اقتصاد ۲۴- از بدیهیات یک اقتصاد تورم زده، شکل‌گیری پدیده پول داغ و آشفتگی صاحبان سرمایه‌های خرد برای حفظ این مبالغ کم است. ایران نیز سال‌هاست به درد پول داغ مبتلاست؛ از اوایل دهه نود و رسیدن یک شبه دلار از حدود ۲ هزار تومان به نزدیک ۵ هزار تومان تا امروز در واپسین روز‌های اسفند ۱۴۰۲ که دلار آمریکا در مرز ۶۰ هزار تومان قرار گرفته است.
با کاهش مستمر ارزش ریال، افراد به دنبال تبدیل پول‌های نقد خود به سرمایه‌هایی با ارزش بالاتر و یا باثبات‌تر افتادند. در این راستا بازار کالا‌هایی همچون خودرو و مسکن با متقاضیان بیشتری روبه‌رو شد.
زمانی که تقاضا برای کالایی زیاد باشد، اما بازار نتواند به این نیاز پاسخ دهد، رشد قیمت و تشویش مبادلات به صورت غیرقابل انکاری اتفاق خواهد افتاد. هرچه بازار ارز نوسان بیشتری را تجربه کرده، رشد تورم پرشتاب‌تر شود و افراد تلاش بیشتری برای تبدیل سرمایه ریالی خود به کالای سرمایه‌ای داشته باشند، چالش‌ها در بازار کالا‌های سرمایه‌ای و گاه کالا‌های مصرفی بیشتر خواهد شد.
خودرو یکی از اقلامیست که در تمامی کشور‌های جهان به عنوان کالای مصرفی شناخته می‌شود، اما در ایران خرید آن یک نوع سرمایه‌گذاریست. نرخ خودرو در اصل متاثر از دو مولفه قیمت خودروسازان و بازار آزاد است و در سال‌های گذشته با افزایش تشویش و نگرانی مصرف‌کنندگان، به نظر رسید دندان خودروسازان هم گردتر شد و به بهانه تورم داخلی، تولیدات خود را گران و گران‌تر کردند. با این حال به نظر می‌رسد در سالی که گذشت، بازار خودرو رونق چندانی نداشته و باب میل فعالان صنعت و بازار نبوده است.
مازاد عرضه خودرو در ۱۴۰۲
مرتضی عزتی، استاد اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و کارشناس اقتصادی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ ، به تشریح وضعیت بازار خودرو پرداخت و در این باره گفت: سالی که گذشت به علت وجود نابه‌سامانی‌های زیاد در بازار‌های اقتصادی و تشدید تورم، وضعیت صنعت خودرو در هاله‌ای از تصور و توهم تولید کننده فرو رفت.
بیشتر بخوانید: قیمت خودرو کاهش نخواهد یافت/ تولید خودرو ۱۵ درصد کمتر از سال گذشته؛ وزارت صمت کجاست؟
وی تصریح کرد: خودروسازان تصور می‌کردند اتفاقی که در سال ۱۴۰۱ برای خودرو افتاده بود، در سال ۱۴۰۲ نیز در بازار رخ دهد. در سال ۱۴۰۲ به‌ویژه در ماه‌های پایانی سال، انتظارات تورمی بالا رفته بود، همین موضوع باعث شد تا تقاضا برای خرید خودرو و تبدیل سرمایه ریالی به کالای سرمایه‌ای همچون خودرو افزایش یابد. در این راستا خودروسازان تصور کردند در سال جدید نیز افراد زیادی در مقام سرمایه‌گذار وارد بازار خودرو خواهند شد و به این سبب قیمت‌ها را بسیار زیاد افزایش دادند.
عزتی ادامه داد: به دلیل پیش‌بینی‌های غلط خودروسازان، نرخ نهایی اعلام شده برای محصولات از قیمت تمام شده بسیار فراتر رفت و صنعتگران تصور می‌کردند که با وجود این گرانی باز هم مردم خریدار و خواهان خودرو‌ها خواهند بود در صورتی که چنین اتفاقی رخ نداد. از سویی دیگر افرادی که در سال ۱۴۰۲ به قصد سرمایه‌گذاری خودرو خریده بودند نیز نتوانستند آن‌ها را بفروشند و روی دست‌شان ماند؛ بنابراین اگر بخواهیم تحلیلی کلی از بازار خودرو ارائه دهیم، باید بگوییم در سال ۱۴۰۲ بازار خودرو با مازاد عرضه و کمبود تقاضا به دلیل گرانی شدید این کالا مواجه بود.
پیش‌بینی‌ها درباره بازار خودرو روشن نیست
عزتی در ادامه صحبت‌های خود به افت تقاضا در پی افزایش شدید قیمت‌ها تاکید و در این‌باره تصریح کرد: با تشدید تورم و بدتر شدن شرایط اقتصادی و همچنین رشد چشم‌گیر قیمت خودرو، توان مالی چندانی برای مردم باقی نماند. از سویی دیگر کیفیت تولیدات جدید، پایین‌تر از محصولات سال‌های گذشته است، از این رو مردم بیشتر راغبند تا خودرو‌های فعلی خود را نگه دارند تا خودروی جدید با قیمت بسیار بالا گرفته و درگیر خرابی‌ها و کیفیت پایین آن شوند.
به گفته عزتی، علاوه بر تمام مواردی که عنوان شد، مسیر واردات خودرو تا حد بسیار کمی باز شده، برای همین برخی منتظرند تا ببینند خودرو‌های وارداتی با چه قیمتی به بازار عرضه خواهند شد. تمامی این اتفاقات کنار یکدیگر باعث شد تا در سال ۱۴۰۲، بازار خودرو راکد باشد و توهم تولیدکنندگان مبنی بر وجود تقاضای زیاد برای خودرو‌ها شکست بخورد.
این کارشناس اقتصادی در رابطه با شرایط بازار در سال ۱۴۰۳ نیز گفت: پیش‌بینی می‌شود در ماه‌های ابتدایی سال بعد، تغییر محسوسی در میزان تقاضای خودرو وجود نداشته باشد. تنها در صورتی تقاضا بیشتر می‌شود که رشد اقتصاد بهبود، اما خودرو گران‌تر نشود. شیوه دیگر، آن است که تورم به طور چشم‌گیری تشدید شود، اما باز هم نرخ خودرو تغییری نکند و افراد برای حفظ سرمایه‌های خود به سمت بازار این کالا حرکت کنند. در چند ماهه ابتدایی سال پیش‌رو، به نظر نمی‌رسد که هیچ یک از شرایط عنوان شده رخ دهد. برای همین پیش‌بینی برای سال ۱۴۰۳ آن است که شرایط رکود بازار خودرو بهبود نیابد.
خروج خودرو از رکود با بهبود کیفیت و کاهش قیمت
به گزارش اقتصاد ۲۴، کارشناسان معتقدند مهم‌ترین توهمی که در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ برای خودروسازان به‌وجود آمد، خریداری شدن بی‌چون و چرای خودرو‌ها توسط مردم بود. افت تقاضای خودرو در سال ۱۴۰۲ خلاف این را نشان داد و اصلی‌ترین دلیل این اتفاق، کاهش کیفیت خودرو‌های داخلی و بالارفتن نجومی قیمت آن‌ها بود. به نظر می‌رسد صنعت ناکارآمد خودرو در ایران، سال خوبی را پشت سر نگذاشته و باید فکری جدی در این‌باره برای سال ۱۴۰۳ داشته باشد؛ کاهش قیمت‌ها یا بهبود کیفیت محصولات، مهم‌ترین راهکار خروج از این رکود است.