اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «موزه جواهرات ملی ایران» یکی از گنجینه‌های بی‌نظیر و دیدنی تهران است که مجموعه‌ای از ارزشمندترین جواهرات و اشیای زینتی ایران را در خود جای داده است. این موزه که در خزانه بانک مرکزی ایران واقع شده و این گنجینه بی‌مانند «خزانه جواهرات ملی» مجموعه‌ای از گرانبهاترین جواهرات جهان است که طی قرون و اعصار گردآوری شده است. خزانه فعلی جواهرات در سال ۱۳۳۴ ساخته و در سال ۱۳۳۹ با تاسیس بانک مرکزی ایران افتتاح و به این بانک سپرده شد. این موزه یکی از جاذبه‌های توریستی و فرهنگی مهم کشور به شمار می‌آید و هر ساله تعداد زیادی از بازدیدکنندگان داخلی و خارجی را به خود جذب می‌کند.
تاریخچه موزه جواهرات ملی ایران
مجموعه جواهرات ملی ایران دارای تاریخچه‌ای طولانی و پیچیده است که به دوران صفویه بازمی‌گردد. شاهان صفوی، افشاری، زندیه، قاجار و پهلوی همگی نقش مهمی در گردآوری این مجموعه داشتند. نادرشاه افشار پس از لشکرکشی به هند، بسیاری از جواهرات ارزشمند را به ایران آورد. در دوران قاجار نیز این مجموعه غنی‌تر شد و در نهایت، در دوره پهلوی، این جواهرات به خزانه بانک مرکزی منتقل و موزه جواهرات ملی ایران تأسیس شد. سلاطین صفوی از حدود قرن ۹۰۷ تا ۱۱۴۸ هجری قمری، با کمک کارشناسان دولت وقت، جمع‌آوری گوهر‌ها و جواهرات گرانبها را آغاز کردند. برخی از این نفایس ارزشمند از بازار‌های هند، عثمانی و کشور‌های اروپایی، چون ایتالیا و فرانسه خریداری و به اصفهان (پایتخت حکومت آن زمان) انتقال یافت.
با ورود «محمود افغان» به ایران در پایان سلطنت شاه سلطان حسین صفوی، خزانه دولت توسط مهاجمان افغان غارت و پراکنده شد. در زمان ورود شاه طهماسب دوم به اصفهان با همراهی نادر، برخی از این جواهرات به چنگ نادر افتاد و از خروج آن‌ها از ایران جلوگیری شد. برای بازپس‌گیری سایر جواهراتی که به هندوستان رفته بود نیز نادر نامه‌هایی به دربار هند نوشت که پاسخ مساعدی دریافت نکرد. در ۱۱۵۸ هجری قمری و پس از لشکرکشی نادر به هندوستان، بخشی از جواهرات و اموال خزانه، توسط محمدشاه به او تسلیم و به ایران بازگردانده شد.
نادرشاه افشار، مقداری از این اموال و جواهرات را به امرای ممالک همسایه پیشکش، قسمتی را بین سپاهیان خود تقسیم و بخشی دیگر را به آستان امام رضا (ع) تقدیم کرد. پس از قتل نادر، خزانه او توسط یکی از سرداران با نام «احمد بیک افغان ابدالی» غارت شد و برخی از این نفایس گرانبها را، چون الماس معروف «کوه نور» از ایران خارج کردند. این جواهرات سلطنتی و گوهر‌های نفیس، در دوره قاجاریه در کاخ گلستان و سپس در زمان پهلوی اول، در زیرزمین کاخ مرمر نگهداری می‌شد. در سال ۱۳۱۶ خورشیدی و پس از تکمیل ساختمان بانک ملی، جواهرات سلطنتی به بانک ملی ایران منتقل و به‌عنوان پشتوانه اسکناس و پول ملی، به حساب آمد. موزه جواهرات ملی نیز در سال ۱۳۳۴ ساخته شد و با تاسیس بانک مرکزی ایران در سال ۱۳۳۹ افتتاح شد و در اختیار خزانه بانک قرار گرفت.
جواهرات ملی ایران، امروزه توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و به‌عنوان وثیقه بدهی دولت به بانک، حفظ و صیانت می‌شود. این مجموعه نفیس و منحصربه‌فرد، بسیاری از جواهرات سلسله‌های پادشاهی صفویه، افشاریه، قاجاریه و پهلوی را در معرض نمایش عموم قرار داده است. الماس دریای نور، جقه نادری، تاج فرح پهلوی، تاج کیانی، کره جواهر نشان، تخت طاووس (تخت خورشید) و تخت نادری، تنها بخشی از مهمترین جواهراتی هستند که در این موزه نگهداری می‌شوند. با تکمیل ساخت خزانه جدید بانک مرکزی در تپه‌های عباس‌آباد، موزه جواهرات ملی ایران به این اراضی انتقال خواهد یافت.
مجموعه‌های موزه جواهرات ملی ایران
موزه جواهرات ملی ایران دارای مجموعه‌ای بسیار غنی و متنوع از جواهرات و اشیای زینتی است که هر کدام از آن‌ها دارای تاریخچه و داستانی خاص هستند. برخی از برجسته‌ترین اقلام موجود در این موزه عبارتند از:
تاج کیانی: تاجی متعلق به فتحعلی شاه قاجار که با جواهرات گرانبها و مروارید‌های درخشان تزئین شده است.
کره جواهرنشان: یک کره بزرگ که سطح آن با بیش از ۵۱ هزار قطعه جواهر از جمله الماس، زمرد، یاقوت و مروارید پوشانده شده است. این کره در دوران ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است.
تخت نادری: تختی بزرگ و زیبا که به دستور نادرشاه افشار ساخته شده و با جواهرات مختلف تزئین شده است.
تاج پهلوی: تاجی که برای تاجگذاری رضا شاه پهلوی ساخته شد و با الماس‌ها و زمرد‌های فراوانی تزئین شده است.
دریای نور: یکی از بزرگترین و زیباترین الماس‌های صورتی جهان که به نادرشاه افشار تعلق داشت و اکنون در این موزه نگهداری می‌شود.
اهمیت فرهنگی و تاریخی موزه جواهرات ملی ایران
موزه جواهرات ملی ایران به عنوان یکی از مهمترین مراکز فرهنگی و تاریخی کشور، نقش مهمی در حفظ و معرفی تاریخچه و هنر جواهرسازی ایران ایفا می‌کند. این موزه با نمایش مجموعه‌ای بی‌نظیر از جواهرات و اشیای زینتی، به بازدیدکنندگان فرصت می‌دهد تا با تاریخچه و فرهنگ غنی ایران آشنا شوند.
فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی موزه جواهرات ملی ایران
موزه جواهرات ملی ایران علاوه بر نمایش مجموعه‌های ارزشمند خود، به عنوان یک مرکز آموزشی و پژوهشی نیز فعالیت می‌کند. این موزه با برگزاری کارگاه‌ها، سمینار‌ها و نمایشگاه‌های مختلف، به ترویج و گسترش دانش و مهارت‌های مرتبط با جواهرسازی و تاریخچه جواهرات کمک می‌کند.
دسترسی و بازدید موزه جواهرات ملی ایران
موزه جواهرات ملی ایران در خیابان فردوسی، تقاطع خیابان جمهوری، در ساختمان خزانه بانک مرکزی ایران واقع شده است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند با رعایت نکات امنیتی و مقررات خاص موزه، از مجموعه‌های متنوع و دیدنی آن بازدید کنند.
نکاتی در خصوص بازدید از موزه جواهرات تهران
به یاد داشته باشید هنگام حرکت به سمت موزه جواهرات سلطنتی، به همراه بردن دوربین یا تلفن همراه به داخل موزه ممنوع است؛ پس امکان عکاسی از این مجموعه را نخواهید داشت. ضمناً ورود به این موزه فقط برای افراد بالای ۱۲ سال ممکن است. بعد از اینکه به چهارراه استانبول رسیدید و ساختمان بانک مرکزی را دیدید، به سمت در کوچکی که در بالای پله‌های ساختمان می‌بینید بروید. نگهبان شما را به سمت سالن‌ها و گیت‌های بازرسی راهنمایی می‌کند.