اقتصاد۲۴-نخستین مناظره تلویزیونی شش نامزد چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران شامگاه دوشنبه ۲۸ خرداد ماه در رسانه ملی برگزار شد، در این مناظره، مسعود پزشکیان، مصطفی پورمحمدی، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی و محمدباقر قالیباف، شش نامزد تأیید صلاحیت‌شده حضور پیدا کردند و دیدگاه‌های خود را درباره موضوع‌های اقتصادی بیان کردند، در این میان هنوز چند دقیقه از آغاز این مناظره نگذشته بود که موضوعات اقتصادی مربوط به تحریم‌ها و به خصوص تحریم‌های نفتی و بانکی و اثر آن‌ها بر اقتصاد ایران مطرح شد و ناکارآمدی مدیران و نقش آن‌ها در مشکلات اقتصادی محل اختلاف نامزد‌ها شد.
در حالی که پزشکیان و پورمحمدی در این مناظره از پیامد‌های منفی تحریم‌ها بر اقتصاد ایران سخن گفتند، جلیلی، قاضی‌زاده‌هاشمی و زاکانی تاکید کردند که نباید حل مشکلات اقتصادی ایران را به رفع تحریم‌ها و جذب سرمایه خارجی منوط کرد. به این ترتیب جلیلی، زاکانی و قاضی‌زاده‌هاشمی بر همان رویکرد معروف جناح اصولگرا مبنی بر «کاغذ‌پاره بودن» تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران اصرار کردند. اما محمدباقر قالیباف تلاش کرد تا در وسط این اختلاف بایستد، بنابراین او نه منکر اهمیت تحریم‌ها شد و نه آن‌ها را به عنوان مساله اصلی مطرح کرد. او در این خصوص بر ضرورت توجه به ظرفیت‌هایی مانند رابطه با چین و روسیه تأکید کرد که از آن‌ها استفاده نمی‌شود. بحث تحریم‌ها در نخستین مناظره کاندیدا‌ها نشان داد که بعد از دو دهه، این موضوع که تحریم‌ها «کاغذ پاره» هستند یا نه، همچنان بحث روز سیاستمداران ایران است.
مناظرات ریاست‌جمهوری چهاردهم در حالی آغاز شده که نسبت به دور قبل با تغییراتی در فرم همراه بود. در این دور، ابتدا کارشناسان اقتصادی و فعالان حوزه تولید سوالاتی درمورد «رشد تولید» و «برنامه هفتم توسعه» مطرح کردند. سپس هر نامزد انتخاباتی در دور اول چهار دقیقه فرصت داشت تا به یک یا چند سوال پاسخ دهد و در چهار دقیقه دوم می‌توانست درباره گفته‌های دیگران نقد و نظرش را مطرح کند.
طبق گفته کارشناسان این برنامه، یکی از ویژگی‌های خاص دولت چهاردهم، همزمانی آن با شروع برنامه هفتم توسعه است. یکی از اهداف اقتصادی این برنامه که در اسناد قبلی هم ذکر شده بود، دستیابی به رشد اقتصادی ۸ درصدی است. سوال کارشناسان اقتصادی از نامزدهای ریاست‌جمهوری این بوده که برنامه آن‌ها برای دستیابی به این رشد چیست؟ اکوایران به بهانه طرح این سوال، نگاهی به وضعیت رشد اقتصادی ایران در طول سال‌های گذشته انداخته است.
طبق جدیدترین داده‌های مرکز آمار، نرخ رشد اقتصادی سال ۱۴۰۲ برابر با ۵.۷ درصد بوده است. این در حالی است که اگر نفت را از محاسبات خارج کنیم، رشد تولید سایر کالا و خدمات در سال گذشته برابر با ۳.۴ درصد بوده است.
بررسی‌های بلندمدت حاکی از آن است که در طول ۱۷ سال گذشته، میانگین رشد اقتصادی سالانه ۲ درصد بوده است. این نرخ از سال ۹۰ تا ۹۹ به‌طور میانگین ۰.۷ درصد بوده است. همچنین در سه سال اخیر، یعنی از سال ۱۴۰۰ تا سال ۱۴۰۲، میانگین رشد اقتصادی ۵.۵ درصد بوده که بیشتر متاثر از رشد تولیدات نفتی بوده است.
نگاه دقیق‌تر به روند رشد اقتصادی در طول ۱۷ سال گذشته نشان می‌دهد که بالاترین رشد اقتصادی سالانه ایران ابتدا در سال ۹۵ و بعد در سال ۸۶ بوده است. این نرخ در سال ۹۵ برابر با ۱۴.۲ درصد و در سال ۸۶ برابر با ۷.۹ درصد بوده است. وجه اشتراک این دو سال، نبود سایه تحریم بر سر اقتصاد ایران است.
بیشتر بخوانید:حکایت عجیب نامزدی که مدعی حل ناترازی است اما بانک زیر مجموعه‌اش از ناترازترین بانک‌هاست/ قاضی زاده هاشمی و وعده‌های پوشالی
در مقابل، با شروع تحریم‌ها در سال ۹۱ رشد اقتصادی سالانه ناگهان به منفی ۸.۶ درصد می‌رسد. در سال ۹۷ و ۹۸ نیز با خروج امریکا از توافق برجام و تشدید تحریم‌های بین‌المللی این نرخ تقریبا به منفی ۴.۵ درصد رسیده است. در یک نگاه کلی، در این ۱۷ سال رشد اقتصادی برای ۶ سال منفی بوده و تنها در یک سال به بالای ۸ درصد رسیده است.
بانک جهانی نیز اخیرا در گزارشی پیش‌بینی کرده که رشد اقتصادی ایران تا سال ۲۰۲۶ میلادی (تقریبا مصادف با ۱۴۰۵ شمسی) به کجا خواهد رسید. طبق این پیش‌بینی، رشد اقتصادی ایران از ۵ درصد در سال ۲۰۲۳ میلادی، به ۲.۷ درصد در سال ۲۰۲۵ میلادی و سپس به ۲.۴ درصد در سال ۲۰۲۶ میلادی خواهد رسید. بر این اساس، برآورد این نهاد بین‌المللی این است که در سال‌های پیش رو از سرعت بزرگ‌شدن اقتصاد ایران کاسته خواهد شد.
مردم با رویکرد‌های پوپولیستی همسو نیستند
وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه در مورد وعده‌های اقتصادی کاندید‌های ریاست‌جمهوری به «اعتماد» گفت: عقلانیت و تجربه زیسته مردم ایران بر اساس انتخابات دوره‌های پیشین نشان داد که مردم با رویکرد‌های پوپولیستی همسو نیستند و همان‌گونه که در دوره‌های مختلف شاهد آن بودیم وعده‌های مختلفی از سوی نامزدهای قبلی داده شده است که عملی هم نشدند.
او با اشاره به نخستین مناظره کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری ادامه داد: بحث حل فوریت مشکلات بورس یکی از مسائلی است که مطرح شد، البته پیش از این آقای پزشکیان هم بار‌ها در این خصوص اظهارنظر کرده بودند، اما در مناظره اول طرح و ایده‌ها به صورت شفاف و روشن ارایه نشدند و این وعده‌هایی هم که داده شد به صورت کلی بودند که حتما باید کاندیدا‌ها این برنامه‌ها را با تفصیل بیشتری ارایه دهند.
رسیدن به رشد۸ درصدی نیازمند ۲۵۰ میلیارد دلار منابع مالی است
شقاقی شهری با اشاره به رشد اقتصادی ۸ درصدی نیز گفت: سخنان آقای پورمحمدی و آقای پزشکیان در مورد رشد ۸ درصدی مستند بودند، اما در برنامه هفتم تامین منابع مالی برای رشد ۸ درصدی به ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیارد دلار منابع مالی نیاز دارد.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: متاسفانه در برنامه هفتم به نحوه تامین این میزان از منابع مالی اشاره نشده است و یکی از ضعف‌های برنامه هفتم توسعه‌ای هم همین مساله است که اصلا در خصوص تامین منابع مالی موضوعی مطرح نشده و در این خصوص سکوت کرده‌اند.
با قفل شدگی در فضای بین‌الملل روبرو هستیم
او ادامه داد: آقای پورمحمدی و آقای پزشکیان با اشاره به ماده ۳۵ الحاقی برنامه هفتم به این موضوع اشاره کردند که در این برنامه دولت می‌بایست ظرف یکسال ۲۵ برنامه را مجددا آماده کرده و به مجلس بفرستد که یکی از این ۲۵ برنامه، برنامه تامین مالی رشد ۸ درصدی اقتصاد است، چرا که در برنامه الحاقی دولت و مجلس این مورد نیامده است و در جلسات مجمع تشخیص نظام اضافه شده است.
این اقتصاددان در ادامه افزود: رشد ۸ درصدی و رشد سرمایه‌گذاری‌ها با این قفل شدگی‌های فضای بین‌الملل امکان‌ناپذیر است و به همین دلیل شاهد آن بودیم که آقای پورمحمدی و آقای پزشکیان هر دو در رفع تحریم‌ها البته با حفظ اقتدار ملی تاکید داشتند.
او تصریح کرد: برخلاف برخی از کانداید‌ها مانند آقای زاکانی و آقای جلیلی که نسبت به حذف تحریم‌ها هیچ نگرش مثبتی را اعلام نکردند، آقای پورمحمدی و آقای پزشکیان خیلی روشن نسبت به حذف تحریم‌ها تاکید داشتند و به دنبال این مساله بود که برای رشد اقتصادی باید تعامل مان را با کشور‌های منطقه و جهان داشته باشیم و قواعد اقتصادی و تجاری آن‌ها را هم بپذیریم و موضوع مربوط به FATF را هم تعیین تکلیف کنیم.
بازی‌گردانی منطقه‌ای در حوزه اقتصاد
شقاقی شهری خاطرنشان کرد: آقای قالیباف در این مناظره بینابین بود و سخن شفاف و روشنی را منعکس نکرد و ایشان هم به صورت مصلحت‌اندیشانه و گذرا به موضوع تحریم‌ها پرداختند که بسیار محدود بود و نگرش آقای پزشکیان و آقای پورمحمدی در مورد رشد ۸ درصدی شفاف‌تر بود که یکی از الزامات را برای رشد ۸ درصدی حل مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی و توسعه اقتصادی و سیاسی و قرار گرفتن ایران در زنجیره ارزش اقتصاد منطقه‌ای جهانی عنوان کردند.
او تصریح کرد: بازی‌گردانی منطقه‌ای در حوزه اقتصاد یکی از موضوعات دیگری بود که آقای پورمحمدی به آن اشاره داشت، این در حالی است که آقای قالیباف در این مناظره مدافع برنامه هفتم است، البته نقد بسیار جدی بر برنامه هفتم توسعه وجود دارد که بدون الزامات مالی و حل مسائل بین‌المللی امکان تحقق رشد ۸ درصدی وجود ندارد.
تنها ارایه ایده‌های کلان کفایت نمی‌کند
این کارشناس اقتصادی افزود: طرح ایده‌های کلان و اندیشه‌های نامزد‌ها در حالتی کلی در این مناظره مطرح شده است و به نظر می‌رسد در مناظره‌های بعدی برنامه‌ها باید به صورتی منسجم‌تر مطرح می‌شود، ضمن آنکه طرح‌ها و برنامه‌های کلی در مناظره اول مطرح شده بودند و رویکرد‌ها و مبانی فکری و اندیشه‌ای و ایده‌های کلی نامزد‌ها در مناظره اول طرح شده است.
بیشتر بخوانید:نامزدهای ریاست جمهوری چه خوابی برای خودرو دیده اند؟
شقاقی شهری افزود: در مناظره اول فرصتی برای تشریح رویکرد‌ها و مبانی فکری نبود، اما برای مناظرات بعدی کاندید‌ها باید طرح‌ها و برنامه‌هایشان را با جزییات بیشتری عنوان کنند.
او ادامه داد: در مناظره اول به لحاظ تسلط بر مباحث آقای پورمحمدی برتر بود و نفرات بعدی آقایان پزشکیان و قالیباف بودند و کاندیدا‌های دیگر هم حرف چندانی برای گفتن نداشتند.
او تصریح کرد: به نظر می‌رسد آقای قالیباف خواستار این است که چندان حاشیه‌ای برایش ایجاد نشود و با توجه به تجربه‌ای که از انتخابات گذشته و مناظراتی که با آقای روحانی داشته است سعی می‌کند وارد گفت و شنود و بحث‌های جدلی نشود تا در یک حاشیه‌ای بتواند سخنان کلی خود را ادامه دهد.
او با بیان اینکه تیم سیاسی و اجتماعی و فرهنگی آقای پزشکیان قوی است، افزود: آقای ظریف هم می‌خواهد در حوزه تبیین سیاست خارجی یک میزگرد خارجی برگزار کند، اما بهتر آن است که تیم اقتصادی آقای پزشکیان تقویت شود تا در مناظرات بعدی قوی‌تر حاضر شوند.
حمایت از آقای پزشکیان منسجم‌تر است
شقاقی شهری گفت: آقای پورمحمدی در مناظره اول پدیده مناظرات شناخته شد و توانست ایده‌های کلان و اصول بنیادین منظومه فکری و اقتصادی خود را ارایه دهد که قطعا در مناظرات آینده ایشان حرفهای بیشتری خواهد داشت، البته ایشان تجربه و توان فردی بالایی دارد، اما در مقابل تشکیلات منسجم و طیف‌ها و احزاب مختلف اصلاح‌طلب از سازندگی تا اعتدال و... از آقای پزشکیان حمایت می‌کنند که این مساله ظرفیت بی‌نظیری را برای ایشان فراهم کرده است تا بتواند با قدرت بیشتری ظاهر شود.
او تصریح کرد: البته فقدان تیم مشاورین حرفهای برای آقای پزشکیان یکی از مواردی است که در مناظره اول به چشم آمد که در مناظره بعدی حتما باید برنامه‌هایشان با تفصیل بیشتری تشریح شود چرا که کلی‌گویی خسته‌کننده است و دیگر نامزد‌ها نمی‌توانند با کلی‌گویی مناظرات بعدی را سپری کنند لذا آقای پزشکیان باید بتواند این ضعف را پوشش دهد و سایر نامزد‌ها هم به همین ترتیب از سخنان و ایده‌های کلان پرهیز کنند و وارد تشریح برنامه‌های اقتصادی خودشان شوند.