اقتصاد ۲۴- چند روز دیگر دومین دور انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود و ایران چهاردهمین رئیس جمهور خود را خواهد شناخت. مسعود پزشکیان و سعید جلیلی دو نامزدی هستند که در دور اول، حائز بیشترین آرا شده و به دور دوم راه یافتند؛ اما از آنجا که مهمترین دغدغه جامعه، مباحث اقتصادی است، محور وعده‌ها و مناظره‌های انتخاباتی بیش از هر چیز، حول مسایل اقتصاد می‌چرخد و دیدگاه‌های اقتصادی این دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری می‌تواند اوضاع سبد‌های رأیشان را تغییر دهد.
از نگاه کارشناسان، تحریم‌ها مهمترین مانع پیش روی اقتصاد ایران هستند و مسعود پزشکیان بر این باور است که همه تلاش خود را برای رفع تحریم باید انجام دهیم، اما سعید جلیلی دیگر کاندیدای ریاست جمهوری به دنبال رفع تحریم‌ها نیست و می‌خواهد تحریم کنندگان را از تحریم‌هایشان پشیمان کند. در این میان یکی از نسخه‌های شفابخش جلیلی، حذف دلار از اقتصاد ایران و انجام مبادلات با پول ملی کشور‌های مختلف است. در واقع نسخه‌ای که سعید جلیلی بر آن تاکید دارد، حذف دلار از مبادلات تجاری ایران است، اما آیا این نسخه قابلیت اجرایی دارد؟
هژمونی دلار حذف شدنی نیست
محسن بهرامی ارض اقدس، مشاور وزارت نفت دولت اصلاحات و کارشناس ارشد حوزه بازرگانی در گفتگو با خبرنگار اقتصاد آنلاین گفت: به نظر می‌رسد که هژمونی دلار حذف شدنی نیست. دلار از چند جنبه بر اقتصاد ما چنبره دارد.
وی افزود: ما با بریکس و شانگ‌های که با تلاش زیاد عضو آن شدیم، نمی‌توانیم دلار را حذف کنیم، زیرا همان کشور‌های عضو هم اگر بخواهند با کشور ما با ارز ملی خود کار کنند، مجوز FATF را می‌خواهند.
بهرامی ارض اقدس گفت: برای همین هم علی‌رغم تبلیغات زیادی که انجام شده است، هنوز کاری با این پیمان‌ها از پیش نبرده‌ایم. شرکای به ظاهر دوست ما مثل چین و روسیه که منابع ایران پیش آن‌هاست، به‌ویژه چین؛ وقتی می‌خواهد پول‌های ما را پرداخت کند، این پرداخت را به همه بانک‌ها و همه کشور‌ها انجام نمی‌دهد.
وی افزود: ما برای خرید از چین محدودیت داریم. در حوزه‌های محدود با کسب مجوز از آمریکا مبادله انجام می‌شود و باید مجوز اُفک را داشته باشیم. ضمن اینکه کالای خریداری شده نباید دو منظوره باشد یا نامش در لیست‌های ممنوعه باشد. ما می‌توانیم صرفا دارو و کالا‌های اساسی خریداری کنیم.
بهرامی ارض اقدس گفت: با این محدودیت‌ها صرفا می‌توانیم بخشی از منابع خود را که آنجا سپرده است، با هزینه بالا تبدیل کنیم.
وی اضافه کرد: در چین اگر معادل ۶ میلیارد دلار سپرده داریم، این سپرده به یوان در بانک‌های این کشور وجود دارد. وقتی می‌خواهیم از بانک چینی منابع را دریافت کنیم، باید یوان را تبدیل به یورو یا دلار کنیم و از طریق آن بانک چینی، پول تبدیل شده را به طرف فروشنده کالا در اروپا پرداخت کنیم.
بهرامی ارز اقدس ادامه داد: به این ترتیب باید یک هزینه تبدیل و هزینه حمل و نقل بدهیم که خود این روند، حداقل ۱۵ درصد، هزینه‌های پرداختی ما را افزایش می‌دهد. این نگاهی که ما می‌توانیم دلار زدایی کنیم، منطقی نیست و شاید بتوان با افغانستان و پاکستان تهاتر کالایی کرد.
۸۵ درصد صادرات ما به پنج کشور انجام می‌شود
بهرامی ارض اقدس بیان کرد: یکی از کاندیدا‌ها گفته است که دلیل ندارد که با آمریکا و چند کشور اروپایی ارتباط داشته باشیم. ۲۲۰ کشور در دنیا هستند که می‌توان با آن‌ها ارتباط داشت. ولی باید گفت که همه آن کشور‌ها در یک طرف قرار دارند و یک طرف دیگر اروپا قرار گرفته است.
وی افزود: ما با بسیاری از کشور‌ها هیچ مراوه اقتصادی نداریم. ۸۵ درصد صادرات ما به پنج کشور انجام می‌شود و از پنج کشور هم محصول وارد می‌کنیم.
مشاور وزارت نفت دولت اصلاحات توضیح داد: کشور‌هایی که با آن‌ها تبادلات داریم، ارز جهان نمایی که معامله می‌کنند، دلار و یورو است. یوان و وون کره جنوبی را هم در مبادلات نمی‌پذیرند. در نتیجه این ادعا به نظر من عملیاتی نیست. ضمن آنکه هر نوع تبادلی به پذیرش FATF برمی‌گردد و ما تبادل مالی با شبکه بانکی جهانی نداریم.
وی افزود: مشکل حمل و نقل پول فقط منحصر به بحث خرید کالا هم نیست. در ارتباط با بیمه همین مشکل را داریم. در حمل و پرداختی حوزه‌های دیگر هم همین مشکل را داریم. مثل قدیم نیست که بگوییم گندم می‌دهیم، نان می‌گیریم؛ پیاز می‌دهیم و سیب زمینی می‌گیریم.
بهرامی ارض اقدس گفت: اکنون اقتصاد ما به دانش فنی، تکنولوژی و ماشین آلات نو نیاز دارد که متاسفانه دست کشور‌های غربی است و این کشور‌ها غیر از دلار و یورو از ما پول دیگری نمی‌گیرند.
وی افزود: البته مسایل مربوط به تحریم هم وجود دارد. تحریم یک فضای کلی ایجاد می‌کند که اقتصاد ما نمی‌تواند در آن نفس بکشد. تحریم مثل یک تونلی است که سر و ته آن را بسته‌اند و ماشین‌ها مرتب دی اکسید کربن تولید می‌کنند. در آن فضا اصلا نمی‌شود در ماشین ماند بلکه باید در تونل را شکست و به فضای باز رسید.
این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ادامه داد: فضای تحریم چنین چیزی است و عملا یک چتر بسته‌ای روی سر ما گذاشته است که به جای تولید اکسیژن، مرتب دی کسید کربن تولید می‌کند و امکان تنفس در فضای باز اقتصادی را محدود می‌کند.
وی اضافه کرد: تحریم هزینه‌های تجارت فرامرزی ما را هر روز بیشتر می‌کند و می‌توانیم کالاهایمان را در بازار هدف به سختی بفروشیم. اکنون کالای مزیت‌دار ما عمدتا کالای خام و فرآوری نشده است. از سوی دیگر در بخش واردات مجبور هستیم که کالای چینی بیاوریم. بعضا از چین هم حتی کالای درجه یک را نمی‌آوریم و این هزینه زیادی به اقتصاد ملی تحمیل می‌کند.
بهرامی ارض اقدس بیان کرد: فکر می‌کنم بدون لغو تحریم‌ها، پذیرش شرایط FATF و راه اندازی شبکه ارتباط بین‌المللی بانکی، نمی‌توان کاری از پیش برد. در این مسیر، ارزی که حرف اول را می‌زند، جهان روا است و همه جا می‌توان آن را خرج کرد، دلار و یورو است.
بیشتر بخوانید: پیش‌بینی قیمت دلار فردا سه‌شنبه ۱۲ تیر ۱۴۰۳
کاهش احتمال لغو تحریم‌ها با آمدن ترامپ
این کارشناس ارشد حوزه بازرگانی درباره اثر روی کار آمدن دولت پزشکیان بر اقتصاد ایران بیان کرد: بر اساس شعار‌هایی که او در این دوره انتخابات داده است، پزشکیان به صراحت اعلام کرده است که همه تلاشش را برای تایید مجدد برجام و لغو تحریم‌ها انجام می‌دهد.
وی ادامه داد: منتهی ۵۰ درصد قضیه رفع تحریم‌ها به تلاش ایران ارتباط دارد و ۵۰ درصد بقیه هم به نظر طرف مقابل مرتبط است که بپذیرد تحریم‌ها را لغو کند. با روی کار آمدن ترامپ احتمال لغو تحریم‌ها هم کاهش می‌یابد.
بهرامی ارض اقدس درباره سخنان ترامپ برای انجام مذاکرات با ایران، توضیح داد: ایران هم گفته است که مذاکره خواهد کرد. کاندیدا‌های دور اول که به دور دوم راه نیافتند، با مذاکره مخالفتی نداشتند، اما انجام مذاکره برای مذاکره مفهومی ندارد. مثل کاندیدای محترمی که پنج سال مذاکره کرد و یک خط توافق ننوشت و همانجایی که بودند، باقی ماندند.
وی ادامه داد: اینکه مذاکره برای حل و فصل مسایل کنیم یا اینکه مذاکره را به‌عنوان یک روش دیپلماسی برای امتیاز دادن و امتیاز گرفتن پیش ببریم، با هم متفاوت است. فکر می‌کنم تیم پزشکیان علاقمند هستند که مذاکره کرده و مشکلات را از بین ببرند.
مشاور وزارت نفت دولت خاتمی با اشاره به تجربیات مثبت پس از امضای برجام گفت: در دولت اول روحانی، وقتی که ظریف پشت تریبون رفت و اعلام کرد که توافق کردیم، بدون هیچ اتفاق بنیادی در اقتصاد، دلار یکباره ۳۰ درصد ارزان شد. این کاهش قیمت در شرایطی رخ داد که هیچ اتفاق اساسی در اقتصاد ما نیفتاده بود یا معجزه‌ای رخ نداده بود.
وی اضافه کرد: به محض اعلام توافق و دو سال بعد از توافق، گروه‌های زیادی به ایران آمدند. ۲۲۰ هیات خارجی که بعضا در راس آن رئیس جمهور یا نخست وزیر آن کشور بود، راهی ایران شدند. کشوری مثل آلمان به سرپرستی دو وزیر قدرتمند کابینه‌اش دو بار هیات به ایران اعزام کرد.
تجربه رشد اقتصادی ۱۲.۵ درصدی
بهرامی ارض اقدس گفت: در آن سال‌ها ما اصلا امکان پذیرایی از هیات‌های بیشتر را نداشتیم و این ما بودیم که برای پذیرش هیات‌ها وقت نمی‌دادیم. در همان دو تا سه سال اول بعد از برجام تورم تک رقمی شد و رشد اقتصادی حتی ۱۲.۵ درصدی را تجربه کردیم.
وی اضافه کرد: این نشان می‌دهد که اقتصاد نیاز به فضای باز برای حرکت دارد و هر وقت دریچه‌ای باز شد، اقتصاد هم رشد کرد. مجددا که این دریچه بسته شد، شاهد تورم‌های کمرشکنی بودیم که در تاریخ انقلاب و بعد از انقلاب بی‌سابقه است.
این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران یادآور شد: طی پنج سال گذشته همیشه طبق اعلام رسمی، تورم کشور بالای ۴۰ درصد بوده است. بر اساس آمار‌های غیر رسمی در بعضی از حوزه‌ها تا ۶۰ و ۶۵ و در حوزه مواد غذایی تا ۸۰ درصد تورم را هم شاهد بودیم.
وی اضافه کرد: از دو روز پیش هم مطرح شد که آقای طیب‌نیا قرار است که هماهنگ کننده اقتصادی دولت پزشکیان باشد. بهرامی ارض اقدس امیدوار است: با مواضع پزشکیان برای رفع تحریم‌ها، پذیرش FATF، مذاکره با دنیا و حل و فصل مسایل بین‌المللی؛ اگر او بیاید و به وعده‌هایی که داده است در حد توانش عمل کند، از سوی دیگر طرف خارجی هم زمینه پذیرش و پیش گامی را داشته باشد، به کمک طیب‌نیا باید منتظر دورانی شبیه دوران خاتمی باشیم.
به گفته بهرامی ارض اقدس، در آن شرایط، زمانی که آقای خاتمی مستقر شدند، سفرای کشور‌های اروپایی از ایران رفته بودند، اما به کشور برگشتند. علی‌رغم اینکه شعار دولت خاتمی، شعار اقتصادی نبود و توسعه سیاسی مقدم بر شعار‌های او بود، اما توسعه اقتصادی هم اتفاق افتاد.
بهترین شاخص‌های اقتصادی مربوط به دولت خاتمی
مشاور وزارت نفت دولت خاتمی توضیح داد: بهترین شاخص‌های اقتصادی ما مربوط به دوران خاتمی است. فکر می‌کنم سیاست‌های دولت پزشکیان می‌تواند شباهت‌های زیادی به سیاست‌های خاتمی داشته باشد و به نظر می‌رسد که اگر آن مسیر با همان نگاه دنبال شود، باید امیدوار بود که اقتصاد از این شرایط نامناسبی که متاسفانه روند بدتر شدن آن شدت و سرعت بیشتری گرفته است، نجات یابد.
وی یادآور شد: با تداوم روند فعلی عقب ماندگی ماشین‌آلات و صنعتمان بیشتر می‌شود و نیاز به سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد. زیرا در حال حاضر سرمایه داخلی مستهلک شده و مصرف شده است. در اقتصادی که به نفت وابسته است، امروز خود صنعت نفت سالانه ۲۰ میلیارد دلار نیاز دارد که بازسازی شده و بتواند نیاز مصرف داخلی انرژی را تامین کند.
بهرامی ارض اقدس گفت: صنعت پتروشیمی و صنایع ارزآور دیگر همه به سرمایه‌گذاری احتیاج دارد. اشتغال به سرمایه‌گذاری احتیاج دارد و سرمایه داخلی کفایت نمی‌کند. اصلاح این مسیر‌ها ممکن نیست مگر اینکه ما حتما روابطمان با دنیا را بهبود ببخشیم و زمینه ورود سرمایه خارجی را فراهم کنیم. نگاه دولت پزشکیان این است که این امکان را فراهم می‌کند. حداقل به لحاظ اعلام موضع، این موارد در سخنان پزشکیان مطرح می‌شود، در حالی که در طرف مقابل چنین صراحتی وجود ندارد.