اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «موزه ملی ایران» که با نام موزه ایران باستان نیز شناخته می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین و مهمترین موزه‌های ایران است که به نمایش آثار باستانی و تاریخی این کشور اختصاص دارد. این موزه به دو بخش ایران باستان و دوران اسلامی تقسیم می‌شود. موزه ملی ایران در تهران واقع شده و به دلیل داشتن مجموعه‌ای از ارزشمندترین آثار باستانی ایران، از جایگاه ویژه‌ای در میان موزه‌های جهان برخوردار است.
تاریخچه موزه ملی ایران
موزه ملی ایران در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی (۱۹۳۷ میلادی) تأسیس شد و یکی از نخستین موزه‌های مدرن ایران است. ساختمان اصلی موزه، که به سبک معماری ساسانی ساخته شده، توسط معمار فرانسوی آندره گدار طراحی شده است. او با الهام از طاق کسرا بنای موزه ملی ایران را طراحی کرده است. اجرای این بنا به عهده دو معمار ایرانی، عباسعلی معمار و استاد مراد تبریزی بوده است. «موزه ایران باستان» شامل دو بخش است. آثاری از دوره‌های پارینه سنگی قدیم تا اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد (یعنی از کهن‌ترین دوران تا پیش از ابداع خط) در موزه «پیش از تاریخ ایران» و آثاری از اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد (یعنی آغاز به‌کارگیری خط) تا پایان دوران ساسانی در «موزه دوران تاریخی» نگه داری و نمایش داده می‌شود. این موزه به عنوان بخشی از پروژه‌های فرهنگی دوره پهلوی اول، با هدف حفظ و نمایش آثار تاریخی و فرهنگی ایران تأسیس شد.
معماری و بخش‌های موزه ملی ایران
موزه ملی ایران شامل دو بخش اصلی است:
موزه ایران باستان: این بخش به نمایش آثار مربوط به دوره‌های پیش از اسلام اختصاص دارد. ساختمان موزه ایران باستان به سبک معماری ساسانی ساخته شده و دربرگیرنده آثار باستانی از دوره‌های پیش از تاریخ تا پایان دوره ساسانیان است.
موزه دوران اسلامی: این بخش به نمایش آثار مربوط به دوره‌های پس از اسلام اختصاص دارد و در ساختمان مجاور موزه ایران باستان قرار دارد. این بخش شامل آثار هنری و تاریخی از دوران اسلامی، از جمله سفال، فلزکاری، نسخ خطی و کاشی‌کاری است.
مجموعه‌های موزه ملی ایران
موزه ملی ایران دارای مجموعه‌های بسیار متنوع و ارزشمندی از آثار باستانی و تاریخی است که شامل موارد زیر می‌شوند:
آثار پیش از تاریخ: مجموعه‌ای از ابزار‌ها و اشیاء سنگی و سفالی که به دوره‌های پیش از تاریخ ایران بازمی‌گردند.
آثار دوران عیلامی: آثار مربوط به دوره عیلامی‌ها از جمله لوح‌های گلی، مهرها و مجسمه‌های کوچک.
آثار دوران هخامنشی: نمایش آثار برجستهای از دوران هخامنشیان، از جمله سنگ‌نوشته‌ها، ظروف فلزی و سفالی و زیورآلات.
آثار دوران ساسانی: مجموعه‌ای از آثار مربوط به دوره ساسانیان شامل ظروف نقره‌ای، مهرها، و مجسمه‌ها.
آثار دوران اسلامی: نمایش آثار هنری و تاریخی از دوره‌های اسلامی، از جمله سفال‌های لعاب‌دار، فلزکاری، نسخ خطی و کاشی‌های تزئینی.
اهمیت فرهنگی و تاریخی موزه ملی ایران
موزه ملی ایران به عنوان یکی از مهمترین مراکز فرهنگی و تاریخی کشور، نقش مهمی در حفظ و معرفی تاریخ و فرهنگ ایران ایفا می‌کند. این موزه با نمایش آثار ارزشمند و کمیاب، به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهد که با تاریخ پرشکوه ایران از دوران پیش از تاریخ تا دوران اسلامی آشنا شوند و از دستاورد‌های هنری و فرهنگی این سرزمین قدردانی کنند.
آثار شاخص و مشهور موزه ملی ایران باستان
موزه ملی ایران علاوه بر نمایش مجموعه‌های خود، به عنوان یک مرکز آموزشی و پژوهشی نیز فعالیت می‌کند. این موزه با برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها، نمایشگاه‌های مختلف و برنامه‌های آموزشی برای کودکان و بزرگسالان، به ترویج و گسترش دانش و آگاهی در زمینه تاریخ و فرهنگ ایران کمک می‌کند و البته که تمام آثار تاریخی و باستانی ارزشمند هستند و هرکدام سهم منحصر به فردی در بیان گوشه‌ای از تاریخ بی انتهای ایران و جهان دارند، اما برخی آثار به واسطه قدمت یا نایاب بودن نمونه‌های مشابه و یا سایر دلایل تخصصی بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. به بخشی از این آثار در ادامه پرداخته‌ایم.
۱. جام زرین مارلیک
جام زرین مارلیک که متعلق به هزاره اول پیش از میلاد است، نمادی از قوم آمارد بوده و از گیلان به دست آمده است. جنس این جام منحصر به فرد از طلا بوده و ارتفاع آن ۱۸سانتی‌متر است. در وسط جام نقش برجستهای از درخت زندگی که دو گاو بالدار از آن درخت در حال بالا رفتن هستند ایجاد شده است.
۲. مجسمه بزرگ‌زاده اشکانی از جنس مفرغ
کتاب‌های تاریخی بسیاری به این تندیس که ۱۹۴ سانتی‌متر ارتفاع دارد، اشاره کرده‌اند. قدمت این تندیس به ۱۵۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد و مربوط به تمدن کهن شهر باستانی ایذه است.
۳. تندیس نیمه کاره داریوش کبیر
این تندیس از آثار مهم دوره‌ی هخامنشیان در این موزه است که به منظور اثبات فرمانروایی داریوش بزرگ بر مصر در آن منطقه قرار داده شده بود. تزئینات روی این تندیس با به کارگیری خط‌های هیروگلیف، میخی پارسی قدیم، بابلی و ایلامی ایجاد شده‌اند.
۴. جام با نقش پویانمایی
در کنار تمامی کشفیات جالب توجه و مهم به دست آمده از شهر سوخته، بعد از کشف این جام بسیار ارزشمند بود که به جهانیان اثبات شد اولین انیمیشن در تاریخ جهان مربوط به ایرانیان بوده است. در دور تا دور این جام تصویر بزی به نمایش در آمده که در حال تغییر در پنج حالت مختلف است و القاکننده حس تماشای تصاویر متحرک به بیننده است.
۵. مومیایی مرد نمکی
سر و مو‌های این مومیایی که از آثار دوره ساسانی است به علت سقوط در نمک، تجزیه نشده و سالم باقی مانده است.
۶. پیکرک مربوط به گاو نگهبان
این پیکرک از جلوی درب ورودی چغازنبیل به دست آمده است. نقش این پیکرک در درب ورودی، نگهبانی از بنا بوده است. قدمت این پیکرک به حدود ۱۲۵۰ سال قبل از میلاد بر می‌گردد. گیرشمن و همسرش تکه‌های کشف شده از این پیکرک را در یکی از مکان‌های تاریخی در توابع شهر زنجان به هم متصل کرده و به موزه‌ی ملی تحویل داده‌اند.
۷. اولین کاشی‌ها
آجر‌هایی لعابی با رنگ‌های مختلف را قبل از رسیدن به آثار مربوط به مادها، می‌توان در این موزه دید. این آثار مربوط به اولین تلاش‌هایی هستند که برای ساخت کاشی انجام شده‌اند. این آجر‌های لعاب‌دار که متعلق به سده هفتم پیش از میلاد هستند، از قلاچی در آذربایجان به دست آمده‌اند.
۸. لوله‌های شیشه‌ای
از دوران عیلامی‌ها و در بنای چغازنبیل لوله‌های شیشه‌ای کشف شده است که در موزه ملی ایران باستان و در قسمت میانی سالن بخش تاریخی قرار گرفته‌اند. این لوله‌های شیشه‌ای اشاره به قدمت صنعت شیشه‌گری در ایران دارد. این لوله‌ها که به عنوان تزئینات قاب‌ها و درب‌های چوبی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند، از قدیمی‌ترین شیشه‌های ساخته و کشف شده ایران باستان هستند.
۹. لوگوی دانشگاه تهران
زمانی که بازدید موزه را به ترتیب زمانی به پایان می‌رسانید، در میان گچ‌بری‌های دوران ساسانی، گچ‌بری‌ای ایجاد شده است که اگر دقت کنید متوجه می‌شوید که لوگوی دانشگاه تهران نیز با الهام از آن ساخته شده است.
دسترسی و بازدید از موزه ملی ایران
موزه ملی ایران در خیابان امام خمینی، نرسیده به خیابان سی تیر، تهران واقع شده است. دسترسی به این موزه از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی به راحتی امکان‌پذیر است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند از مجموعه‌های متنوع و فضای تاریخی آن بهره‌مند شوند.