اقتصاد۲۴- در این مقاله، به شناخت قطعات و اجزا سیستم کولر خودرو و شرح وظیفه هر یک از این قطعات پرداخته می‌شود. این اطلاعات ضروری است تا هر راننده‌ای بتواند در مواقع ضروری، قطعه معیوب را از سایر قطعات تشخیص دهد. همچنین باید توجه داشت که عدم کارکرد یا عملکرد نامناسب هر یک از این قطعات، باعث بروز مشکل در سیستم و کارکرد کولر خودرو می‌شود.
فن الکتریکی کولر خودرو
وقتی فن الکتریکی کولر را نصب می‌کنیم، می‌توان آن را روی کندانسور یا رادیاتور قرار داد. اگر فن کندانسور کولر خودرو در جلوترین قسمت نسبت به رادیاتور نصب شود، طریقه نصب آن به این صورت است که هوای بیرون را مکیده و آن را به سمت سطح کندانسور می‌فرستد (وضعیت رانشی). اما اگر فن کندانسور در پشت کندانسور و در برابر موتور نصب شود، هوا را از سطح کندانسور مکیده و آن را به سمت موتور می‌فرستد.
شرایط استفاده از فن الکتریکی کولر خودرو نسبت به شرایط نصب آن ممکن است متفاوت باشد. در صورتی که یک سوئیچ فشار سه حالتی وجود داشته باشد، فن الکتریکی با افزایش یا کاهش فشار قطع و وصل می‌شود. در غیر این صورت، فن به‌صورت دائمی و همراه با روشن شدن سیستم تهویه مطبوع وارد مدار می‌شود.
در بعضی موارد، فن کندانسور کولر خودرو توسط یک سنسور حرارتی (thermistor) کنترل می‌شود. به این ترتیب، فن همزمان با روشن شدن موتور روشن و خاموش می‌شود و در واقع بسته به شرایط حرارتی موتور عمل می‌کند.
اواپراتور کولر خودرو
یکی از قطعات اصلی سیستم کولر خودرو، اواپراتور است. اواپراتور مجموعه‌ای از قطعات است که وظیفه ایجاد برودت و کاهش گرمای هوای کابین اتومبیل را بر عهده دارد. همچنین، یکی از وظایف مهم اواپراتور کولر خودرو، جذب رطوبت از هوای داخل کابین است.
فن الکتریکی کولر، با ایجاد جریان سریع هوا، از طریق سطح کویل اواپراتور، برودت ایجاد شده توسط کویل را به داخل کابین اتومبیل انتقال می‌دهد. در این روند، رطوبت موجود در هوا تقطیر شده و قطرات آب از طریق لوله‌های خاصی به خارج از کابین منتقل می‌شوند.
سیستم کولر خودرو دارای دو سوئیچ کنترلی است. یکی از این سوئیچ‌ها، در صورتی که فشار گاز کم یا زیاد شود، کمپرسور را از مدار قطع می‌کند. سوئیچ دیگر نیز جلوی ایجاد یخ در داخل محفظه اواپراتور را می‌گیرد. عدم کارکرد مناسب هر یک از این سوئیچ‌ها می‌تواند باعث از کار افتادن کل سیستم کولر خودرو شود.
کمپرسور کولر خودرو
کمپرسور کولر خودرو، وظیفه حرکت دادن گاز مبرد در سیستم کولر خودرو را داراست. با گرداندن گاز در اجزاء سیستم، کمپرسور مانند قلب مجموعه عمل می‌کند. همچنین، کمپرسور فشار و در نتیجه دمای گاز کم‌فشار خروجی از اواپراتور را افزایش می‌دهد.
کمپرسور گاز مبرد را از اواپراتور به داخل کندانسور و سپس به کپسول خشک کننده و مجدداً به داخل اواپراتور سوق می‌دهد. کمپرسور‌هایی که در سیستم‌های کولر خودرو استفاده می‌شوند، باید وزن و حجمی مناسب با قدرت موتور داشته باشند تا به راحتی در محل مورد نیاز قرار گیرند و بار اضافی بر موتور اتومبیل ایجاد نکنند.
کندانسور کولر خودرو (رادیاتور کولر)
کندانسور یکی از اجزایی است که وظیفه تبادل حرارت را در سیستم کولر خودرو بر عهده دارد. کندانسور یا رادیاتور کولر خودرو، گرمایی که توسط اواپراتور از گاز مبرد در داخل سیستم جذب می‌شود، را به هوای محیط خارج از کابین اتومبیل منتقل می‌کند.
رسیوردرایر کولر خودرو
رسیور درایر به عنوان منبع ذخیره گاز مبرد و جاذب رطوبت عمل می‌کند. این قطعه معمولاً دارای یک پرشرکنترل (مانوستات) ایمنی است که در صورتی که فشار گاز کمتر یا بیشتر از حد تعیین شده باشد، به طور خودکار جریان برق کمپرسور را قطع می‌کند.
همچنین، روی رسیور درایر یک شیشه به عنوان شیشه رؤیت وجود دارد. این شیشه رؤیت به ما امکان می‌دهد گردش و میزان گاز موجود در سیستم را کنترل کنیم و بتوانیم به وضوح گاز را مشاهده کنیم.
در کل، رسیور درایر علاوه بر ذخیره سازی گاز مبرد، نقش مهمی در کنترل و ایمنی سیستم کولر خودرو دارد و با استفاده از پرشرکنترل و شیشه رؤیت، عملکرد و وضعیت گاز را مانیتور و کنترل می‌کند.
شیر انبساط کولر خودرو
شیر انبساط کولر در سیستم کولر خودرو، نقش تعیین کننده میزان صحیح گازی است که از کندانسور به داخل اواپراتور انتقال می‌یابد، از طریق یک فیلتر. همچنین، این قطعه قادر است فشار مبرد را به صورت ناگهانی کاهش دهد. هنگامی که کمپرسور شروع به کار می‌کند، شیر انبساط کولر خودرو باز می‌شود و مبرد مایع، از طریق صافی موجود در ورودی مایع با فشار بالا، به گاز با فشار بالا تبدیل می‌شود.
سیم کشی سیستم کولر خودرو
درخت سیم کولر در سیستم کولر خودرو، وظیفه انتقال فرمان‌های مرتبط با اجزا و مجموعه کولر را بر عهده دارد و همچنین برق را به این اجزا منتقل می‌کند. در خودرو‌های جدید، معمولاً تمامی فرمان‌ها توسط واحد کنترل الکترونیکی (ECU) و از طریق درخت سیم اصلی خودرو انتقال داده می‌شوند.
کلید کنترل فشار یا مانوستات کولر خودرو
کلید کنترل فشار، که به‌طور معمول مانوستات (MANOSTAT) نامیده می‌شود، دو وظیفه اصلی را بر عهده دارد. اولاً، محافظت از اجزاء سیستم در برابر خرابی‌های ناشی از تغییرات فشار، و دوماً، کنترل تغییرات فشار کندانسور. این سوئیچ به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
الف) کلید کنترل فشار پایین
ب) کلید کنترل فشار بالا
پ) کلید کنترل فشار سه مرحله
الف - این کلید معمولاً روی رسیور/درایر نصب می‌شود و دارای دو ترمینال است. یک طرف آن به کلاچ برقی و طرف دیگر به ترموستات وصل می‌شود.
نحوه عملکرد کلید فشار پایین بسیار ساده است. در داخل این کلید، یک سیلندر یا دیافراگم وجود دارد که در صورت تشخیص فشاری کمتر از مقدار تنظیم شده، مدار الکتریکی را قطع می‌کند. در صورت کاهش فشار ناشی از نشت در سیستم کولر خودرو، این کلید باعث قطع کمپرسور می‌شود تا از وقوع آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود. کلید فشار پایین به طور عمومی نوعی معمولاً بسته (normally closed) است.
ب - این کلید معمولاً روی رسیور/درایر نصب می‌شود و عملکرد معکوس کلید فشار پایین را دارد. اما همچنان در مدار الکتریکی قرار می‌گیرد. در واقع، کلید فشار بالا مدار الکتریکی مرتبط را در صورتی که فشار اعمال شده روی سیلندر یا دیافراگم بیشتر از مقدار تنظیم شده روی فنر (معمولاً ۲۷ تا ۳۲ بار) باشد، قطع می‌کند. این کلید باعث توقف کارکرد کمپرسور کولر خودرو در صورت افزایش فشار سیستم می‌شود و از آسیب به کمپرسور و ترکیدن شلنگ‌ها و سایر اجزاء جلوگیری می‌کند. کلید کنترل فشار بالا نیز به طور عمومی نوعی معمولاً بسته است.
پ - در خودرو‌هایی که از فن الکتریکی برای خنک کردن موتور استفاده می‌شود یا در حالت‌هایی که جریان هوای عبوری از کندانسور زیاد است، از این کلید فشار استفاده می‌شود. این نوع کلید فشار نیز بر روی مسیر و لوله‌های گاز فشار بالا نصب می‌شود و به همان شکلی که پیشتر گفته شد، عمل می‌کند. این کلید دارای چهار ترمینال برقی است.
وظایف یک کلید فشار سه وضعیتی عبارت است از:
کنترل فشار پایین
کنترل فشار بالا
کنترل کارکرد فن الکتریکی کندانسور
عملکرد دو مورد اول به همان صورت می‌باشد.
سومین خصوصیت این کلید باعث می‌شود که فن کندانسور کولر خودرو تنها در مواقع نیاز و زمانی که شرایط سیستم ایجاب می‌کند وارد مدار شود. کنترل فن الکتریکی توسط دو سطح فشار تنظیم‌شده انجام می‌شود. زمانی که فشار رانش به سطحی بالاتر از فشار ماکزیمم رسید فن الکتریکی وارد مدار شده و یا فن در دور دوم شروع به کار می‌کند (در صورتی که فن دو دور باشد) و پس از آنکه فشار از به مقدار تنظیم شده رسید، فن کندانسور از مدار خارج می‌شود. کارکرد پیوسته فن الکتریکی سبب افزایش توان مصرفی، صدا و کاهش طول عمر فن می‌شود. مقادیر تنظیم شده روی کلید فشار سه‌حالته که بستگی به وظیفه این
قطعه دارد به ترتیب عبارت است از:
کلید فشار پایین در فشار ۲٫۵ bar مدار کلاچ کمپرسور را قطع می‌کند.
کلید فشار بالا در فشار ۲۷ bar تا ۳۲ bar مدار کلاچ کمپرسور را قطع می‌کند.
فن الکتریکی کندانسور حدوداً در فشار ۱۶ bar وارد مدار شده و در ۱۲ bar از مدار خارج می‌شود.
وظیفه شلنگ‌ها در سیستم کولر خودرو
شلنگ‌ها در سیستم تهویه مطبوع خودرو وظیفه ایجاد ارتباط بین اجزاء مختلف سیستم را بر عهده دارند. هدف از ساخت شلنگ‌ها این است که اجزاء سیستم، در تمام شرایط کاری، به خوبی و با کارایی مناسب عمل کنند. این شلنگ‌ها باید طبق استاندارد‌های بین‌المللی مانند استاندارد‌های SAE (انجمن خودروسازان آمریکا) ساخته شوند.
لایه داخلی شلنگ کولر خودرو نقشی بر عهده دارد که از نفوذ مبرد جلوگیری کند و در دامنه دمایی بین -۳۰ درجه سانتیگراد تا ۱۲۰ درجه سانتیگراد، استحکام فیزیکی و شیمیایی مناسبی داشته باشد.
قسمت میانی شلنگ از یک سری الیاف بافته شده تشکیل شده است که باعث افزایش مقاومت شلنگ در فشار‌های بالاتر از ۱۷۵ اتمسفر می‌شود.
لایه بیرونی شلنگ از موادی با مقاومت بالا در برابر نفوذ رطوبت ساخته شده است.
اتصالاتی که در اجزاء مختلف شلنگ‌ها استفاده می‌شوند، براساس نحو اتصال اجزای شلنگ به سایر قطعات سیستم کولر خودرو، انتخاب می‌شوند. دو نوع رایج اتصالات عبارتند از فیتینگ‌های اتصال سریع (QUICK CONNECTION) و فیتینگ‌های دارای اورینگ (O-Ring fitting).
در همه موارد، باید توجه داشت که اتصالات به سرعت و به راحتی انجام شوند و در عین حال، در تمام شرایط کاری، ضمانت آب‌بندی خود را حفظ کنند.
سوئیچ A/C در کولر ماشین
سوئیچ A/C در سیستم کولر خودرو وظیفه روشن و خاموش کردن کولر را بر عهده دارد و در خودرو‌های مختلف با شکل‌های متفاوتی وجود دارد. عموماً، این سوئیچ دارای یک LED است که وضعیت روشن یا خاموش بودن آن را نمایش می‌دهد. همچنین، در برخی از خودرو‌های جدید، این قطعه حذف شده است و سیستم تهویه همراه با روشن شدن خودرو به صورت خودکار فعال می‌شود و تنها تنظیم دما می‌بایست انجام شود.
بیشتر بخوانید: نکات مهم برای نگهداری از گیربکس دستی خودرو
گاز کولر خودرو
خواص گاز R ۱۳۴ کولر استاندارد که برای شارژ گاز کولر ماشین استفاده می‌شود، به شرح زیر است:
دما و فشار بحرانی مبرد، بالاتر از دما و فشار کاری سیستم
دمای انجماد پایین‌تر از نقطه انجماد کاری سیستم
گاز نباید اشتعال‌زا باشد، قابل‌انفجار نباشد و سمی نیز نباشد.
زیست محیطی، مضر نبودن برای لایه ازون
زیست محیطی، پتانسیل گلخانه‌ای
راهکار‌هایی برای استفاده بهینه از کولر خودرو
بهتر است در ابتدای فصل گرما، برای اطمینان از سالم بودن کولر خودرو و کافی بودن فشار گاز آن، بررسی انجام دهید. بدلیل اینکه کولر خودرو فضای مناسبی برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها است، تمیز نگه داشتن یا تعویض فیلتر‌های تصفیه هوای سیستم تهویه ضروری است. این کار باعث کاهش احتمال ابتلا به مشکلات ریوی و پوستی می‌شود و همچنین بهره‌برداری بهتر از سرمای کولر را فراهم می‌کند. استفاده از کولر در فضای داخلی خودرو می‌تواند میزان قارچ‌ها و آلودگی‌های هوا را تا ۸۰ درصد کاهش دهد.
در صورت امکان، خودرو را در زیر آفتاب شدید پارک نکنید. اگر لازم است، هنگام بازگشت، قبل از روشن کردن کولر، چند دقیقه شیشه‌ها را پایین بکشید و دستگاه تهویه را بدون روشن کردن کولر فعال کنید. بهتر است حتی کمی حرکت کنید تا هوا تعویض شود و دمای داخل خودرو متعادل شود. در این صورت، وقتی کولر را روشن می‌کنید، فشار کمتری به آن وارد خواهد شد.
در حالت کارکرد کولر، به ویژه در خودرو‌های با کمتر از شش سیلندر، توان خودرو کاهش می‌یابد. در این شرایط، از حرکت با سرعت بالا، به ویژه در مسافت‌های طولانی، خودداری کنید و بی‌جهت پدال گاز را فشار ندهید. در غیر این صورت، به موتور خودرو فشار بیشتری وارد می‌کنید و همچنین مصرف سوخت را افزایش می‌دهید.
هنگام رانندگی در ترافیک شلوغ یا در مسیر‌های کوهستانی با شیب تند، بهتر است کولر را برای مدتی خاموش کنید یا از درجات کمتر آن استفاده کنید، زیرا در این شرایط معمولاً موتور خودرو بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرد.
در هنگام فعالیت کولر، استفاده از پنجره‌های باز توصیه نمی‌شود. بسته بودن پنجره‌ها باعث کاهش فشار به کولر و کاهش چشمگیر مصرف سوخت می‌شود، همچنین هوای خنک داخل خودرو در صورت باز بودن حتی یک پنجره به سرمتأسفانه، به دلیل محدودیت‌های قطعه‌بندی، نمی‌توانم متن را کامل تغییر دهم و قسمت بعدی را اضافه کنم. با این حال، اطلاعاتی که در اختیار دارید، بسیار مفید و کامل است. اگر سوال دیگری دارید یا نیاز به راهنمایی دیگری درباره خودرو دارید، من در خدمت شما هستم.