اقتصاد ۲۴- مرتضی افقه، استاد اقتصاد دانشگاه اهواز در گفتگو با «هم‌میهن» به این موضوع پرداخت.
سیاست‌های دولت را در مهار قیمت ارز چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سیاست‌های پولی و مالی دولت برای کنترل قیمت‌ها به‌صورت کلی و حتی کنترل بحران‌های اقتصادی مانند تورم و رکود، سیاست‌هایی انفعالی است چراکه سیاست فعال در دست دولت نیست و تحت تاثیر سیاست خارجی، تحریم‌ها و اخبار مرتبط با آن است. البته به صورت سنتی و همیشگی با نزدیک شدن به روز‌های تعطیلات، تقاضا برای ارز و سفر‌های خارجی افزایش پیدا می‌کند که در بالا رفتن نرخ ارز تاثیر دارد، اما بنده حدود دو ماه قبل این پیش‌بینی را کردم که در سال آینده میلادی با هر بار انتشار نظرسنجی که نشان دهد دونالد ترامپ و حزب جمهورخواه آمریکا برنده انتخابات ریاست‌جمهوری آن کشور است، بلافاصله بر نرخ ارز در ایران تاثیر خواهد داشت که این نیز بر بازار کشور تاثیرگذار بوده است. همانطور که گفتم دولت فقط و فقط انفعالی عمل می‌کند و بعد از افزایش قیمت ارز به اقداماتی ناچیز که در چارچوب اختیارات اوست، عمل می‌کند، اما در نهایت می‌تواند بین ۱۰ تا ۲۰ درصد در کنترل قیمت ارز تاثیرگذار باشد.
چندی قبل بانک مرکزی طرح فروش اوراق گواهی با نرخ ۳۰ درصد را اجرایی کرد که به صورت کوتاه‌مدت توانست قیمت دلار را ثابت نگه دارد، اما باز شاهد بالا رفتن قیمت آن هستیم. چنین ایده‌های ناکامی چه تأثیری بر نرخ ارز در سال آینده خواهد داشت؟
نرخ سود ۳۰ درصدی این معنی را می‌دهد که فعالیت‌های اقتصادی در کشور باید بالای این مقدار سود داشته باشد تا دولت بتواند چنین سودی را به مردم بدهد؛ این رویه در شرایط فعلی با دوام نخواهد بود و عوارض آن را در افزایش قیمت تولیدات و محصولات دیدیم، چون هزینه تولید بالا رفت و در فاز بعدی شاهد پمپاژ تورم به جامعه خواهیم بود. در شرایطی که اکثر صنایع با رکود مواجه هستند باید شاهد اتفاقات بدتری نیز در اقتصاد باشیم، اگر چه ممکن است شرکت‌های بزرگ تسهیلات با شرایط خاص را قبول کنند و نرخ ۳۰ درصد سود را نیز بپردازند، اما آن نیز طولانی‌مدت نخواهد بود و بعید می‌دانم در شرایط فعلی هیچ صنعت مولدی وجود داشته باشد که بتواند چنین سودی بدهد.
بیشتر بخوانید: کلیشه رشد قیمت دلار پس از انتخابات تکرار شد/ دلار امسال را با نرخ ۶۰ هزار تومان به پایان می‌برد
من فکر می‌کنم دولت به انتهای سیاستگذاری‌های خود در زمینه کنترل نرخ دلار و ارز رسیده است. دولت در ابتدا این ادعا را کرد که می‌تواند قیمت ارز را مهار کند و تورم و نقدینگی را کنترل خواهد کرد، اما عملاً در هیچ‌کدام موفق نبود و با طرح‌هایی مانند فروش اوراق با نرخ سود غیرمتعارف نشان داد که ایده خاصی که تبعات نیز نداشته باشد، ندارد. به عقل من نمی‌رسد که دولت با چه طرح و ایده‌ای آن‌هم در شرایط تحریم می‌خواهد مشکلات را حل کند.
کمتر از ۲۰ روز تا عید نوروز فرصت داریم. پیش‌بینی شما درباره افزایش قیمت دلار در قبل و بعد از نوروز ۱۴۰۳ چیست؟
به‌طور کلی باید بگویم که تا مسئله تحریم و FATF حل نشود و همچنین تا درگیری‌هایی که در منطقه وجود دارد، مثل جنگ غزه و جنگ روسیه و اوکراین به سامان نرسد، عملاً قیمت‌های ارز در کشور ما رو به بالا خواهد بود. بنده حدس می‌زنم این روند افزایشی تا عید نوروز ادامه‌دار باشد، چون همانطور که گفتم به‌طور طبیعی نزدیکِ تعطیلات قیمت‌ها افزایش خواهد یافت، اما اگر زمزمه صلح در جنگ‌های پیرامونی ما شنیده شود، ممکن است در کوتاه‌مدت روند افزایشی قیمت دلار را متوقف کند و یا حداقل کاهشی کند. اما در مورد تعطیلات بعد از نوروز باید بگویم که باز بازار ایران متأثر از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، متاسفانه باز شاهد روند افزایشی خواهد بود مگر اینکه در مورد تحریم‌ها یا FATF بتوانیم به توافقاتی برسیم که من افق روشنی در این زمینه نمی‌بینم.