اقتصاد۲۴-طی سال‌های اخیر، انجام سزارین برای تاریخ تولد‌های رند بسیار رایج شده و این در حالی است که حتی خود عمل سزارین نیز در بسیاری از موارد الزامی نیست و شرایط مادر باردار مناسب زایمان طبیعیست.
افزایش نگران کننده آمار‌های سزارین
بر اساس تحقیقات جدید سازمان بهداشت جهانی (WHO)، آمار‌های انجام عمل سزارین در سطح جهان رو به افزایش است و در حال حاضر بیش از ۱ در ۵ (۲۱ ٪) زایمان از کل زایمان‌ها را شامل می‌شود. این تعداد در دهه آینده افزایش می‌یابد و تقریباً یک سوم (۲۹ درصد) از کل زایمان‌ها تا سال ۲۰۳۰ با سزارین انجام می‌شود. این افزایش آمار‌های سزارین در شرایطی ثبت شده که گرچه در شرایط خاص، این عمل می‌تواند یک عمل جراحی نجات دهنده باشد، اما در صورت عدم نیاز پزشکی، می‌تواند زنان و نوزادان را در معرض خطر مشکلات سلامتی کوتاه مدت و بلندمدت قرار دهد.
افزایش احتمال بروز مشکلاتی از جمله خونریزی یا عفونت شدید، افزایش دوران نقاهت پس از زایمان، تأخیر در ایجاد حس شیردهی در مادر از دیگر مسائلی است که می‌تواند رخ دهد. نکته جالب در خصوص وضعیت سزارین این است که بر اساس این که کجای جهان زندگی می‌کنید، تفاوت‌های قابل توجهی در دسترسی زنان به سزارین وجود دارد. در کشور‌های کمتر توسعه یافته، حدود ۸ درصد از زنان با سزارین زایمان کردند و تنها ۵ درصد در کشور‌های جنوب صحرای آفریقا، به این نوع جراحی دسترسی دارند. برعکس، در آمریکای لاتین و دریای کارائیب، نرخ سزارین، ۴ در ۱۰ (۴۳ ٪) زایمان است. از کل تولد است. در کشور‌هایی از جمله جمهوری دومینیکن، برزیل، قبرس، مصر و ترکیه، تعداد سزارین ها، از زایمان طبیعی بیشتر است.
به طور کلی نرخ سزارین در سراسر جهان از حدود ۷ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۲۱ درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است و پیش بینی می‌شود که در دهه جاری نیز روند افزایشی ادامه پیدا کند و احتمالاً تا سال ۲۰۳۰ بیشترین نرخ سزارین در آسیای شرقی (۶۳ درصد)، آمریکای لاتین و دریای کارائیب (۵۴ درصد)، آسیای غربی (۵۰ درصد)، شمال آفریقا (۴۸ درصد) جنوب اروپا (۴۷ درصد) و استرالیا و نیوزلند (۴۵ درصد) خواهد بود.
نگاهی به پژوهش‌های رسمی سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که محرک‌های مختلفی از جمله نوع هزینه ها، سیاست‌های فرزندآوری، کیفیت مراقبت‌های بهداشتی، هنجار‌های فرهنگی و حتی تورم و اقتصاد کشور‌ها می‌تواند روی تصمیم مادران در انجام سزارین موثر باشد. صابر جباری، رئیس اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت می‌گوید: «آمار سزارین در ایران، بیش از دو برابر میانگین جهانی و برابر با ۵۶ درصد از کل زایمان‌های کشور است.»
چرا والدین سزارین در تاریخ رند را انتخاب می‌کنند؟
در خصوص انتخاب تاریخ رند برای زایمان شاید نتوان این تصمیم را لااقل در ایران، تصمیمی دانست که فقط مادر می‌گیرد. با توجه به قوانین جاری در کشور، برای انجام هر نوع عمل جراحی یک خانم متاهل، همسر وی باید رضایت نامه‌ای را امضا کند و طبیعتا، زایمان نیز مشمول همین قانون است. انجام عمل سزارین در تاریخ‌های خاص موافقان و مخالفانی دارد. سیما ۳۵ ساله که اکنون فرزند دوم خود را باردار است و تاریخ سزارین او نیز در سومین ماه از سال تعیین شده، به فرارو می‌گوید با توجه به تجربه تلخ و پر استرس زایمان اول خود که به شکل طبیعی انجام شده، ترجیح داده سزارین را انتخاب کند و برخورد‌های بهتری را حین زایمان تجربه کند، اما برای او فرقی ندارد که این تاریخ ۰۳/۰۳/۰۳ باشد یا نه. سیما می‌گوید مهمترین اولویت برای او سلامت نوزاد و آرامش خودش در حین زایمان است و به تاریخ شناسنامه کودکش اهمیتی نمی‌دهد.
بیشتر بخوانید:مامای همراه چه شرایطی دارد و برای کدام زایمان‌ها لازم است؟
مسئله برخی بدرفتاری‌ها در حین زایمان‌های طبیعی و استرس شدید مادران، به ویژه مادران کم سن و سال‌تر در چنین شرایطی، تعدادی از مادران را به سمت سزارین سوق می‌دهد. این موضوع در سطح جهان نیز مشاهده شده و یافته‌های سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که یکی از مهمترین عللی که به سمت سزارین تمایل پیدا می‌کنند، هراس از زایمان طبیعی در شرایط ناخوشایند است. با این وجود، حتی در صورت انتخاب روش سزارین، باز هم پرسش این است که چرا زایمان در تاریخ‌های رند بر سلامت نوزاد ارجحیت داده می‌شود.
بسیاری از والدین مثل سیما فکر نمی‌کنند. مریم که حدود ۲ دهه است در بخش زایمان یک بیمارستان خصوصی به عنوان پرستار کار می‌کند به فرارو می‌گوید طبق تجربه او بانوان کم تجربه یا افرادی که زایمان اول خود را سپری می‌کنند، بلاگر‌های فضای مجازی و افرادی که رفاه مادی بالایی دارند، بیشتر به سمت زایمان‌های تقویمی تمایل دارند و تصور می‌کنند در صورت مشکلات نوزاد نارسشان امکان بهبودی سریع او به واسطه مراقبت‌های لاکچری بهداشتی وجود دارد و جایی برای نگرانی نیست.
دکتر محمدصادق یزدی‌ها، متخصص کودکان و نوزادان درباره سزارین‌های زودهنگام به فرارو گفت: «این موضوع که شخصی بخواهد به علت رند شدن تاریخ زایمان، تاریخ استاندارد زایمان را تغییر دهد، از اساس سراسر غلط و بسیار غیراخلاقی است. تنها زمانی که زایمان زودهنگام و تولد نوزاد نارس بلامانع است، زمانی است که پزشک متخصص زنان و پزشک متخصص کودکان به دلایل مختلف پزشکی به این نتیجه می‌رسند که برای نجات جان مادر یا کودک و یا حتی هر دو آن‌ها باید اقدام به زایمان زودهنگام کرد. درواقع تنها زمانی، این اجازه رسما داده می‌شود که دوران جنینی به طور کامل طی نشود، زمانی است که پای جان در میان باشد. زمانی که نوزاد نارس به دنیا می‌آید و یا مشکلاتی از جمله مشکلات تنفسی و قلبی دارد، نیاز به مراقبت‌های خاص و تجهیزات پزشکی پیشرفته دارد و در اغلب موارد به بخش مراقبت‌های ویژه NICU انتقال پیدا می‌کند.
این استدلال که گفته شود اگر با زایمان زودهنگام مشکلی به وجود آمد، نوزاد را با توجه به رشد و پیشرفت علم پزشکی و با صرف پول، به مرحله سلامت کامل می‌رسانیم، بچه گانه‌ترین و عجیب‌ترین نظر ممکن است. تنظیم تاریخ لاکچری برای زایمان نه تنها غیرعقلانی است، بلکه غیرقانونی است و وزارت بهداشت، نیز تا حد ممکن با افراد متخلف (از کادر درمان تا افرادی که والدین را به این کار ترغیب کنند) برخورد می‌کند. حتی جا به جایی دو روز در تاریخ تولد نوزاد عواقب دارد چه برسد به هفته و ماه. نوزاد نارس به نوزادانی گفته می‌شود که قبل از اتمام هفته ۳۷ بارداری زنده به دنیا می‌آیند. زایمان زودرس بر اساس سن حاملگی دارای زیرمجموعه‌هایی است: بسیار زودرس (کمتر از ۲۸ هفته) خیلی زودرس (۲۸ تا کمتر از ۳۲ هفته) نارس متوسط تا دیررس (۳۲ تا ۳۷ هفته).»
چگونه می‌توان مانع از زایمان‌های تقویمی شد؟
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سال گذشته و در خصوص تمایل بسیاری از افراد برای زایمان در تاریخ ۰۲/۰۲/۰۲، در بخشنامه‌ای تاکید کرده است که با هر نوع سزارین‌های غیراورژانسی تقویمی و مناسبتی در بیمارستان‌ها و اعمال مقررات و برخورد با بیمارستان‌های متخلف و نیز پزشکان ترویج کننده و دارای آمار بالای سزارین در روز‌های خاص تقویمی، برخورد خواهد کرد. این موضوع می‌تواند در زمینه تامین زایمان ایمن و حفظ سلامت مادر و نوزاد آسیب‌های جدی ایجاد کند و اختلال در گردش کار عادی بیمارستان‌ها و اتاق‌های عمل و اشغال غیرضرور تخت‌های NICU و حتی تامین و توزیع خون و فرآورده‌های خونی را موجب شود.
بیشتر بخوانید: سزارین‌های زوری در ۹۹/۹/۹
با توجه به آمار‌های بالای زایمان‌های تقویمی و در تاریخ‌های رند، به نظر می‌رسد بسیاری از توصیه‌ها و حتی تهدید‌های وزارت بهداشت و پزشکان روی تصمیم والدین تاثیری ندارد و باز هم حاضرند به قیمت بازی با سلامت مادر و نوزاد، اقدام به زایمان‌های زودهنگام کنند. سال ۱۳۹۹ بود که سازمان ثبت احوال کشور، اعلام کرد برای آن‌که در بیمارستان‌ها ازدحام ایجاد نشود و نوزادان به خاطر تولد زودرس مشکلی پیدا نکنند، در صورت تمایلِ والدین، شناسنامه‌های متولدین ۵ تا ۱۵ آذر ۱۳۹۹ را با همان تاریخ ۹۹/۹/۹ صادر می‌کند. این اقدام باعث شد بسیاری از والدین از خیر زایمان‌های زودرس گذشته و در تاریخ‌های دیگری برای عمل سزارین به بیمارستان مراجعه کنند.
سازمان جهانی بهداشت نیز برخی توصیه‌های غیربالینی را به شکل تخصصی برای والدین ارائه کرده تا راضی شوند از سزارین یا زایمان‌های تقویمی دست بردارند و با روش‌های طبیعی تری فرزنددار شوند. برای مثال در بخشی از این دستورالعمل می‌خوانیم: مداخلات آموزشی که زنان را به طور فعال در برنامه ریزی برای تولد نوزاد سالم درگیر می‌کند، مانند کارگاه‌های آمادگی زایمان، برنامه‌های تمدد اعصاب و حمایت روانی-اجتماعی (در صورت تمایل)، برای کسانی که ترس از درد یا اضطراب زایمان طبیعی دارند و اموزش مستمر و پر از اطلاعات دقیق برای والدین در خصوص اهمیت تکمیل شدن دوره جنینی می‌تواند بسیار مهم و اثربخش باشد.
نتایج پژوهش‌های پروفسور اندرو شنان، مدیر مرکز تحقیقات بیمارستان سنت توماس لندن، نشان می‌دهد افرادی که بی دلیل روش سزارین را انتخاب می‌کنند یا تلاش دارند زودتر از موعد زایمان کنند، در بارداری‌های آینده خود با احتمال بالاتری از زایمان زودرس نسبت به زنانی که چنین تجربه‌ای نداشته اند، رو به رو می‌شوند. بر اساس این پژوهش، ۱۴ درصد از زنانی که سزارین زودهنگام انجام می‌دهند، در بارداری آینده زایمان زودرس خواهند داشت.
در مقایسه با این آمار، تنها ۲ درصد از زنانی که سزارین به موقع داشته اند در زایمان آتی خود، زایمان زودرس دارند. در سطح جهانی، نارس بودن علت اصلی مرگ و میر در کودکان زیر ۵ سال است. نابرابری در میزان بقا در سراسر جهان فاحش است. در محیط‌های کم درآمد، نیمی از نوزادانی که در هفته ۳۲ یا کمتر از آن (۲ ماه زودتر) به دنیا می‌آیند، به دلیل فقدان مراقبت‌های مقرون به صرفه مانند گرما، حمایت از شیردهی و مراقبت‌های اولیه برای عفونت‌ها و مشکلات تنفسی می‌میرند. در کشور‌های با درآمد بالا، تقریباً همه این نوزادان زنده می‌مانند، اما هزینه‌های مادی و معنوی را به جامعه خود تحمیل می‌کنند.