اقتصاد۲۴- انتصاب حمیرا ریگی در سمت مدیرعامل منطقه آزاد چابهار را باید یکی از شگفتی‌های دولت سیزدهم دانست، حکمی شاید بی سابقه در تاریخ مدیریت اقتصادی کشور!
در هفته اخیر با حکم احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی، «حمیرا ریگی زیروکی» به عنوان مدیرعامل و رییس هیات مدیره سازمان منطقه آزاد چابهار منصوب شد. پیش از این امیر مقدم مسوولیت رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار را بر عهده داشت.
حمیرا ریگی سومین بخشدار زن، اولین فرماندار زن، اولین سفیر زن اهل سنت و دومین سفیر زن جمهوری اسلامی ایران بوده که اکنون نیز به عنوان اولین مدیرعامل زن اهل تسنن سازمان مناطق آزاد منصوب شد.
البته شاید وقتی وزیر اقتصاد دولت رئیسی این حکم را امضا می‌کرد خودش نیز تصوری نداشت از اینکه این حکم را باید نخستین دانست. حمیرا ریگی، زنی ایرانی، سنی و بلوچ، حالا در شرایطی مدیرعامل منطقه آزاد چابهار یعنی یکی از مهمترین مناطق آزاد کشور شده است که هر چند پیش از این سمت‌هایی چون فرماندار و سفیر ایران را نیز برعهده داشته، اما در برهه ای که شائبه جدی سرمایه گذاری طالبان در چابهار از همیشه جدی‌تر است او به یکی از مهمترین مدیران اقتصادی کشور نیز تبدیل شده است.
حمیرا ریگی کیست؟
«حمیرا ریگی» متولد ۱۳۵۴ یکی از زنان بلوچ و اهل سنت استان سیستان و بلوچستان است. او همچنین اولین فرماندار زن در دولت یازدهم و اولین فرماندار زن اهل سنت در ایران محسوب می‌شود. البته سوابق حمیرا ریگی بیش از این موارد است و او دوره ای نیز پیش از فرمانداری، بخشدار شهر بندری چابهار بود. همچنین خانم ریگی بعد از صالح ادیبی دومین نفر از اهل سنت است که به عنوان سفیر جمهوری اسلامی انتخاب شد.
از دیگر سوابق حمیرا ریگی می‌توان به ریاست اداره بهزیستی چابهار، مشاور مدیرکل بهزیستی سیستان و بلوچستان، دبیر کمیسیون امور بانوان فرمانداری چابهار و دبیر کمیسیون شورای شهر چابهار نیز اشاره کرد.
وی دارای مدرک کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات است و در سوابق حرفه ایش نیز ریاست کمیته بانوان اولین دوره شورا‌های اسلامی شهر و روستا، بخشدار مرکزی چابهار و همزمان دبیر کمیسیون بانوان فرمانداری چابهار، رئیس اداره بهزیستی چابهار، عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، مشاور اجرایی مدیرکل بهزیستی استان سیستان و بلوچستان، فرماندار شهرستان قصرقند استان سیستان و بلوچستان، عضویت در هیئت امنای انجمن جهانی زنان مسلمان، عضویت در هیئت موسس و هیئت مدیره مرکز گفتمان صلح برای همه تاکنون و سفیر فوق العاده و نماینده تام الاختیار جمهوری اسلامی ایران در برونئی دارالسلام را دارا است.
البته حمیرا ریگی در منطقه نیز دارای نفوذ بسیار است و حتی یکی از افراد فعال در ایجاد صلح و سازش میان دو طایفه ریگی و شهرکی در این منطقه بود؛ این دو طایفه در جنوب سیستان و بلوچستان از ۱۳ سال پیش به سبب یک فقره قتل دچار اختلاف شده بودند که با بخشش قاتل، صلح و سازش میانشان برقرار شد.
او در توصیف شرایطش در زمان انتصاب به سمت بخشدار مرکزی چابهار گفته بود که:
وقتی که من به عنوان بخشدار مرکزی چابهار انتخاب شدم، جامعه از این انتصاب نگران بود. این نگرانی بابت انتصاب حمیرا ریگی هم نبود بلکه هر زن دیگری برای این مسئولیت انتخاب می‌شد، همین نگرانی به وجود می‌آمد.
من از آن جامعه نه در آن زمان و نه الان گله‌مند نیستم که چرا انتصاب من برایشان یک چالش بود. من نه تنها گله‌مند نیستم بلکه این حق را هم به آنها می‌دهم چرا که مدیریت سیاسی یک زن را تجربه نکرده بودند. مطمئنا وقتی یک فرد، مشکلات، محدودیت‌ها و محرومیت‌ها را تجربه کرده، دوست دارد کسی در عرصه قرار گیرد که بتواند مسائل، مشکلات و نیازمندی‌ها را برطرف کند.
اگر آنها ببینند مجددا فردی بر سرکار می‌آید که می‌تواند عامل نگرانی باشد، حق دارند واکنش منفی نشان داده و نگران باشند چون تصورشان بر این است که ما به دنبال کسی هستیم که این نگرانی‌ها را حل کند نه آنکه به نگرانی‌ها بیفزاید. این مسئله موجب شد تا من از آنها گله‌مند نباشم و حتی این نگرانی موجب شد تا در سیاست‌های کاری خود این نگرانی‌ها را لحاظ کنم.
این تلاش موجب شد تا این مسئله را برای آنها ثابت کنم که جنسیت برای یک مدیر نباید دغدغه و نگرانی‌ای برای افراد باشد بلکه آنها باید یک مدیر را براساس شایستگی‌ها و توانمندی‌ها مورد ارزیابی قرار دهند.
اهمیت منطقه آزاد چابهار در منطقه
حمیرا ریگی را حتما با توجه به سوابقش و دستکم اعتماد دو دولت کاملا متفاوت از نظر پایگاه سیاسی به وی، باید در ردیف زنان توانمند ایرانی دانست؛ اما این بار در سمتی که قرار گرفته است نیز باید به ابعاد خاص آن توجه داشت.
منطقه آزاد چابهار یکی از مهمترین مناطق آزاد و از قدیمی‌ترین آنها محسوب می‌شود. همچنین بندر چابهار به عنوان تنها بندر تجاری ایران در خارج از تنگه هرمز، نقطه اتصال کریدور شرق ایران به آب‌های آزاد و نزدیک‌ترین بندر به بازار‌های آسیای میانه و افغانستان است که می‌تواند به عنوان مرکزی مهم در تجارت جهانی، تراتزیت کالا و حتی گردشگری بدرخشد و حتی در توسعه اقتصادی داخلی و خارجی موثر باشد.
کما اینکه بندر چابهار به علت موقعیت ممتاز، استراتژیک با دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی جایگاه ویژه‌ای در مبادلات تجاری کشورمان با سایر کشور‌های منطقه دارد و به علت نزدیکی به کشور‌هایی نظیر هند، افغانستان، پاکستان و آسیای میانه، ترانزیت کالا در آن بسیار مورد توجه است.
از سوی دیگر باید توجه داشت که به لحاظ استراتژیک بندر چابهار به‌عنوان وزنه تعادلی برای تنظیم روابط سیاسی ـ امنیتی دو رقیب هسته‌ای جنوب آسیا، یعنی هند و پاکستان است.
بیشتر بخوانید: موج محرومیت بر سر چابهار/ سازمان منطقه آزاد چابهار در خواب!
این در حالی بود که حتی در دوره‌ای هند، به‌عنوان یکی از قدرت‌های نوظهور اقتصادی در جنوب آسیا با طرح استراتژی بلندمدت در راستای توسعه بازار‌های داخلی، دسترسی به بازار افغانستان و آسیای میانه و رقابت با چین و پاکستان، تلاش داشت با سرمایه‌گذاری در بندر چابهار، به نفوذ اقتصادی و سیاسی‌اش در منطقه بیافزاید و جایگزینی برای بندر گوادر، مسیر ترانزیتی چین و پاکستان ایجاد کند. به همین علت چابهار، برای هند از اهمیت فوق‌العاده استراتژیک و حیاتی برخوردار بود. طرحی که البته با تشدید تحریم‌ها علیه ایران تا حد زیادی ناکام ماند و حتی هند در جستجوی راهی جایگزین برای بندر چابهار بوده، اما حقیقت همان است که هم چنان چابهار اصلی‌ترین و مهمترین نقطه پیوند بین کشور‌های این منطقه است.
نگاه هند و افغانستان به چابهار
نکته این جاست که هر چند دو بندر گوادر و کراچی برای هندوستان می‌توانند دارای اهمیت باشند، اما تنش‌های سیاسی و امنیتی جدی بین این دو کشور آن هم برای دهه‌ها و بدون هیچ دورنمای بهبودی بین دو همسایه، عملا این دو بندر را به نقطه امن و تکیه گاه هندی‌ها تبدیل نخواهد کرد.
هند یا ناچار است مسیری طولانی را دور بزند و برای رسیدن به اهداف بلندنمایانه اقتصادی اش بپیماید یا باید در نهایت به سراغ بندر چابهار برود.
از سوی دیگر منطقه آزاد چابهار، برای افغانستان نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هر چند افغان‌ها نیز به بندر‌های «کراچی» و «گوادر» پاکستان دسترسی دارند، اما به نظر می‌رسد رویکرد‌های سیاسی می‌تواند باعث شود تاجران این کشور نیز به دنبال گزینه‌ای جذاب‌تر، امن‌تر و به صرفه‌تر واقع در جنوب شرقی نوار ساحلی ایران باشند. به خصوص که بندر چابهار در حال توسعه در جنوب شرقی ایران است که تنها حدود ۹۰۰ کیلومتر با مرز افغانستان فاصله دارد و با توجه به طرح‌های خط آهن درحال توسعه از جمله خط آهن چابهار - مشهد و نیز خطوط جاده ای، مورد توجه ویژه افغانستان قرار گرفته است.
هم پوشانی سرمایه گذاری افغانستان در چابهار و انتصاب حمیرا ریگی
جالب اینکه به گزارش اقتصاد ۲۴، سفیر جمهوری اسلامی ایران در افغانستان روز ۸ اسفند سال جاری خبر داده بود که هیات تجاری و اقتصادی افغانستان در سفر به چابهار، سرمایه گذاری ۳۵ میلیون دلاری در زمینه اجرای پروژه تجاری، مسکونی و اداری را آغاز کرد.
اما نکته جالب‌تر شاید همین باشد که روز ۱۸ اسفند سال جاری نیز، جی‌پی سینگ، نماینده ویژه هند برای افغانستان با امیرخان متقی، وزیر امور خارجه طالبان در کابل دیدار کرده است.
عبدالقهار بلخی، سخنگوی وزارت خارجه طالبان، بعد از این دیدار در شبکه اجتماعی ایکس خود نوشت که در این دیدار متقی خواهان توسعه روابط دوجانبه افغانستان و هند در «بخش‌های سیاسی و اقتصادی» و به‌ویژه «رشد تجارت از بندر چابهار» ایران شد.
در واقع یکی از درخواست‌های طرف افغاستانی در ملاقات با طرف هندی، توجه ویژه به بندر چابهار بوده است. حتی گفته شده در ماه‌های اخیر تاجران افغان مسیر عمده تجارتی خود را از کراچی به بندر چابهار ایران انتقال داده‌اند.
از سوی دیگر در روز ۱۶ اسفند یعنی دو روز پیش از این درخواست نیز وزارت تجارت و صنعت طالبان اعلام کرد که محمد الله بختیار، رئیس بخش ترانزیت بین‌المللی این وزارت، در راس هیاتی به چابهار سفر کرد تا درباره عملی کردن زنجیره ترانزیتی چابهار که افغانستان و آسیای میانه را به آب‌های آزاد وصل می‌کند، صحبت کنند. این وزارتخانه همچنین اعلام کرد که هیات طالبان خواستار ایجاد یک دفتر نمایندگی افغانستان در منطقه آزاد چابهار شده است.
در اطلاعیه وزارت تجارت و صنعت طالبان آمده است: «اختصاص زمین موردنیاز برای فعالیت تجار افغان، اولویت دادن به کالا‌های ترانزیتی از این مسیر و فراهم آوردن تسهیلات برای تجار و سرمایه‌گذاران افغان از سرفصل‌های اصلی مذاکرات در این سفر بود.»
وزارت تجارت و صنعت طالبان اضافه کرده که حجت‌الله عبدالملکی، مشاور رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، از این پروژه حمایت کرده و در مورد عملی شدن آن به هیات طالبان اطمینان داده است. اما رسانه‌های ایران به این نکته اشاره نکرده‌اند.
در همین حال در کمتر از یک هفته بعد از این جلسات طرف‌های افغانستانی و هندی، با حکم وزیر اقتصاد، سمت مدیرعاملی منطقه آزاد چابهار به عنوان یکی از شریان‌های حیاتی ترانزیت کشور و مسیر مهم مبادلات کالایی در جنوب شرق ایران به حمیرا ریگی می‌رسد که سوابقش نشان از حضور زنی توانمند و اهل دیپلماسی دارد و از سوی دیگر سابقه مدیریت جدی اجرایی نیز در کارنامه او دیده می‌شود.
اعتبار منطقه‌ای وی را نیز البته نباید نادیده گرفت و با جمع این موارد می‌توان شاید به این ارزیابی دست یافت که وزارت اقتصاد دولت رئیسی و وزیرش در باب اهمیت سرمایه گذاری طرف‌های افغانستانی بوده که گزینه حمیرا ریگی را بررسی و در نهایت حکم مدیرکلی منطقه آزاد چابهار را به نام این زن ایرانی سنی زده اند.
حال، اما باید منتظر ماند و دید آیا انتصاب حمیرا ریگی که روابط خوبی با طایفه‌های مختلف در سیستان و بلوچستان دارد و در کارنامه اش حضور در دستگاه دیپلماسی کشور دیده می‌شود آیا می‌تواند گره‌ای از گره‌های فراوان مشکلات موجود در منطقه آزاد چابهار را بگشاید؟ گره‌هایی که تا امروز مدیریت مردانه چندان حریف آنان نشد و شاید حالا مدیریت با حربه‌های ویژه زنانه بتواند از بحران‌ها بکاهد و بر شکوه این بندر تاریخی ایران بیافزاید.