اقتصاد۲۴- دندانپزشک‌ها تاکید دارند که برای اطمینان از سلامت دندان و دهان، هر ۶ ماه یا هر یک سال باید به دندانپزشک مراجعه کرد.
اما گران بودن هزینه دندانپزشکی، تحت پوشش بیمه نبودن خدمات آن، ناآگاهی مردم درمورد چگونگی مراقبت از دندان‌ها و نیز کمبود دندانپزشک در برخی شهر‌ها باعث شده که خیلی از مردم به طور منظم به دندانپزشک مراجعه نکنند و خیلی از آن‌ها هم زمانی مراجعه می‌کنند که درد، امان‌شان را بریده است. خیلی‌ها هم، چون از نظر مالی از عهده ترمیم دندان خود برنمی‌آیند، عطای داشتنِ دندان را به لقای آن می‌بخشند و آن را می‌کِشند.
طبق آمار‌های موجود، هر ایرانی حداقل ۶ دندان پوسیده دارد؛ بالای ۸۰ درصد افراد ۵ تا ۶ ساله به طور متوسط ۵ دندان شیری پوسیده، یا کشیده‌شده یا پرشده دارند، افراد ۳۰ تا ۴۰ ساله که در سن فعالیت اجتماعی هستند، ۱۲ تا ۱۳ دندانِ ازدسترفته دارند. در گروه سنی بالای ۶۵ سال نیز بیش از ۵۵ درصد افراد دیگر هیچ دندانی برایشان باقی نمانده است.
به گفته پزشکان، یک تصور نادرست بین مردم رایج است که فکر می‌کنند پوسیدگی یا از دست دادن دندان‌ها در سنین بالا عادی است. درحالی‌که اگر از دندان‌ها به خوبی مراقبت کنیم، تا پایان عمر می‌توانیم آن‌ها را داشته باشیم و کیفیت بالایی از زندگی را تجربه کنیم. چراکه پیشگیری از پوسیدگی دندان، آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان آن است.
خیلی از مردم تصور می‌کنند پوسیدگی دندان، فقط به دندان‌ها و لثه‌ها آسیب می‌زند. درحالی‌که پزشکان تاکید دارند که پوسیدگی دندان می‌تواند موجب بروز انواع بیماری‌ها برای فرد شود. از مشکلات گوارشی گرفته تا عفونت فک، عفونت‌های قلبی و عفونت‌های مفصلی، تشدید مشکلات تنفسی، آسیب دیدن کلیه‌ها و کبد و زیبایی دندان و دهان که قاعدتا برای همه مهم است.
این استان بالاترین آمار پوسیدگی دندان را دارد
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در پژوهشی که با عنوان «خدمات بهداشتی و درمانی دهان و دندان در ایران؛ چالش‌ها و راهکارها» انجام داده و نتایج آن مربوط به سال ۱۳۹۵ است، گزارش داده که میانگین ملی دندان‌های پوسیده، ازدسترفته و پُرشده در کودکان ۶ و ۱۲ ساله به ترتیب ۸۴.۵ و ۸۴.۱ (DMF) است.
طبق این پیمایش ملی، در بین ۳۱ استان کشور، استان کردستان در هر دو رده سنی کودکان ۶ و ۱۲ سال دارای بیشترین تعداد در شاخص میانگین دندان‌های پوسیده، ازدسترفته و پرشده است. در این میان استان تهران در رده سنی کودکان ۶ سال و استان هرمزگان در رده سنی کودکان ۱۲ سال، دارای کمترین تعداد در شاخصِ یادشده هستند.
نتایج این پیمایش در زمینه سلامت دهان و دندان نشان می‌دهد که ۹۰.۹ درصد کودکان ۶ ساله و ۹۲.۱ درصد کودکان ۱۲ ساله دندان‌های خود را با مسواک تمیز می‌کنند. در حالی که تنها ۱۱ درصد از کودکان ۶ ساله و ۱۸.۶ درصد از کودکان ۱۲ ساله از نخ دندان استفاده دارند. همچنین مسواک زدن بیش از یک بار در روز در بین دانش‌آموزان ۶ و ۱۲ ساله به ترتیب ۴۷.۹ و ۵۵.۲ درصد گزارش شده است.
میزان استفاده از خدمات دندانپزشکی پیشگیرانه نیز در کودکان ۶ ساله فقط ۱۶.۶ درصد و در کودکان ۱۲ ساله ۱۱ درصد است. این در حالی است که پزشکان تاکید دارند که بهترین راه برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، پیشگیری از پوسیدگی است.
آمار فاجعه‌بار پوسیدگی دندان در بزرگسالان/ بیش از نیمی از سالمندان کاملا بی‌دندان هستند
آمار پوسیدگی دندان تنها مختص کودکان نیست و به گفته متخصصان، با افزایش سن، میزان دندان‌های پوسیده نیز افزایش پیدا می‌کند. چندی پیش مسئولان دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی اعلام کردند که وضعیت بهداشت دهان و دندان کودکان ۵ تا ۶ ساله در ایران بسیار نامطلوب است. به طوری که بیش از ۸۰ درصد افراد در این گروه سنی به طور متوسط ۵ دندان شیری پوسیده، یا کشیده‌شده یا پرشده دارند و تنها ۱۲ درصد کودکان گروه سنی ۵ تا ۶ ساله فاقد پوسیدگی دندانی هستند.
طبق این گزارش، افراد ۳۰ تا ۴۰ ساله نیز در کشور ۱۲ تا ۱۳ دندانِ ازدسترفته دارند. همچنین حدود ۵۵ درصد افراد بالای ۶۵ سال نیز همه دندان‌های خود را از دست داده‌اند و حتی یک دندان ندارند.
کارشناسان، یکی از دلایل بالا بودن آمار بالای پوسیدگی دندان در ایران را ناآگاهی مردم درباره نحوه مراقبت درست از دندان‌ها می‌دانند. دکتر علی تاجرنیا، دندانپزشک و رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران به همشهری می‌گوید: الان کشور‌های اسکاندیناوی، شاخص پوسیدگی دهان و دندان (DMF) را به صفر رسانده‌اند. موضوعی که ما از آن خیلی دوریم. یکی از دلایل این اتفاق در این کشورها، حمایت دولت از خدمات دندانپزشکی و مهم‌تر از آن، تمرکز بر روی «فرهنگ‌سازی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها» است. چراکه پیشگیری آسان‌تر و در دسترس‌تر از درمان است.
دکتر تاجرنیا می‌گوید: تعداد دندان‌های پوسیده ایرانی‌ها در مقایسه با توقعی که از آن می‌رود، زیاد است و نیاز است که هم در مقوله «پیشگیری» و هم در موضوع «درمان» فکری کنیم.
بیشتر بخوانید: شهریه‌های نجومی و جبران بی‌پولی دولت از جیب دانشجو
۳ خدمت دندانپزشکی در کشور بیمه می‌شود
پرهزینه بودن خدمات دندانپزشکی مختص ایران نیست و به جز در چند کشور معدود، در باقی کشور‌های دنیا قیمت بسیار بالایی دارد و معمولا دولت‌ها مسئولیت هزینه‌های آن را به عهده نمی‌گیرند. به همین دلیل دندانپزشکان تاکید دارند برای این که سر و کارتان به خدمات پرهزینه دندانپزشکی نیفتد، از پوسیدگی آن‌ها پیشگیری و خوب از آن‌ها مراقبت کنید.
البته پنجشنبه گذشته بود که دکتر باقر شهنی‌زاده، رئیس انجمن دندانپزشکان عمومی ایران در حاشیه پانزدهمین کنگره بین المللی دندانپزشکی عمومی ایران اعلام کرد: براساس مصوبه جدید شورای عالی بیمه در طرح خدمات درمان بیمه‌ای، پوسیدگی، جرم‌گیری و ساخت دندان تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند و این مصوبه به زودی ابلاغ می‌شود.
دکتر شهنی‌زاده گفت: مشکلات تغذیه‌ای و عدم تامین بودجه درمان دندان‌ها باعث افزایش آمار پوسیدگی دندان‌ها در کشور شده که باید غربالگری و آمایش جدید انجام شود تا شاهد کاهش میزان پوسیدگی دندان‌ها باشیم.
در موضوع مهمِ پیشگیری عقبیم/ این افراد دچار بی‌دندانی می‌شوند
طبق آخرین آمار رسمی موجود درباره سلامت دندان در ایران که مربوط به سال ۱۳۹۵ است، شاخص پوسیدگی دندان ایرانی‌ها که به آن DMF گفته می‌شود و شامل میزان دندان‌های پوسیده، ترمیم‌شده و ازدسترفته است، عدد ۱.۸۴ است که در حد متوسط جهانی است و آمار بدی محسوب نمی‌شود.
این مطلب را رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران به همشهری می‌گوید و اضافه می‌کند: البته این که شاخص پوسیدگی دندان در کشور بالا نیست، به معنی خوب بودن اوضاع نیست. چون ما در موضوع پیشگیری عقبیم. تعداد زیادی از مردم به دلیل آموزش‌ندیدن و ناآگاهی و دلایل دیگر، مراقبت درستی از دندان‌های خود ندارند.
دکتر تاجرنیا ادامه می‌دهد: بیمه نبودن خدمات دندانپزشکی هم در این آمار بی‌تاثیر نیست. الان فقط کسانی که توانایی مالی دارند، یا در ادارات دولتی کار می‌کنند و بیمه تکمیلی مناسبی دارند، می‌توانند از هر نوع خدمات دندانپزشکی برخوردار شوند. خیلی از مردم نمی‌توانند خدمات دندانپزشکی دریافت کنند و طبیعی است که دچار بی‌دندانی می‌شوند.
به گفته این دندانپزشک، خیلی از مردم تا دندان‌درد شدید نگیرند و مجبور نشوند، به دندانپزشک مراجعه نمی‌کنند. این در حالی است که تعداد دندانپزشکان و مراکز دندانپزشکی در کشور کم نیست و اتفاقا بسیار هم زیاد است.
طبق آمار‌های رسمیِ موجود، سالانه حدود ۲ هزار دندانپزشک در کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند و طبق اعلام سازمان نظام پزشکی کشور در حال حاضر نام حدود ۴۳ هزار نفر دندانپزشک ثبت شده است که البته تعدادی مهاجرت کرده و تعدادی فوت شده‌اند. با این حال وضعیت پوسیدگی دندان‌ها از نظر خود مسئولان قابل پذیرش نیست.
توزیع ناعادلانه دندانپزشک در کشور/ سرانه ۱۱ استان بالاتر از میانگین کشوری
طبق پژوهش و پیمایش مرکز پژوهش‌های مجلس، از بین ۳۱ استان کشور، ۱۱ استان سرانه‌ای بالاتر از میانگین سرانه دندانپزشک در کشور دارند. مثلا استان تهران با سرانه کل ۱۱۶ دندانپزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، در رتبه نخست از نظر توزیع دندانپزشک در کشور قرار دارد. پس از آن، استان‌های یزد، اصفهان و فارس به ترتیب در رتبه‌های دوم تا چهارم قرار دارند. میانگین سرانه کل کشور نیز ۴۴ دندانپزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است.
سرانه دندانپزشک در کشور به تفکیک دندانپزشکان عمومی و متخصص به ترتیب ۳۸ و ۶ در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. استان‌های تهران و سیستان و بلوچستان به ترتیب با سرانه ۱۰۱ و ۱۵ دندانپزشک عمومی، ۱۶ و ۳ دندانپزشک متخصص به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، به عنوان برخوردارترین و محروم‌ترین استان از نظر سرانه دندانپزشکان عمومی و متخصص در کشور محسوب می‌شوند. اختلاف سرانه دندانپزشک عمومی و متخصص بین برخوردارترین استان و محروم‌ترین به ترتیب ۸۵ و ۱۲ دندانپزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است که عددی قابل تامل است.
این توزیع ناعادلانه دندانپزشک در استان‌های مختلف درنهایت منجر به کاهش دسترسی و در مواقع حادتر، عدم دسترسی به خدمت دندانپزشکی در مناطق محروم‌تر می‌شود. این مورد در کنار کاهش دسترسی مالی مردم به خدمت دندانپزشکی، می‌تواند سلامت دهان و دندان کودکان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار دهد و هزینه زیادی را به افراد یا خانواده‌ها تحمیل کند و در موارد زیادی منجر به عدم بهره‌مندی آنان از خدمات ضروری دندانپزشکی شود.