اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «موزه زمان» که به‌عنوان موزه تماشاگه زمان نیز شناخته می‌شود، یکی از موزه‌های خاص و البته جذاب تهران است. این موزه به نمایش ساعت‌های قدیمی و اشیاء مرتبط با زمان اختصاص دارد و در خانه‌ای تاریخی و زیبا واقع در منطقه زعفرانیه تهران واقع شده است.
موزه زمان با مساحت ۵۰۰۰ متر مربع و ۷۰۰ متر مربع زیربنا، قدمتی بالغ بر ۸۰ سال دارد. پیشینه این باغ به دوره قاجار برمی‌گردد؛ زمانی که باغ یادشده به‌عنوان بخشی از اراضی باغ فردوس به معیرالممالک، داماد ناصرالدین شاه، تعلق داشت. پس از مرگ وی، این باغ به پسرش رسید که او درختان آن را برای استفاده در کوره‌های تهران قطع کرد. تا اینکه عبدالله خان منصور در سال ۱۳۰۴ اقدام به خرید این ملک کرد و تا سال ۱۳۴۶ در دست وراث او بود. در ادامه شخصی به نام حسین خداداد، ملک مذکور را در حالی خریداری کرد که عمارتی یک طبقه از خشت و گل در آن وجود داشت. به دستور حسین خداداد مرمت‌هایی روی سازه آن انجام شد که شامل قرارگیری اسکلت آهنی به‌جای اسکلت چوبی و تغییراتی در داخل بنا می‌شد. علاوه بر مقاوم‌سازی ساختمان و احداث یک طبقه روی آن، احیای هنر طراحی و گچ‌بری ایران نیز ارزشی دوچندان به این سازه بخشید. در سال ۱۳۷۸ هجری شمسی به‌عنوان موزه افتتاح شد. این خانه توسط حسین خداداد، یکی از شخصیت‌های معروف آن دوران، ساخته شده بود و پس از انقلاب اسلامی به بنیاد مستضعفان واگذار شد. پس از بازسازی و مرمت این خانه، به موزه زمان تبدیل شد.
معماری و ویژگی‌های موزه زمان
خانه‌ای که موزه زمان در آن قرار دارد، دارای معماری زیبا و باشکوه ایرانی با تلفیقی از سبک‌های قاجار و پهلوی است. این خانه دارای باغی زیبا و سرسبز است که به جذابیت محیط موزه می‌افزاید. برخی از ویژگی‌های برجسته معماری این خانه عبارتند از:
• تزئینات گچ‌بری و آینه‌کاری: فضای داخلی خانه با استفاده از تزئینات گچ‌بری و آینه‌کاری‌های هنرمندانه تزئین شده است.
• در و پنجره‌های چوبی: در و پنجره‌های چوبی با شیشه‌های رنگی، جلوه‌ای خاص به فضای داخلی و خارجی بنا بخشیده‌اند.
• باغ ایرانی: باغ زیبا و دل‌انگیز این خانه با طراحی ایرانی و استفاده از عناصر طبیعی، محیطی آرام و دلپذیر را فراهم کرده است.
حیاط موزه تماشاگه
حیاط موزه زمان نیز مکانی جذاب و دیدنی است. این حیاط با ساعت‌های آفتابی، ساعت‌های شنی، ساعت‌های آبی و ساعت‌های سوختی از دوره‌های مختلف تاریخی تزیین شده است که مسیر گردش شما را به یک سفر جذاب در زمان تبدیل می‌کنند.
با این همه زیبایی‌ها، چشم انداز‌های هنر و معماری ایرانی نیز در اینجا برجسته می‌شوند. گچبری‌های نقوش اسلیمی، آجرکاری و مقرنس کاری، معرف کاری‌های روی دیوارها، گره چینی پنجره‌ها و در‌ها و... تماما شاهکار‌هایی از هنر و معماری ایرانی هستند. این خانه و موزه زیبا در سال ۱۳۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد و در فهرست تاریخی این کشور جاودانه ماندگار شد.
مجموعه‌های موزه زمان
موزه زمان دارای مجموعه‌ای متنوع و ارزشمند از ساعت‌های قدیمی و اشیاء مرتبط با زمان است. این مجموعه شامل ساعت‌های دیواری، رومیزی، جیبی و مچی از دوره‌های مختلف تاریخی و از نقاط مختلف جهان است. برخی از این ساعت‌ها شامل ساعت‌های قاجاری و پهلوی و همچنین ساعت‌های وارداتی از کشور‌های اروپایی هستند. برخی از بخش‌های مهم موزه عبارتند از:
• ساعت‌های مکانیکی: ساعت‌های آبی مکانیکی نیز پس از ساعت‌های آبی برای اندازه‌گیری زمان به کار گرفته شدند. این ساعت‌ها دو مخزن داشتن که آب از مخزن بالایی به مخزن پایینی می‌ریخت. با جریان آب، چوب دندانه دار نیز حرکت می‌کرد و زمان را نمایش می‌داد.
• ساعت‌های آبی: در دهه‌ها و قرون گذشته، انسان‌ها برای اندازه‌گیری زمان از ابزار‌های متنوعی استفاده می‌کردند. یکی از این ابزار‌های ساعت آبی بود که به‌عنوان یک وسیله درجه‌بندی از آب ساخته می‌شود. در این ساعت‌ها آب به صورت قطره‌ای از یک سوراخ در ظرف جریان می‌یافت و مقدار باقی مانده آب نشان دهنده زمان می‌شد.
• ساعت‌های آفتابی: یکی دیگر از ابزار‌های تاریخی برای اندازه‌گیری زمان بود که در موزه زمان قابل مشاهده است. این ساعت حدود ۵۰۰۰ سال پیش اختراع شده و از یک شاخص چوبی استفاده می‌کردند. تابش آفتاب باعث ایجاد سایه‌ای روی سطح افقی می‌شود که می‌توانست زمان را نمایش دهد. از ساعت‌های آفتابی قرن ۱۸ میلادی دراروپا استفاده می‌شد و هنوز هم در برخی مکان‌های تاریخی چشم‌انداز می‌شوند.
• ابزار‌های نگهداری و تعمیر ساعت: در طبقه دوم بنا با ویترین مدوری مواجه می‌شوید که در آن ابزار تعمیرات ساعت به نمایش درآمده‌اند. در کنار این ویترین فهرستی از این ابزار‌ها وجود دارد و با خواندن شماره آن می‌توانید ابزار مورد نظر را در ویترین بیابید. چاقوی ساعت سازی، عقربه کش، سوزن روغن زنی، آچار ساعت سازی، سمبه و سمبه دان، ابزار باز کردن قاب پشت ساعت، چفت، سوهان، فرچه، چکش، طلق کش، انبردست و دم باریک، سیم چین و...
اهمیت فرهنگی و آموزشی موزه زمان
موزه زمان نه تنها به عنوان یک مرکز فرهنگی و تاریخی مهم در تهران شناخته می‌شود، بلکه به عنوان یک مرکز آموزشی نیز اهمیت دارد. این موزه با ارائه اطلاعات دقیق و جامع درباره تاریخچه ساعت‌سازی و تکنولوژی‌های مرتبط با زمان، به بازدیدکنندگان فرصت می‌دهد تا با این موضوعات به طور عمیق‌تری آشنا شوند. ساعت‌های اهدایی، ساعت رجل سیاسی، ساعت‌های لوکس و دکوری قدیمی، ساعت‌های مکانیکی دیواری، رومیزی، جیبی و مچی و ... در این موزه حسابی خودنمایی می‌کنند. در میان این ساعت‌های ارزشمند می‌توان به ساعت «پروفسور محمود حسابی» و ساعت آفتابی «ناصرالدین‌شاه» اشاره کرد. همچنین ابزار‌های تعمیر ساعت، ابزار و اسناد گاه‌شماری و تقویم‌های ایرانی در معرض دید عموم قرار دارند.
دسترسی و بازدید موزه زمان
موزه زمان در خیابان زعفرانیه، تهران واقع شده است و دسترسی به آن از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی به راحتی امکان‌پذیر است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند از مجموعه‌های متنوع آن دیدن کنند.