اقتصاد۲۴- نگاهی به چارت قیمتی دلار در سال ۱۴۰۲ حکایت از پستی و بلندی‌های زیادی دارد که گاه به دلایل سیاسی و در بعضی اوقات ناشی از مسائل اقتصادی و... بوده است. بر این اساس مجموع این عوامل دست به دست هم می‌دهند و میزان بازدهی یک دارایی را تعیین می‌کنند.
به بیانی ساده‌تر بازدهی، به میزان سود و زیان یک سرمایه گذاری گفته می‌شود که در مدت زمان معینی به دست می‌آید یا از دست می‌رود. در واقع این دوره متناسب با افق زمانی سرمایه‌گذاری فرد می‌تواند از روزانه، هفتگی، ماهانه تا سالانه یا هر دوره زمانی دیگری تغییر کند. به عبارت دیگر بازده را می‌توان پاداشی تعریف کرد که سرمایه‌گذار به ازای سرمایه‌گذاری خود در یک دوره زمانی به دست می‌آورد.
کارنامه قیمت دلار در سال ۱۴۰۲
در همین راستا، قیمت دلار که در روز پنجم فروردین سال ۱۴۰۲ در کانال ۵۰ هزار تومان و بر روی ۵۰ هزار و ۷۰۰ تومان قرار داشت در آخرین روز‌های اسفند ۱۴۰۲ بنا به روایت برخی رسانه‌ها کانال ۵۰ هزار تومان را ترک کرد و به کانال بعدی قدم گذاشت.
بازدهی قیمت دلار در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲
بررسی‌ها نشان می‌دهد بازدهی نرخ دلار در سال ۱۴۰۲ تقریبا ۲۵.۸ درصد بوده است. این در حالی است که سال ۱۴۰۱ نرخ بازدهی دلار در حدود ۸۴ درصد قرار داشت.
۳ ماه طلایی دلار در سال ۱۴۰۲
نگاهی دقیق‌تر به نوسانات اسکناس آمریکایی نشان می‌دهد که دلار در اکثر ماه‌های سال ۱۴۰۲ بازدهی نسبتا محدودی داشته، اما در این میان فصل زمستان بیشترین و مثبت‌ترین عدد را به خود اختصاص داده است. به این ترتیب دی ماه رتبه نخست را با رقم ۷.۹ درصد، در کارنامه ثبت کرده است. همچنین اسفند ماه عدد بازدهی ۵.۷ درصد بوده است. سومین ماه هم بهمن است که میزان بازدهی در حدود ۵.۳ درصد محاسبه شده است.
اما در دی ماه چه اتفاقی افتاد که دلار بیشترین بازدهی ماهانه را به خود اختصاص داد؟
بررسی جزئی‌تر نوسان نرخ دلار و ارقام اعلامی رسمی و نیمه رسمی در ماه مذکور نشان می‌دهد قیمت دلار روز دوم دی ماه که در حول و حوش ۵۰ هزارو ۲۵۰تومان معامله شده بود در آخرین روز ماه یاد شده به رقم ۵۴ هزارو ۱۵۰ تومان رسید. در واقع بنابر روایت رسانه‌ها دلار در این بازه یک ماهه نزدیک به ۴ هزار تومان افزایش را تجربه کرد.
معامله گران می‌گفتند که بازار اشباع خرید شده است. اشباع خرید زمانی رخ می‌دهد که یک دارایی بیشتر از ارزش واقعی خود معامله شود. به عبارت بهتر، این شرایط زمانی ایجاد می‌شود که یک دارایی روندی صعودی داشته باشد و با هیچ اصلاح قیمتی مواجه نشود. بنا بر نظر تحلیلگران، سهمی که دچار اشباع خرید باشد بدون در نظر گرفتن شرایط بنیادی و تکنیکالی افزایش قیمت پیدا می‌کند و به همین علت، ممکن است در هر زمانی با ریزش ناگهانی قیمت مواجه شود.
البته تتر هم در دهه دوم و سوم دی ماه صعودی شد و از مرز ۵۳ هزار و ۳۰۰ تومان عبور کرد. به نظر می‌رسد یکی از دلایل رشد قیمت دلار در تهران احتمالا همین اتفاق بوده است.
دلار
از سوی دیگر بنابر ادعای معامله گران یکی دیگر از دلایل نوسانی شدن بازار ناشی از خبری بود که رسانه‌ها در خصوص پول‌های بلوکه شده ایران منتشر کردند. سیدحسین موسویان دیپلمات پیشین ایران در مقاله‌ای در میدل ایست آی نوشته بود «جنگ اسرائیل علیه غزه، عملا این توافق موقت بین آمریکا و ایران را کشت. یک مقام اروپایی به من گفت: به خاطر جنگ غزه، آمریکایی‌ها مذاکرات با ایران را ادامه نخواهند داد. آمریکایی‌ها از قطری‌ها محترمانه خواسته اند که آن‌ها محترمانه از ایران بخواهند که در شرایط فعلی ایران محترمانه درخواستی برای برداشت از این شش میلیارد آزاد شده نداشته باشد. کنگره آمریکا هم تصویب کرد که ۶ میلیارد دلار آزاد شده ایران، مجددا بلوکه شود. از این رو شرایط رفته رفته بغرنج‌تر می‌شود.»
«بلومبرگ» هم در خبری «مدعی شد» که «مقامات کاخ سفید در طرحی به بررسی امکان مسدودسازی دوباره ۶ میلیارد دلار از منابع ارزی حاصل از فروش نفت ایران که به عنوان بخشی از توافق تبادل زندانیان، آزاد شده و به بانک قطری واریز شده بود، می‌پردازد.»
دراین میان اظهارات «رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» نیز موضوعی بود که مورد توجه معامله‌گران قرار گرفت. آن‌طور که رسانه‌ها اعلام کردند گروسی «مدعی شده بود که ایران در سطح بسیار، بسیار بالا در حال غنی‌سازی اورانیوم است و به سطح تسلیحات (هسته‌ای) نزدیک شده است.» گروسی همچنین در ادامه ادعای خود گفته بود «تهران همچنان برای حضور بازرسان مانع‌تراشی می‌کند.» برخی از معامله گران تصور می‌کردند که ادعا‌های آقای مدیرکل ممکن است زمینه فشار بیشتر غرب بر تهران شود.
خرداد، پرنوسان‌ترین ماه دلاری ۱۴۰۲
از ماه‌های طلایی بازار دلار که بگذریم، کمترین بازدهی هم در خرداد ماه بوده که رقم منفی۵.۷ درصد است. به زبانی ساده، خرداد ماه زیان سرمایه گذاران بوده است.
بازار ارز بمباران خبری شد
در واقع در سومین ماه فصل بهار، بازار ارز تهران بمباران خبری شد. از همان روز‌های ابتدای ماه مذکور، رسانه‌ها خبر دادند که هیثم بن طارق سلطان عمان به تهران خواهد آمد و همین امر موجب شد اسکناس آمریکایی در تهران به این خبر تعظیم کند و جناح افزایشی بازار مجالی برای قدرت نمایی پیدا نکنند.
این سفر در شرایطی بود که منطقه شاهد شکل‌گیری نظم جدیدی بود. از یک طرف تهران و ریاض بعد از یک دوره کاملا پرتنش، در مسیر تنش‌زدایی قرار گرفتند و از سوی دیگر صحنه بین الملل شاهد دعوت و پذیرش سوریه در ورود به مجموعه‌های عربی منطقه بود.
تحلیلگران سیاسی واقتصادی باور داشتند سفر هیثم بن طارق آل‌سعید قبل از آنکه فصل جدیدی از توسعه روابط و مناسبات تجاری میان تهران- مسقط بود، بیشتر در راستای مناسبات برجامی و فرابرجامی تدارک و تمهید یافته بود. این ادعا بدان جهت قوت گرفت که نقش میانجیگری عمان در توافق هسته‌ای مسبوق به سابقه بوده و توافق هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران با ۱+۵ بیش از همه در نقش‌آفرینی مقامات عمان بوده است.
جدای از نقش‌آفرینی عمان در توافق هسته‌ای، عمان با واسطه‌گری در آزادی زندانی‌های دوتابعیتی منحصرا در آزادی نازنین زاغری رادکلیف و انوشه آشوری نقش داشت. تحت این شرایط به نظر می‌رسید که سلطان عمان حامل پیام‌هایی از سوی مقامات واشنگتن حول محور مذاکرات درباره زندانی‌های دوتابعیتی دیگر در تهران خواهد بود. برخی از تحلیلگران می‌گفتند این اتفاق شاید بتواند به پیکر نیمه جان برجام جانی دوباره دهد و همین امر موجب شده بود خریداران از بازار دلار خارج شوند و معامله گران در لاک احتیاط فرو بروند.
از طرفی هم برخی مدعی بودند که بعد از سلطان، قرار است رافائل گروسی به تهران بیاید. البته در این ماه نشست شورای حکام نیز برگزار شد و قبل از این نشست برخی می‌گفتند هر نتیجه‌ای داشته باشد احتمالا بر روی قیمت دلار در تهران اثر گذار خواهد بود و توافق تهران با آژانس ممکن است مانع از صدور قطعنامه علیه تهران شود.
از سوی دیگر، برخی رسانه‌ها بر ادعایی از سوی منابع آگاه دیپلماتیک و دولتی در سئول مانور دادند که از رایزنی مقامات کره جنوبی و آمریکا برای آزادسازی ۷ میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران در بانک‌های کره حکایت داشت. برخی از فعالان اقتصادی باور داشتند در صورتی که این ادعا درست باشد، افزایش قدرت بازارساز محتمل خواهد بود؛ بنابراین تحلیلگران اقتصادی حجم قابل توجه سیگنال‌های مثبت را عامل تثبیت نرخ دلار در کانال پایین‌تر می‌دانستند.
در کنار خبر آزادسازی ۷ میلیارد دلار، یک ادعا درباره ازادسازی ۲۴ میلیارد دلار از ارز‌های بلوکه شده هم به بازار رسید. با این حال، علی واعظ که در بازار به این مشهور است که به منابع غربی نزدیک است توییت زد و خبر آزادی ۲۴ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را تکذیب کرد.
البته این تمام ماجرا نیست و ردپای دلار تقلبی در بازار باعث شده بود که احتیاط معامله گران بیشتر شود. در همین رابطه روز هفدهم خرداد ماه بود که بانک مرکزی در اطلاعیه از وجود دلار‌های تقلبی در بازار خبر داد. بانک مرکزی با اشاره به فروش دلار‌های تقلبی در بازار‌های غیررسمی به مردم در این رابطه هشدار داد و از آنان خواست تا برای جلوگیری از به خطر افتادن اموال و دارایی‌هایشان، صرفاً به شعب ارزی بانک‌ها و صرافی‌های مجاز مراجعه کنند. به نظر می‌رسد این خبر تا حدودی موجب هراس خریداران ارز از بازار غیر رسمی شد؛ همین امر هم حجم خرید‌ها را کاهشی‌تر کرد.
ماجرای رگبار اخبار مثبت به اینجا ختم نمی‌شود و در بیست خرداد ماه بود که یک پایگاه خبری آمریکایی در گزارشی ادعایی به نقل از منابع آگاه مدعی شد که مقامات ایران و آمریکا در گفتگو‌هایی غیرمستقیم در عمان شرکت کرده‌اند. در همین راستا مجتبی توانگر، نماینده مردم تهران در مجلس هم در توئیتی مذاکره ایران و آمریکا در نیویورک را تایید کر؛ خبری که سد راه معامله گران افزایشی دلار در بازار شد.
در بیست و چهارمین روز خرداد ماه هم اخبار وگمانه زنی‌های سیاسی مانع صعود قیمت دلار شد. در میان این اخبار، موضوع آزادسازی ارز‌های بلوکه شده ایران و تبادل زندانیان و برجام بیش از همه داغ بود. طبق اعلام رسانه‌ها در آن تاریخ، آمریکا به آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در عراق چراغ سبز نشان داده بود. اظهارات مقامات آمریکایی در پی این مطرح شد که منابع خبری از آزادسازی ۲.۷ میلیارد دلار از منابع ارزی ایران در عراق به عنوان بخشی از طلب پیشین خبر داده بودند.
از سوی دیگر، در بازار یک خبر در بین معامله گران دست به دست می‌شد. برخی‌ها مدعی بوند برخی از منابع بلوکه شده ایران در کره جنوبی به قطر انتقال پیدا کرده و به همین دلیل محمد رضا فرزین عازم قطره شده است. معامله گران می‌گفتند پیش بینی کرده بودند که این خبر هم بر روی بازار اثر گذار خواهد شد.
عصر همان روز، وال استریت ژورنال در گزارشی مدعی شد که منابع نزدیک به رایزنی‌ها اعلام کردند که دولت بایدن بی سر و صدا مذاکرات با ایران برای آزادی زندانی‌های آمریکایی و مهار برنامه هسته‌ای ایران را از سرگرفته؛ خبری که به نظر می‌رسد بر روی معاملات دلار اثر کاهشی گذاشت. به زعم فعالان بازار همین اخبار در کنار اظهار نظر چهره‌های سیاسی در ایران سبب شد سیگنال‌های سیاسی دلار را میخکوب کند.
همچنین در روز‌های پایانی خرداد برخی از خبرگزاری‌های خارجی از جمله رویترز و نیویورک تایمز در گزارش‌های مجزا ابعاد جدیدی از توافق ایران و آمریکا را مطرح کردند. البته روز جمعه ۲۶ خرداد ماه سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در جدید‌ترین اظهارنظر خود از عدم دستیابی به توافق جدید با ایران خبر داد. در کنار آقای سخنگو، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا گفته بود برخی از گزارش‌هایی که در مورد توافق هسته‌ای یا درباره بازداشت شدگان دیده‌ایم، دقیق و درست نیستند و صحت ندارند.
ماه زیان در بازار دلار
مجموع این اخبار باعث شد که دلار در اولین روز خرداد ماه در حدود ۵۲ هزارو ۳۵۰ تومان نرخ گذاری شده بود در آخرین روز ماه یاد شده تا سطح ۴۸ هزارو ۶۵۰ تومان عقب نشینی کند و سرمایه گذاران دلار متضرر شوند.