقدار مالیات برای وراث طبقه دوم ۲۰ درصد و برای وراث طبقه سوم ۳۰ درصد خواهد بود.
محاسبه مالیات بر ارث سهام
لازم است بدانید سود سهام مشمول مالیات بر ارث نخواهد شد و تنها باید برای مبلغ سهام بر اساس ارزش روز آن باید مالیات پرداخت شود. نرخ مالیات بر ارث سهام برای سهام پذیرفته شده در بورس یا سهم الشرکه شرکت‌های غیر بهابازار متفاوت است. معیار محاسبه میزان مالیات بر ارث سهام به عوامل مختلفی مانند تاریخ فوت و طبقه‌بندی بازماندگان و وراث بستگی دارد.