اقتصاد۲۴- فعالان گردشگری از سهم این حوزه در برنامه‌های نامزد‌های چهارمین دورۀ ریاست‌جمهوری رضایت ندارند و معتقدند هیچ‌یک از کاندیداها اساساً برنامۀ مشخصی برای اقتصاد گردشگری و توسعۀ بازار سفر ارائه نکرده‌اند. در برنامه‌هایی که کاندیداها برای جذب آراء مردم داشتند، به‌جز کلی‌گویی‌هایی دربارۀ گردشگری سلامت و بحث توسعۀ روابط بین‌الملل که یکی از نامزد‌ها مطرح کرد و البته وعدۀ سفر سه روزۀ رایگان به تمام مردم از سوی یکی دیگر از کاندیداها، حرف خاصی زده نشد و بنابراین خیلی نتوانستند توقعات اهالی گردشگری را برآورده کنند. به همین دلیل در «پیام ما»، با فعالان صنعت گردشگری که این روز‌ها روزگار خوشی را سپری نمی‌کند، گفتگو کردیم و نظرات آن‌ها را دربارۀ علت کم‌رنگ‌بودن نقش این صنعت در برنامه‌های کاندیداها جویا شدیم. فعالانی که در این گزارش همکاری کرده‌اند، به اتفاق دو مسئلۀ اولویت نداشتن گردشگری در نگاه حاکمیتی و بحث سیاست خارجی و توان پایین دیپلماسی را به‌عنوان عوامل اصلی عدم توسعۀ گردشگری کشور بیان کرده‌اند.
دیپلماسی ضعیف، پاشنۀ آشیل گردشگری
به اعـتقاد «حرمـت‌الله رفیعی» رئیس انجـمن صـنفی دفاتـر خدمـات مسافرتی کشور، دیپلـماسی ضعیف و تـوان پایین برقراری ارتباط با دیگر کشورها، به توسعۀ گردشگری کشور آسیب جدی وارد کرده است و ایران را از دایرۀ رقابت با کشور‌های همسایه عقب رانده است. رفیعی می‌گوید: «ما با چین یک مراودۀ اقتصادی مفصل داریم؛ مثلا در کشو‌های کابینت خانه‌هایمان بیش از پنجاه درصد اقلام چینی هستند، مایحتاج محـل کـار ما بـه همین صورت و همین‌طور در صنایع مختلف؛ اما سهم ما از گردشگری خـارجی چین که بیش از ۱۵۰ میلیون گردشـگر خارجی دارد، حتـی یـک درصد هم نیست. دولت چین ما را در زمینۀ گردشگـری تـحریم کرده است و اجـازه نمی‌دهـد اتباع ایـن کـشـور به ایران سـفر کننـد.»
رئیس جامعۀ هتل‌داران کشور: طی سال‌های پس از انقلاب تاکنون، به آن حدی از توسعه که هم مورد انتظار فعالان بود و هم در برنامه‌های مختلف پیش‌بینی شده بود نرسیده‌ایم و این به نگاه حاکمیتی به گردشگری برمی‌گردد.
رئیـس انـجـمن صنـفی دفـاتر خدمـات مسافرتی با اشـاره به عـدم تـوجه سفیران ایران به ظـرفیت‌های گردشـگری بیان مـی کند: «سـفرای ما بـه‌هیـچ‌وجه اهتمام ندارند؛ درحالی‌که عموم سفرایی که به ایران مـی‌آیند، هنـوز اعتبارنامه‌شان را دریافت نکرده و کارشان را شروع نکرده با ما جلـسه می‌گـذارند که چقـدر توریست به کشور مـا مـی‌فرستـید و چه کارهایـی با هم‌دیگر مـی‌توانـیم انجـام دهیم؟ نـمونۀ اخیرش کشور تونس است که یکشنبۀ همین هفته در جلسه‌ای که با سفـیر این کشور داشتـیم، ویـزای تـونس را بـرای شهروندان ایـرانی لغو کرد.» رفیعی با مـرور عملکرد دولت‌هایـی که پـس از جنگ در ایران سـرکار آمـده‌اند، دولـت «هـاشمی رفسنـجـانی» را دولـت موفـقی می‌داند و می‌گـوید: «بعد از دولـت آقـای هاشمی، دولت آقـای «خاتـمی» ســرکار آمد که در زمینۀ دیپلماسی، موفق‌تر عمل کرد.
زمانی کـه آقـای خـاتـمی بـه فرانـسـه رفـت، رئیس‌جمهور وقت فرانسه تا پـای پلـه‌ها برای ایشان پایین آمد و بعد می‌بینیم که این رفتار از سمت رؤسای جمهور کشور‌های دیگر هم تکرار می‌شود؛ بالاخره این نشان از اقتدار و افتخار کشور ما بوده است. پس از آن، کشور هشت سال دچار یک رکود در زمینۀ دیپلماسی می‌شود و بعد دوباره در دولت آقای «روحانی» برجام اتفاق می‌افتد که به خواست مقام معظم رهبری صورت می‌گیرد و ایشان وزیر امور خارجه را فردی امین، دلسوز و کارآمد خطاب می‌کند که توان دیپلماسی بالایی دارد. البته بر عملکرد آقـای «ظـریف» هـم نقد‌های جدی وارد است، اما در هر صورت ایـن مرور تاریخی اهمیت مسئلۀ دیپلماسی را به ما نشان می‌دهد.»
گردشگری، اولویت ردۀ چندم!
«جمـشیـد حـمـزه‌زاده» رئـیس جـامـعۀ هتل‌داران کشور، علت دیپلماسی و روابط خارجی ضعیف ما را نوع نگاه حاکمیت به گردشگـری مـی‌دانرد. حـمزه‌زاده معـتقد است زمانی مـی‌توانیـم به مـسائل یـک صنعت توجـه داشـته باشیم و بـرای حل و فصل مشکلات آن اهتمام جـدی بورزیم، که تأثیرگذاری آن را به رسمیت بشناسیم. او به «پیام ما» می‌گوید: «طی سال‌های پس از انقلاب تاکنون به آن حدی از توسعه که هم مورد انتظار فعالان بود و هم در برنامه‌های مختلف پیش‌بینی شده بود، نرسیده‌ایـم و ایـن بــه نـگاه حـاکمیتی به گردشگری بـرمی‌گـردد. ایـران باتوجه‌به پتانسیل‌های مـختلفی که در زمینه‌های طبیعی، تاریخی، فـرهنگی و هنری دارد، می‌بایست تاکنون به یک هاب گردشگری در منطقه تبدیل شود و درآمد سرشار از این صـنعت سـودده داشـته باشـد، امـا با سـهل‌انگاری‌ها و بـی‌برنامگی‌هـایی کـه در دولت‌های مختلف صورت گرفته، نتوانسته است به جایگاه مدنظر فعالان و کارشناسان برسد.»
رئیس جامعۀ هتل‌داران کشور می‌افزاید: «نگاه جزیره‌ای و سلیقه‌ای به گردشگری موجب شده است که استراتژی مشخصی تـدوین نـشود و به‌هـمین‌دلیل در اعمال برخی سیاست‌هایی که ما طی سال‌های مختلف در جلسات متعدد بیان کردیم، از جمله ارائۀ تـسهیلات کم‌بهرۀ بانکی، ارائۀ زمین‌های ارزان‌قیمت برای ساخت‌وساز، مشوق‌های مالیاتی یا حتی معافیت‌های صددرصدی در برخی بخش‌ها و… کم‌کاری صورت بگیرد و به سرانجام نرسد.»
«یاور عبـیری» رئـیس جامعۀ حرفه‌ای اقامتگاه‌های بومگردی نیز معتقد است، گردشگری هنوز اولویت حاکمیت نیست و مـی‌گویـد: «گـردشـگـری فقـط وزارت گردشگری نیست؛ بسیاری از سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های دیگر از جمله وزارت امور خارجه، راه و شهرسازی، سازمان هواپیمایی کشـوری، سـازمان محـیط‌زیست، وزارت بهداشـت و درمـان، وزارت ارشـاد و دیرگر نهادهـای حاکمیتی برای تحقق‌بخشی به برنامه‌های گردشگری کشور وظایفی دارند و می‌بایست با وزارت متولی گردشگری کشور همکاری داشته باشند.»
عبیری بیان می‌کند که هماهنگی ارگان‌های مختلفی که در خدمت گردشگری عمل می‌کنند، ممکن نمی‌شود مگر با ایجاد یک نگاه ویژه و اولویت بخشی به مقولۀ صنعت سفر. او می‌گوید: «اگر امروز می‌بینیم که کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری برای صنعت گردشـگری بـرنامۀ مـشخصـی نـدارند، به‌این‌دلیل است که گردشگری ایران هنوز تاتی‌تاتی می‌کند و جایگاه خودش را پیدا نکرده است؛ چرا که هنوز اقتصاد نفتی حرف اول را می‌زند و باور اینکه گردشگری می‌تواند یک پیشران اقتصادی باشد، در ذهن حاکمان کشور جا نیفتاده است.»
تسامح و تساهل به‌جای ایران‌هراسی
به باور «ابراهیم پورفرج» مؤسس جامعۀ تورگردانان کشور، پیامی که از سوی ایران به دنـیا مخابره می‌شود، پیام صلح و دوستی نیـست و این را خلاف ادبیات گردشگری مـی‌داند. پورفرج می‌گوید: «طی سال‌های متمـادی ما آن‌قدر سیگنال‌های منفی فرسـتاده‌ایم، که دنیـا از ما هـراسان شده اسـت. وقـتی یـک گـردشگر می‌خواهد کشوری را به‌عنوان مقصد سفر انتخاب کند، اولین موردی که به آن توجه می‌کند امنیت آن کشور است. متأسفانه ما در سال‌های اخیر با تصمیمات اشتباهی که گرفته شد، چهره‌ای امـنیتی از خودمان نشان دادیم و در لیـست سـیاه بسیاری از کشور‌هایی که از سمـت آن‌ها تـور‌های پرتعداد و پردرآمد داشتیم قرار گرفتیم.»
پـورفرج که در زمینۀ تور‌های ورودی به کشور فعالیت می‌کند، اذعان دارد که هیچ مسـئلۀ دیـگری بـه انـدازۀ آسـیبـی که ایران‌هراسی به گردشگری ایران زده، کشور را متحمل هزینه نکرده است.
او می‌افزاید: «همین آسیب‌ها موجب شده است که دیگر دورانی مانند دوران آقای خاتمی را که بحث گفت‌وگوی تمدن‌ها مطرح بود تجربه نکنیم. باید توجه داشته باشیم که بیشترین رونق تور‌های ورودی در آن زمان بود؛ به حدی بود که هتل‌هایمان تا چندین هفته خالی نداشتند و بین آژانس‌ها رقابت شدید در جریان بـود؛ نه مانند امروز کـه ما تقریباً هـر مـاه تـعدیل نیـرو داریـم و از پـس هزینه‌های خودمان هم برنمی‌آییم.»
پورفرج مؤسس جامعۀ تورگردانان کشور، بیان می‌کند که ایران‌هراسی از موانع مهم پیش‌روی دیپلماسی و روابط خارجی ایران است و می‌گوید: «در بین دو نامزدی که در مرحلۀ دوم قرار دارند، آقای «پزشکیان» نگاه مثبت‌تری به روابط بین‌الملل دارد؛ اما هر نامـزدی که در نهایت انتخاب شود، باید از ادبیـاتی کـه به کار می‌برد، پیامی که به جهان ارسال مـی‌کند و تصمیماتی که در حوزۀ دیـپلماسی می‌گیرد مراقبت کند تا چهرۀ ایران را در ذهن جهان بهبود ببخشد و در نهایت گردشگری منتفع شود.»