اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «موزه کلاه فرنگی شیراز» (کلاه‌فرنگی‌ها نوعی کوشک یا عمارت تزئینی شاهانه بودند که معماری آن‌ها تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی بود.) یکی از مهمترین و زیباترین موزه‌های شهر شیراز است که به نمایش آثار هنری، تاریخی و فرهنگی اختصاص دارد. این موزه با داشتن معماری منحصر به فرد و آثار هنری ارزشمند، به عنوان یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی شیراز محسوب می‌شود و بازدید از آن فرصتی مناسب برای آشنایی با تاریخچه و فرهنگ غنی ایران و لذت بردن از زیبایی‌های هنری و تاریخی آن است.
تاریخچه موزه کلاه فرنگی شیراز
عمارت کلاه فرنگی که به عنوان موزه کلاه فرنگی شیراز شناخته می‌شود، در دوره زندیه و به دستور کریم خان زند، مؤسس سلسله زندیه، ساخته شد. این عمارت در باغ نظر، یکی از باغ‌های زیبای شیراز، واقع شده و به عنوان محل پذیرایی از میهمانان و برگزاری مراسم‌های رسمی استفاده می‌شد. ابنیه تاریخی نام‌های دیگری همچون باغ نظر، باغ موزه، باغ شاهزاده، عمارت کلاه فرنگی، آرامگاه وکیل، موزه پارس و عمارت چهارفصل یا باغ حکومتی شناخته می‌شود. کریم خان زند در میان باغ نظر، عمارت هشت ضلعی (هشت و نیم هشت) زیبایی ساخت که به روزگار او این عمارت باشکوه محل پذیرایی از میهمانان، سفیران خارجی و انجام مراسم رسمی و اعیاد گوناگون بوده است.
پس از مرگ کریم خان وی را در اینجا به خاک سپردند و آغا محمد خان قاجار در سال ۱۲۰۶ شمسی به دلیل کینه توزی دستور نبش قبر وی را داد و استخوان‌های وی را به کاخ گلستان منتقل کردند؛ و مجدداً در زمان رضا شاه استخوان‌ها نبش قبر گردید و به این مکان عودت داده شد. این عمارت در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی به همت انجمن آثار ملی ایران و با کوشش و تلاش شادروانان علی اصغر حکمت شیرازی، علی سامی و فریدون توللی با تغییر کاربری به عنوان اولین موزه شهرستان‌های کشور با نام موزه پارس مشغول به فعالیت شد. آثار موجود در موزه پارس به سه دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی تقسیم می‌شود. موزه پارس به عنوان قدیمی‌ترین موزه استان فارس آثار ارزشمندی از اشیای فلزی، سفالی، انواع سکه‌ها و مهر‌ها و… از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره معاصر را در خود جای داده است.
معماری موزه کلاه فرنگی شیراز
عمارت کلاه فرنگی به سبک معماری ایرانی و با تأثیراتی از معماری غربی ساخته شده است. این بنا دارای پلان هشت ضلعی با آزاره‌های سنگی یکپارچه، کاشی‌کاری منظم و یک دست، نقاشی‌های متفاوت و جذاب از مرغ، گل و مناظر شکارگاه از معماری بسیار متحیری بهره‌مند می‌باشد. داخل عمارت یک تالار وجود دارد که بخش مرکزی آن گنبد دار و دارای چهار شاه‌نشین جانبی است و در چهار سوی ساختمان چهار آب‌نما وجود دارد که آب‌نمای بخش شمالی ساختمان در مسیر خیابان زندیه واقع شده است. این عمارت تاریخی با داشتن نمای خارجی جذاب و سنتی خود نظر و توجه هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌سازد. گردشگران و مسافرانی که با تور شیراز به این مکان سفر می‌کنند، می‌توانند ساعاتی را بدون احساس گذر زمان به گشت و گذار در فضای داخلی عمارت کلاه فرنگی شیراز و باغ زیبای بیرونی سپری کنند.
بخش‌های موزه کلاه فرنگی شیراز
موزه کلاه فرنگی شیراز شامل چندین بخش مختلف است که هر کدام به نمایش آثار متفاوتی اختصاص دارند:
بخش آثار هنری: این بخش به نمایش آثار هنری از جمله نقاشی‌ها، مینیاتور‌ها و آثار خوشنویسی اختصاص دارد. برخی از این آثار متعلق به دوره‌های تاریخی مختلف ایران هستند و از ارزش هنری بالایی برخوردارند. بر روی دیوار‌های عمارت کلاه‌فرنگی نقاشی‌های خیره‌کننده‌ای دیده می‌شود که توسط برجسته‌ترین نقاشان زندیه مانند آقا صادق نقاش، کشیده شده‌اند. حکایت جنگ نادرشاه افشار و محدشاه هندی، داستان شیخ صنعان و دختر ترسا، داستان یوسف و زلیخا از موضوعات این نقاشی‌ها هستند. همچنین تابلو‌های نقاشی موجود در موزه پارس شیراز:
• کریم خان زند در حال کشیدن قلیان در کنار درباریان اثر جعفر
• پرتره کریم خان زند اثر صدرالدین شیرازی (نقاش معاصر)
• نقاشی‌های آب‌رنگ اثر لطفعلی صورتگر
• تابلو حافظ و شاخه‌نبات اثر میرمصور (از شاگردان کمال‌الملک)
بخش تاریخی: در این بخش آثار و اشیای تاریخی مربوط به دوره زندیه و قاجار به نمایش گذاشته شده است. این آثار شامل سلاح‌ها، ظروف سفالی، جواهرات و سایر اشیای تاریخی است که نمایانگر زندگی و فرهنگ آن دوره‌ها هستند. اگر عاشق تاریخ ایران باستان هستید، از این موزه ناامید برنمی‌گردید. برخی از اشیا جالب باستانی در این موزه عبارنتد از:
• خمره‌ی سفالی متعلق به هزاره سوم قبل از میلاد (کشف‌شده در جلیان فسا)
• کوزه قرمز لوله منقاری متعلق به هزاره دوم قبل از میلاد (کشف‌شده در رودبار)
• سردیس ساسانی متعلق به دوران ساسانیان (کشف‌شده در حاجی‌آباد داراب فارس)
• ظروف و اشیا مفرغی متعلق به هزاره اول قبل از میلاد (کشف‌شده در لرستان)
• قرآن‌های تاریخی که ادعا می‌شوند به دست امام علی (ع)، امام حسن (ع)، امام صادق (ع) و صحابه پیامبر اکرم (ص) نوشته شده‌اند. این کتب مقدس پیش از این در مسجد عتیق نگهداری می‌شدند. قرآن دیگری نیز در موزه دیده می‌شود که منسوب به خلیفه سوم، عثمان است و چند قطره از خون او در هنگام به‌قتل‌رسیدن بر روی آن ریخته شده است.
• قرآن هفده من یکی دیگر از وسایل جذاب در این موزه است که در اوایل سده نهم هجری قمری به دست سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری و به خط محقق مکتوب شد.
بخش فرهنگی: این بخش به نمایش فرهنگ و آداب و رسوم مردم شیراز و استان فارس اختصاص دارد. لباس‌های سنتی، ابزار‌های موسیقی، صنایع دستی و سایر اشیای فرهنگی در این بخش به نمایش گذاشته شده‌اند.
اهمیت فرهنگی و تاریخی موزه کلاه فرنگی شیراز
موزه کلاه فرنگی شیراز به عنوان یکی از مراکز مهم فرهنگی و تاریخی شهر شیراز، نقش بسزایی در حفظ و معرفی فرهنگ و تاریخ ایران دارد. این موزه با ارائه اطلاعات جامع و نمایش آثار ارزشمند، به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهد که با تاریخچه و فرهنگ غنی ایران آشنا شوند و از دستاورد‌های فرهنگی و تاریخی کشور قدردانی کنند.
موزه کلاه فرنگی شیراز علاوه بر نمایش مجموعه‌های خود، به عنوان یک مرکز آموزشی و فرهنگی نیز فعالیت می‌کند. این موزه با برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها، نمایشگاه‌های مختلف و برنامه‌های آموزشی برای دانشجویان، پژوهشگران و عموم مردم، به ترویج و گسترش دانش و آگاهی در زمینه فرهنگ و تاریخ ایران کمک می‌کند.
دسترسی و بازدید از موزه کلاه فرنگی شیراز
موزه کلاه فرنگی شیراز در باغ نظر، خیابان زند، بین بازار وکیل و ارگ کریم‌خان واقع شده است و دسترسی به آن از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی به راحتی امکان‌پذیر است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند از مجموعه‌های متنوع و فضای فرهنگی آن بهره‌مند شوند.