اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «موزه بانک ملی ایران» یکی از موزه‌های تخصصی تهران است که به نمایش آثار و مستندات مرتبط با تاریخچه بانک ملی ایران و نظام بانکی کشور اختصاص دارد. این موزه به‌عنوان یکی از مراکز فرهنگی و تاریخی مهم در زمینه بانکداری و امور مالی شناخته می‌شود و به بازدیدکنندگان، این امکان را می‌دهد که با تاریخچه بانکداری در ایران و نقش بانک ملی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور آشنا شوند.
تاریخچه موزه بانک ملی تهران
بانک ملی ایران در ۱۷ شهریور ۱۳۰۷ هجری شمسی (۱۹۲۸ میلادی) به‌موجب «قانون تأسیس بانک ملی ایران» تأسیس شد و در ۲۰ شهریور ۱۳۰۷ طی مراسمی رسمی افتتاح شده و به‌عنوان نخستین بانک ایرانی با هدف تسهیل مبادلات مالی و اقتصادی کشور آغاز به کار کرد. موزه بانک ملی ایران در سال ۱۳۹۴ هجری شمسی (۲۰۱۵ میلادی) با هدف حفظ و نمایش تاریخچه بانک و نظام بانکی کشور افتتاح شد. در سال ۱۳۱۸ بانک ملی ایران اقدام به معرفی نوعی حساب به مردم ایران نمود که به «صندوق پس‌انداز ملی» مشهور است. افتتاح این حساب که با استقبال مردمی مواجه شد سبب گردید، ساختمان شعبه مرکزی آن به «ساختمان صندوق‌پس‌انداز ملی» مشهور گردید. این ساختمان تا سال ۱۳۳۳ که بنای جدیدی در مجاورت آن به‌عنوان شعبه و ادارات مرکزی بانک تکمیل و مورد بهره‌برداری قرار گرفت به‌عنوان تالار معاملات و ادارات مرکزی بانک شناخته می‌شود. ساختمان صندوق پس‌انداز در تاریخ مهرماه سال ۱۳۷۹ هجری شمسی به شماره ۲۰۳۰ در میراث فرهنگی به ثبت رسید و بر اساس مصوبه شماره ۲۱۷۶ سال ۱۳۹۴ هجری شمسی هیئت‌مدیره، بانک ملی ایران برای تاسیس موزه بانک در نظر گرفته شد. سپس با حمایت مدیرعامل بانک در ۲۱ تیر ماه ۱۳۹۶ هجری شمسی پس از انجام عملیات بازسازی و مرمت، مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
معماری و ویژگی‌های موزه بانک ملی تهران
موزه بانک ملی ایران در ساختمان قدیمی بانک واقع در تهران قرار دارد. این ساختمان با معماری زیبا و منحصر به فرد خود، یکی از بنا‌های تاریخی و فرهنگی شهر تهران محسوب می‌شود. فضای داخلی موزه با طراحی مدرن و تجهیز به امکانات نمایشگاهی مناسب، برای نمایش مجموعه‌های مختلف آماده شده است. ساختمان صندوق پس‌انداز بانک ملی توسط یک معمار آلمانی به نام هنریش طراحی شد. این ساختمان نخستین تلاش برای تلفیق معماری باستانی ایران و معماری اروپا را نشان می‌دهد و شاخص‌ترین نمونه در نوع خود به شمار می‌رود. مجسمه‌های شیر که در ورودی ساختمان نصب شده‌اند توسط غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ مجسمه‌ساز ایرانی ساخته شده‌اند.
عملیات ساخت بنای ساختمان صندوق پس‌انداز بانک ملی ایران به وسیله هنریش، معمار آلمانی در سال ۱۳۱۲ خورشیدی آغاز و در سال ۱۳۱۸ به بهره‌برداری رسید و برای نخستین بار در این دوره است که در معماری بنا‌های دولتی ایران، معماری باستانی ایران و معماری اروپا در کنار هم آمیخته شد. در ساخت این بنا از تسهیلات و تفکیک معماری معاصر کمک گرفته شده و با مصالحی، چون سیمان و آهن ساخته شده است. بنای اولیه این ساختمان به شکل T الفبای انگلیسی بوده که در کنار خیابان فردوسی (خیابان علاالدوله پیشین) جای گرفته است. در دگرگونی‌های عمده بعدی که پیش از سال ۱۳۳۵ (به استناد عکس هوایی سال ۱۳۲۷) انجام گرفته، دو بازو به انتهای شمالی و جنوبی ساختمان افزوده شد.
بیشتر بخوانید:
باغ موزه مینیاتور تهران کجاست؟
هر آنچه باید از موزه جواهرات ملی ایران دانست
هر آنچه باید از موزه دفینه بدانید
موزه موسیقی تهران کجاست؟
نمای بیرونی ساختمان دارای ویژگی‌های آشکار معماری هخامنشی است. ورودی اصلی بنا نسبت به کل نما، حجمی بیرون‌زده و کمی بلندتر است. درونشد بنا به یک سرسرای (هشتی) بیضی شکل پیوسته است که فضای بخش‌بندی ورودی، دو یال بنا و تالار اصلی است. این بنا در دو طبقه ساخته شده است. در‌های اصلی چهار ستون عظیم سنگی با سرستون‌های گاو شاخدار مربوط به برگرفته از سرستون‌های تخت‌جمشید و کاخ شوش، از سایر اجزاء چشمگیرتر است. در نمای برونی بنا نیز انواع تزئینات ویژه معماری هخامنشی در گوشه و کنار به چشم می‌خورد. در حالی که تالار اصلی، به ویژه به میانجی سقف بلند و تزئین شده آن و همچنین نورگیر‌های عمودی دیوارها، فضای ساختمان‌های باروک اروپا را یادآوری می‌کند.
مجموعه‌های موزه بانک ملی تهران
موزه بانک ملی ایران دارای مجموعه‌های متنوع و ارزشمندی از آثار و مستندات مرتبط با تاریخچه بانکداری و نظام بانکی کشور است که شامل موارد زیر می‌شوند:
اسناد و مدارک تاریخی: نمایش اسناد و مدارک مرتبط با تأسیس و فعالیت‌های بانک ملی ایران، از جمله پروانه‌ها، قرارداد‌ها و مکاتبات اداری.
ابزار‌ها و وسایل بانکی: مجموعه‌ای از ابزار‌ها و وسایل مورد استفاده در بانکداری سنتی و مدرن، از جمله دستگاه‌های شمارش پول، مهر‌ها و صندوق‌های امانات.
سکه‌ها و اسکناس‌ها: نمایش مجموعه‌ای از سکه‌ها و اسکناس‌های تاریخی ایران، از دوره‌های مختلف تاریخی تا دوران معاصر.
تصاویر و عکس‌ها: مجموعه‌ای از تصاویر و عکس‌های مرتبط با تاریخچه بانک ملی ایران، شامل عکس‌های افتتاح شعب بانک و رویداد‌های مهم.
اهمیت فرهنگی و تاریخی موزه بانک ملی تهران
موزه بانک ملی ایران به عنوان یکی از مهمترین مراکز فرهنگی و تاریخی در زمینه بانکداری و امور مالی، نقش مهمی در حفظ و معرفی تاریخچه نظام بانکی کشور ایفا می‌کند. این موزه با ارائه اطلاعات جامع و نمایش آثار ارزشمند، به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهد که با تاریخچه بانک ملی ایران و نقش آن در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور آشنا شوند.
موزه بانک ملی ایران علاوه بر نمایش مجموعه‌های خود، به عنوان یک مرکز آموزشی و فرهنگی نیز فعالیت می‌کند. این موزه با برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها، نمایشگاه‌های مختلف و برنامه‌های آموزشی، به ترویج و گسترش دانش و آگاهی در زمینه بانکداری و تاریخچه نظام بانکی کمک می‌کند.
دسترسی و بازدید از موزه بانک ملی تهران
موزه بانک ملی ایران در خیابان فردوسی، نزدیکی میدان امام خمینی (توپخانه)، تهران واقع شده است. دسترسی به این موزه از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی به راحتی امکان‌پذیر است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند از مجموعه‌های متنوع و فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی آن بهره‌مند شوند.