اقتصاد۲۴-نشست اعضای هیئت‌رئیسه فراکسیون نظارت و حاکمیت قانون دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با محوریت نقش مهم فناوری‌های روز در توسعۀ همه‌جانبه کشور، اثرگذاری اقتصاد دانش‌بنیان در نیل به پیشرفت‌پایدار، لزوم حمایت مجلس شورای اسلامی در دور جدید از زیست¬بوم دانش‌بنیان و همچنین زمینه‌سازی برای اجرای بهتر و گستردهتر قانون جهش تولید دانش‌بنیان، در محل سازمان نظام پزشکی برگزار شد.
سهم اقتصاد دانش بنیان در تولید ناخالص ملی باید به ۷ درصد برسد
در این نشست، اکبر رنجبرزاده؛ منتخب مردم اسدآباد همدان در دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با اشاره به نقش مهم اقتصاد دانش‌بنیان در بهبود و ارتقای وضعیت اقتصادی کشور، و نیاز به افزایش سهم اقتصاد دانش بنیان در تولید ناخالص ملی در اقتصاد کشور، گفت: با تاکید مقام معظم رهبری، سهم اقتصاد دانش بنیان در تولید ناخالص ملی کشور باید به ۵ درصد برسد که البته این میزان در برنامه هفتم توسعه ۷ درصد در نظر گرفته شده است.
منتخب مردم اسدآباد در مجلس دوازدهم تصریح کرد: با توجه به قانون¬گذاری¬های صورت گرفته از جمله قانون حمایت از شرکت¬های دانش بنیان سال ۸۹، اختصاص نیم‌درصد از بودجه عمومی توسط قانون¬گذار برای توسعه حوزه دانش‌بنیان نشان دهنده اهمیت موضوع است که تاکنون توسط سازمان برنامه تخصیص پیدا نکرده و باید تخصیص پیدا کند.
این موارد و همچنین تصویب دو قانون در حوزه دانش بنیان ظرف سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۴۰۱، نشان‌دهنده اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان در زیست‌بوم کشور است و نشان می‌دهد قوانین این حوزه به ویژه قانون جهش تولید دانش‌بنیان، به چه میزان برای مجلس مهم بوده و تا چه اندازه حوزه دانش بنیان می‌تواند به کشور در تحقق هدفگذاری¬هایی که توسط رهبر معظم انقلاب در حوزه بهبود اقتصاد و مقاوم سازی اقتصاد انجام میشود، کمک کند.
وی با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب به موضوع اقتصاد، ارتقاء آن را یکی از ارکان مهم حکمرانی مطلوب دانست و افزود: رهبر معظم انقلاب از سال ۸۷ تاکنون همواره و به فراخور موضوعات مختلف بر موضوع اقتصاد تاکید ویژه داشته و در اغلب سال‌ها، حتی شعار سال را با محوریت یکی از مفاهیم اقتصاد و به طور خاص افزایش و ارتقای تولید با همراهی و مشارکت بخش خصوصی و مردم تعیین می‌کنند.
اقتصاد دانش‌بنیان مهمترین رکن اقتصاد مقاومتی است
رنجبرزاده با بیان اینکه اقتصاد دانش‌بنیان مهمترین رکن اقتصاد مقاومتی است، بر لزوم توسعه بازار‌های صادراتی محصولات دانش‌بنیان تأکید کرد و آن را عاملی فزاینده در بهبود کیفی و افزایش کمی محصولات دانش‌بنیان برشمرد و ادامه داد: تولید صادرات‌محور محصولات دانش‌بنیان یکی از ملزومات امروز کشور است که با توجه به هزینه پایین¬تر تولید محصولات دانش بنیان و به روز بودن این محصولات براساس فناوری روز دنیا و همچنین سرمایه انسانی متخصص بومی کشور که در این پیشرفت¬ها بسیار اثرگذار هستند، صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان هم در اشتغالزایی نخبگان و هم در ارزآوری سهم بسزایی دارد.
عضو هیئت رئیسه دوره دهم مجلس شورای اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود به آفت‌های اقتصاد منبع‌محور و نفتی اشاره و تصریح کرد: اقتصاد ایران در سال‌های متمادی به درآمد‌های نفتی و بعد از آن به درآمد‌های گاز وابسته بوده است. به بیان بهتر، چرخ کشور با فروش منابع خدادادی چرخیده و این در حالیست که امروزه فروش خام منابع سرزمینی چیزی جز هدر دادن اندوخته‌ها و سرمایه‌های ملی نیست و اقتصاد دانش بنیان و دانش محور تنها راه برون رفت از این وضعیت است، که با حمایت¬های بی¬دریغ رهبری که در سال¬های گذشته بوده و همتی که نمایندگان مجلس در دور دوازدهم نشان خواهند داد، انتظار میرود سرعت پیشرفت‌ها و اثرگذاری اقتصاد دانش بنیان جهش مناسب گرفته و دغدغه¬های رهبری در این زمینه برآورده شوند.
ضرورت نگاه دانش‌بنیان به نفت و منابع سرزمینی
معاون پارلمانی سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه در دنیای امروز حتی به معادن، منابع و دیگر مزیت‌های سرزمینی باید نگاه دانش‌بنیان داشت، یادآور شد: نفت زمانی در اقتصاد ایران اثرگذاری مطلوب و بیشینه داشت که با تزریق فناوری و با بهره¬گیری از توان زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور و اتصال شرکت‌های دانش‌بنیان به صنایع بزرگ نفت و گاز کشور، می¬توان زنجیره تولید ارزش این صنعت را به بالاترین سطح ارتقا داد. به بیان ساده صنعت نفت ¬می¬تواند با بهره گیری از توان زیست‌بوم فناوری نوآوری و دانش‌بنیان، نقش موتور کشنده اقتصاد دانش بنیان در این حوزه را ایفا کرده و بتواند ضمن ثروت‌آفرینی پایدار و ارزش‌آفرینی بیشتر، ارزش‌افزوده مبتنی بر دانش را محقق کند. در غیر این‌صورت فروش نفت نمی‌توان انتظار رخداد بهتری در اقتصاد ایران تصور کرد.
مشارکت مردمی مهمترین عامل در توسعۀ پایدار اقتصادی است
منتخب مردم اسدآباد در دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی به نقش مهم مردم در پویایی پایدار اقتصاد اشاره کرد و با ضرورت ایجاد بستر مناسب برای افزایش مشارکت مردم در چرخۀ اقتصادی و تولیدی کشور، اظهار داشت: شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان مصداق بارز مشارکت مردم در اقتصاد، نقش بسزایی در مقاوم‌سازی اقتصاد دارند. به عنوان نمونه این شرکت‌ها با توسعه صنایع پایین‌دستی در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی و تولید دانش فنی مورد نیاز، ضمن جلوگیری از خام فروشی و هدررفت منابع سرزمینی، شاخص‌های اقتصادی مانند اشتغال، تولید ناخالص ملی و همچنین ضریب نفوذ فناوری در اقتصاد و به تبع آن بهره‌وری بهینه و بیشینه را افزایش می‌دهند.
رنجبرزاده توجه به معادلات اقتصادی منطقه‌ای را یکی از اصول حکمرانی قلمداد کرد و بیان داشت: کشور‌های حوزه خلیج فارس که در سال‌های اخیر اقدامات بسیار خوبی در حوزه آب و انرژی انجام داده‌اند (چه با توسعه فناوری و چه با واردات آن که البته چگونگی آن مورد بحث نیست)، در هر دو بخش شباهت‌های بسیاری با ایران دارند؛ با این تفاوت که مزیت‌های موجود در ایران به ویژه در حوزه نخبگان و دانشمندان و تحصیلکردگان بسیار بیشتر از این کشور‌ها است، اما متاسفانه اغلب این ظرفیت‌ها مغفول مانده‌اند، که برنامه مجلس جدید توجه بیشتر از پیش به سرمایه¬های واقعی کشور در این بخش خواهد بود.
اقتصاد دریامحور از مصادیق اقتصاد دانش‌بنیان است
فداحسین مالکی؛ منتخب مردم زاهدان در دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست با اشاره به توجه ویژه رهبر معظم انقلاب به موضوع اقتصاد و توسعۀ اقتصادی مقاومتی و دانش‌بنیان در دو دهه اخیر، یادآور شد: رهبر معظم انقلاب نیز بار‌ها ضمن تاکید بر لزوم شناسایی دقیق ظرفیت‌های اقتصادی مغفول و پنهان، اقتصاد دریامحور را یکی از مهمترین مصادیق اقتصاد دانش‌بنیان دانستهاند و بر استفاده صحیح از ظرفیت‌های کشور در این بخش تاکید کرده‌اند.
وی افزود: ایران کشوری پهناور در یک منطقه استراتژیک است که از دو سوی شمال و جنوب جغرافیای خود به دریا و اقتصاد دریا دسترسی دارد و فاصله بین دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان، تماماً در جغرافیای سیاسی کشور قرار دارد. این یک ظرفیت بسیار بزرگ برای توسعۀ اقفتصادی ایجاد می‌کند.
مکران، منطقه‌ای طلایی برای توسعۀ اقتصاد دانش‌بنیان است
مالکی با اشاره به لزوم فعال‌کردن ظرفیت‌های ویژه اقتصادی هر منطقه، مکران را ساحل طلایی اقتصاد ایران توصیف کرد و گفت: سواحل مکران که محل دسترسی ایران به آب‌های آزاد جهان است، یک ظرفیت منحصربه‌فرد برای توسعه منطقه‌ای و ملی است؛ به‌شرطی‌که بخش‌های مختلف این ظرفیت با رویکرد‌های استفاده از ظرفیت شرکت¬های دانش‌بنیان به فعلیت برسد.
معاون رئیس جمهور اسبق با اشاره به ظرفیت‌های ویژۀ منطقه مکران، یادآور شد: منطقه مکران هم به دلایل ژئوپلیتیکی از پتانسیل بسیار بالایی برای رونق صنعتی برخوردار است و هم به دلیل اتصال به آب‌های اقیانوسی یک منطقه ویژه در اقتصاد دریامحور محسوب میشود. نکته جالب توجه اینکه، این منطقه حتی در حوزه کشاورزی نیز منطقه‌ای مستعد برای کشت گیاهان شورورز است. علاوه بر این موارد، مکران در پرورش ماهی در قفس و حتی کشتی‌سازی و ساخت شناور‌ها با کارکرد متفاوت، استعداد ویژه‌ای دارد که در صورت رفع موانع موجود و جذب سرمایه¬ لازم و نهادینه شدن رویکرد دانش‌بنیان در فعال کردن ظرفیت‌های این منطقه، تمام کشور می‌تواند از به فعلیت رسیدن این ظرفیت‌ها منتفع شود.
مکران منطقه‌ای منحصربه‌فرد در سرمایه‌گذاری خارجی است
وی مکران را منطقه‌ای منحصربه‌فرد در سرمایه‌گذاری خارجی توصیف کرد و بیان داشت: نکته جالب اینکه مکران به دلیل مزیت‌های بکر و بی‌نظیر خود نه‌تن‌ها به شرط تسهیل قوانین و مقررات، در سرمایه‌گذاری خارجی گزینه بسیار جذابی است؛ بلکه بدون وابستگی به بودجه‌های دولت، توان لازم و کافی برای تامین مالی پروژه‌های توسعه¬ای در این منطقه وجود دارد و می‌توان راهکار‌های تامین مالی متفاوتی را نیز به این منظور طراحی و اجرا کرد. در این بخش حتی می‌توان علی‌رغم وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی، روی ظرفیت ایرانیان خارج از کشور و همچنین علاقه‌مندان به این عرصه در سراسر جهان حساب ویژه‌ای باز کرد که البته این مهم نیاز به پیش‌شرط‌هایی دارد که مهمترین آن حمایت قانونی است.
ضرورت تکمیل زنجیره اقتصاد دانش‌بنیان در مکران
رئیس اسبق ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، تکمیل زنجیره اقتصاد دانش‌بنیان را شرط اساسی در شکوفایی ظرفیت‌های پیدا و پنهان مکران عنوان و تصریح کرد: مسئله مهم دیگر، توسعه فرهنگ دانش‌بنیان در زنجیره اقتصادی منطقه مکران و فراهم کردن بستر سرمایه‌گذاری است که این مهم می‌تواند در کمترین بازه زمانی ممکن، ظرفیت‌های مغفول و پنهان این منطقه را در چرخه تولید ارزش تزریق کند.
لزوم افزایش ضریب نفوذ هوش مصنوعی در حکمرانی قانون
در ادامه این نشست شاهرخ رامین، منتخب مردم دماوند و فیروزکوه در دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با اشاره به ضرورت توجه ویژه مجلس به زیست‌بوم نوآوری و فناوری و دانش‌بنیان، گفت: مجلس شورای اسلامی باید همگام با توسعه فناوری و افزایش ضریب نفوذ هوش مصنوعی در حکمرانی، استفاده از این ابزار مهم را هم در حوزۀ طراحی و تصویب قوانین، پالایش و پایش آن‌ها و هم در حوزه نظارت و تدوین، در دستورکار خود قرار دهد. به بیان ساده، مجلس شورای اسلامی باید در انجام رسالت‌های ذاتی خود مانند قانون‌گذاری و نظارت، ضمن تعمیق و گسترش تعامل خود با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی، از فناوری روز بهره ببرد.
هوش مصنوعی می¬تواند چالش‌های دولت و مجلس در بودجه را رفع کند
وی با بیان اینکه هوش مصنوعی فرصتی منحصربه‌فرد برای رفع چالش‌های موجود در حکمرانی است، تصریح کرد: هر ساله یکی از مهمترین معضلات و چالش‌های دولت و مجلس، بحث بودجه است و این موضوع سبب رفت و آمد‌های بسیاری بین دو قوه میشود. این در حالیست که با استفاده از هوش مصنوعی می‌توان به راحتی بخش زیادی از این چالش‌ها را مرتفع کرد. اگر دولت و مجلس به سمت هوشمندسازی در برنامه¬ریزی و بودجه‌ریزی کشور حرکت کنند، هم در انرژی و هم در زمان دو قوه مجریه و مقننه صرفه‌جویی بالای صورت می‌گیرد. ضمن اینکه با رصد بهتر همۀ نیاز‌ها و زوایای هزینه‌ای، احتمال خطا نیز به شدت کاهش می‌یابد. جالب اینکه در حال حاضر در زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور، شرکت‌هایی وجود دارند که توان انجام این امر را با بالاترین استاندارد‌های روز جهان دارند و با استفاده از ابزار‌های نوین و هوش مصنوعی می‌توانند این معضل را با بالاترین ضریب اطمینان حل کنند.
ضرورت چابک‌سازی قوانین با استفاده از هوش مصنوعی
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به نقش مهم هوش مصنوعی در مناسبات جهان آینده، تصریح کرد: امروزه هوش مصنوعی و فناوری نوین، کارکرد‌های خود را در زندگی فردی و اجتماعی و همچنین حکمرانی کشور‌ها توسعه داده‌اند؛ به‌طوری‌که کارکرد هوش مصنوعی تنها به حوزه صنعت و اقتصاد محدود نمی‌شود؛ بلکه امروزه در احصا و حتی دسته‌بندی چالش‌ها و نظام‌مسائل موجود در حوزه‌هایی با محوریت جوانان، جمعیت، زنان، صندوق¬های بازنشستگی، کارگران و حتی موضوعات صنفی، آسیب‌های اجتماعی و امثال آن که همگی ذیل کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی مورد بحث قرار می‌گیرند، هوش مصنوعی زمینه و بستر کاربرد بسیار زیادی دارد.
وی اضافه کرد: استفاده از هوش مصنوعی در چابک‌سازی قوانین که یکی از اهداف اصلی مجلس شورای اسلامی در دور دوازدهم است، امری ضروری به نظر می‌رسد، زیرا با استفاده از این ابزار می‌توان به راحتی تعارض قوانین مختلف را شناسایی و ضمن حرکت به سمت اصلاح و لغو قوانین زائد، چابک‌سازی قوانین را که یکی از اهداف دیرینه حاکمیت و حکمرانی است، محقق کرد.
اثرگذاری بالای شرکت‌های دانش‌بنیان در خوداشتغالی و کارآفرینی
در بخش دیگری از این نشست، رضا علیزاده، منتخب مردم ورزقان در مجلس دوازدهم با اشاره به تعریف شغل در دنیای مدرن، استفاده از فناوری و نوآوری را امری ضروری برای اشتغالزایی دانست و با تأکید بر نقش ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان در این عرصه، یادآور شد: یکی از کارکرد‌های مهم فناوری، توسعه کارآفرینی با کمترین هزینه ممکن است که این امر با توجه به اشباع دولت از جذب نیروی انسانی و همچنین تأثیرپذیری مفهوم اشتغال از زیست‌بوم نوآوری و فناوری و بازتعریف آن در جهان امروز، به طور خاص در مناطق لازم‌التوجه و برای دهک‌های کم‌درآمد اهمیتی چندبرابری پیدا کرده است.
وی افزود: امروزه شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند با محصولات خود بستر بسیار مطلوبی برای توسعه کارآفرینی به خصوص برای قشر آسیب‌پذیر جامعه فراهم کنند که این امر البته نیازمند همکاری و تعامل سازمان‌ها و نهاد‌های مربوط از جمله کمیته امداد امام خمینی (ره) است.
نقش مهم اقتصاد دانش‌بنیان در ارتقاء رضایتمندی اجتماعی
در شرایطی که ایجاد یک شغل در صنایع مادر و بزرگ به میلیارد‌ها ریال پول نیاز دارد، در زیست‌بوم دانش‌بنیان با اعداد پایین¬تر سرمایه¬گذاری می‌توان نه‌فقط خوداشتغالی، بلکه زیست‌بوم کارآفرینی ایجاد کرد که این امر قطعاً نقش جدی در کاهش آسیب‌های اجتماعی و بهبود رضایتمندی شغلی و رضایتمندی اجتماعی دارد.
فرهنگ دانش‌بنیان امکان استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی در اشتغال را فراهم می‌کند
نایب رئیس کمیسیون صنعت، معدن، تجارت دهمین دوره مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه اقتصاد دانش‌بنیان امکان ایجاد ظرفیت‌های جدید در اقتصاد را فراهم می‌کند، تأکید کرد: امروزه با توسعه زیست‌بوم نوآوری و فناوری، دولت‌ها حتی می‌توانند برای ایجاد اشتغال روی ظرفیت کشور‌های دیگر نیز برنامه‌ریزی داشته باشند. به عنوان نمونه بسیاری از فعالان و متخصصان حوزه نرم¬افزار با شرکت‌های خارجی در محور‌های شغلی مختلف از تولید و مدیریت محتوا تا دیجیتال مارکتینگ، از برندینگ تا ساخت و تولید انیمیشن، از طراحی سایت تا تولیدمحتوا کار می‌کنند که اطلاعات این افراد بعضاً در هیچ یک از آمار‌های اشتغال به دلیل غیررسمی بودن لحاظ نمی‌شود. در این بخش، اگر قوانین و مقررات با استفاده از فناوری‌های نوین اصلاح و انتقال مالی امکان‌پذیر شود، قطعاً بستر اشتغالزایی سیار گسترده‌ای در جامعه ایجاد خواهد شد.
اقتصاد خلاق و دانش‌بنیان، اسلحه پنهان در جنگ اقتصادی
علیزاده محوریت اقتصاد دانش‌بنیان را لازمۀ توسعۀ خلاقیت و ایده‌پردازی و به تبع آن سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر در بخش‌های تولیدی، صنعتی و خدماتی دانست و یادآور شد: فراموش نکنیم اقتصاد خلاق که امروزه بخش مهمی از آن به صورت آزادکاری (Freelancer) انجام میشود، به حدی تاثیرگذار است که توانست در بهبود وضعیت اقتصادی و برون رفت بزرگترین اقتصاد جهان (اقتصاد ایالات متحده) از رکود سال ۲۰۰۹، مساعدت کند. امروز اهمیت اقتصاد خلاق به حدی زیاد است که از آن به اسلحه پنهان در اقتصاد هم یاد میشود.
غفلت از زیست‌بوم دانش‌بنیان نابخشودنی است
وی در پایان یادآور شد: همه این ظرفیت‌ها را می‌توان با اصلاح و پایش دقیق قوانین و توجه و تمرکز بر حوزه فناوری، نوآوری و دانش‌بنیان به خوبی فعال کرد. با این حال به دلیل عدم توجه کافی به زیست‌بوم دانش‌بنیان، در حال حاضر بخش زیادی از جامعه متقاضیان کار را همین متخصصان حوزه‌هایی مانند نرم¬افزاری تشکیل می‌دهند. این در شرایطی است که اگر قوانین، خود را با مقتضیات حوزه دانش‌بنیان مطابقت دهند، نه‌تن‌ها این افراد وارد چرخه اشتغال موثر می‌شوند؛ بلکه می‌توانند سهم بالایی از کارآفرینی را به خود اختصاص دهند.